Migranten Lesbos wilden na brand in Moria weg, maar die kans lijkt klein

• Lisa Spit

  redacteur Online

Een week na de verwoestende brand in kamp Moria bivakkeren duizenden migranten in tenten langs de weg, demonstreren lokale bewoners tegen de komst van een nieuw opvangkamp en is de Griekse overheid van plan om mensen desnoods met geweld naar een tijdelijk kamp te sturen. Een structurele oplossing lijkt niet in zicht. De migranten, Griekse regering, lokale bewoners en de Europese Unie willen allemaal iets anders.

Migranten en vluchtelingen

De ruim 12.000 migranten en vluchtelingen op Lesbos zijn eensgezind: ze willen er weg. Naar het Griekse vasteland of naar een ander Europees land. Dat was al zo voor de brand, toen ze na hun overtocht stuitten op lange asielprocedures en een overvol kamp.

Na de brand, waarvan de Griekse regering denkt dat die werd aangestoken door bewoners, hadden veel migranten de hoop dat er iets zou veranderen. Er is daardoor maar weinig animo om zich weer "te laten opsluiten" in een nieuw tentenkamp, dat de Griekse regering in allerijl uit de grond heeft gestampt.

Op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis in 2015 waren het voornamelijk Syriërs die naar Lesbos kwamen. Op dit moment is met 76 procent de grootste groep migranten afkomstig uit Afghanistan. De kans dat hun asielaanvraag in Nederland wordt afgewezen is bijna 75 procent, gemiddeld mag ongeveer een kwart van de Afghanen die een aanvraag doen, blijven.

In het tijdelijke nieuwe kamp is nu plek voor 5000 mensen. Het wordt de komende tijd verder uitgebreid, maar de meeste migranten willen helemaal niet naar een nieuw kamp, ze willen naar Europa. Ook zijn velen van hen bang dat ze er worden opgesloten. Honderden vrouwen en kinderen hielden maandag daarom een protestmars en riepen: "No camp, freedom."

Bewoners van Lesbos

Veel bewoners van Lesbos zijn het met de migranten eens. Er moet geen nieuw kamp komen en Moria moet niet worden herbouwd. Ze zijn het zat dat hun eiland een hotspot werd en de spanning liep ook eerder dit jaar al hoog op. Bootjes met asielzoekers werden teruggeduwd en hulporganisaties werd het werk onmogelijk gemaakt.

Donderdag werd de weg naar het afgebrande kamp geblokkeerd door woedende bewoners, die werden gesteund door het gemeentebestuur van Mytilini, de hoofdstad van Lesbos, die dichtbij het kamp ligt. De burgemeester noemde de komst van een nieuw kamp "onrealistisch". De bevolking kan volgens hem niet veel meer hebben. Dinsdag demonstreerden ze om het vertrek van de migranten te eisen.

Griekse regering

Daar denkt de Griekse regering anders over. Als het aan hen ligt, gaat elke migrant naar een tijdelijke opvanglocatie, al is het maar om te voorkomen dat de indruk ontstaat dat het stichten van brand wordt beloond. Politici zijn bang dat er ook in kampen op andere eilanden brand wordt gesticht, als bewoners van Moria naar het vasteland of naar andere Europese landen worden gebracht.

Gisteravond gebeurde dit bij een vluchtelingenkamp op Samos. Ook deze brand is volgens Griekse autoriteiten aangestoken. In het onderzoek zijn meerdere migranten aangehouden. Over hun rol is nog niets bekend.

De burgerblokkades die de bouw van een tijdelijk kamp op Lesbos moesten verhinderen werden afgelopen week omzeild met legerhelikopters en er zijn meerdere ministers op het eiland om ontevreden lokale bestuurders te overtuigen.

Toen duidelijk werd dat veel migranten niet naar een nieuw kamp willen, stelde de Griekse minister van Migratie, Mitarakis, dat ze wel moeten, anders wordt hun asielaanvraag niet in behandeling genomen. Dinsdag kondigde de Griekse regering aan "dat de migranten desnoods met geweld" naar dat tijdelijke kamp zouden worden gebracht.

Het oude kamp Moria zal niet opnieuw worden opgebouwd, maar de Grieken willen wel dat er een nieuw opvangcentrum komt, dit keer met meer steun en betrokkenheid van de Europese Unie.

Europese Unie

Die Europese Unie kan vooralsnog weinig meer doen dan een financiële bijdrage leveren. De Europese Commissie stuurde de dag na de brand geld om 400 kinderen en tieners die zonder familie in het kamp leefden naar het vasteland te verplaatsen. Om welk bedrag het gaat, werd niet bekendgemaakt.

In maart beloofde de Europese Unie 2000 euro aan elke migrant die vrijwillig wilde terugkeren van een Grieks eiland. Ook kregen de Grieken 700 miljoen euro voor noodopvang van de nieuwe vluchtelingen en migranten en de benodigde infrastructuur.

Tien Europese landen hebben toegezegd de 400 alleenstaande minderjarigen op te vangen. Duitsland doet meer en wil 1500 migranten opnemen. Het Nederlandse kabinet besloot vorige week om 100 kwetsbare migranten over te laten komen.

Lidstaten zijn erg verdeeld over de opvang van migranten en vluchtelingen, zo besloot Hongarije in 2018 helemaal geen asielzoekers meer op te nemen.

Binnenkort komt de Europese Commissie met een nieuw migratie- en asielpact, dat is vanwege de recente ontwikkelingen, een week eerder dan gepland.

UNHCR

VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR kijkt uit naar het nieuwe pact. Het ziet het "als een potentiële nieuwe start voor de EU en haar lidstaten om vluchtelingen beter te beschermen en te zorgen voor een gemeenschappelijk Europees asielstelsel, gebaseerd op eerlijke en efficiënte asielprocedures, solidariteit en gedeelde verantwoordelijkheid tussen de lidstaten".

Het is nog maar de vraag of deze verwachtingen kunnen worden waargemaakt. Gerald Knaus, de Duitse regeringsadviseur die wordt gezien als architect van het vluchtelingenakkoord uit 2016, is vooralsnog sceptisch, omdat "sommige lidstaten nu eenmaal blij zijn met de situatie op de eilanden".