Minderjarige migranten in Griekse kampen: 'Elke dag vraag ik wanneer ik weg mag'

• Heleen D'Haens

  redacteur Buitenland

Het papier dat Nasser kreeg toen hij zich bij de Griekse autoriteiten meldde, heeft hij altijd bij zich. 27 september 2019, staat erop.

Nasser is zeventien. Door zijn kin prikt wat donzig baardhaar, op zijn wangen staan puistjes. Meer dan een jaar geleden vluchtte hij alleen uit de provincie Deir el-Zor in Syrië, waar nog steeds wordt gevochten. Na enkele maanden in Turkije nam hij een smokkelboot naar Samos. Daar zit hij nu vast, tot de Griekse overheid zijn aanvraag heeft behandeld.

In totaal zitten er in Griekse opvangkampen zeker honderden kinderen zonder ouders. Zo ook op Samos, waar buitenlandredacteur Heleen D'Haens woensdag sprak met Nassar, die nog geen uitzicht heeft op overplaatsing. Hij wilde alleen onherkenbaar en onder een gefingeerde naam zijn verhaal doen:

Minderjarigen als Nasser, tussen de 15 en 18, vormen een kwetsbare groep, zegt advocaat Georgios Choulis. "Het probleem is dat hun voogdij bij de Griekse staat ligt. Als een hulpverlener hen bijvoorbeeld naar de dokter wil brengen, moet hij daar toestemming voor krijgen. Komt die er niet, dan is de hulpverlener aansprakelijk als er onderweg iets gebeurt."

Ook voor juridische bijstand is toestemming vereist, vertelt Choulis. Zelf begeleidt hij verschillende migranten, maar nauwelijks minderjarigen. "Daar krijg ik bijna nooit toestemming voor."

En dat terwijl veel minderjarigen volgens hem wel bijstand kunnen gebruiken. Enkele maanden geleden schreef Choulis een rapport met getuigenissen over politiegeweld. Ook Nasser krijgt daarmee te maken, vertelt hij. "Ze slaan ons zonder reden. Alleen als er toeristen in de buurt zijn, doen ze niks."

Enkele honderden jongeren

Hij kan niet vaak genoeg zeggen hoe graag hij weg wil. Naar Duitsland het liefst, daar heeft hij een vage kennis. Maar eigenlijk maakt het hem niet uit. Als het maar niet Samos is.

Ook de Griekse regering zegt dat ze de jongeren zo snel mogelijk uit de kampen wil halen. Al maanden worden groepen minderjarigen overgebracht naar opvangtehuizen op het vasteland, of naar EU-landen die hen willen opvangen.

Afgelopen week bleven volgens een rapport van de regering nog 830 jongeren over op de eilanden. Vanuit Lesbos zijn er nu 400 naar het vasteland gebracht.

Psychische problemen

Hoewel ze fysiek vaak sterk ogen, zijn jongeren psychisch veel kwetsbaarder dan volwassen migranten, merken hulporganisaties. Bij 'Still I rise', dat zich inzet voor minderjarigen op Samos, zien ze regelmatig jongeren met ernstige paniekaanvallen en jongeren die zichzelf verwonden.

Ook Nasser doet dat. Om zijn been zit een groot, paars verband. Daar heeft hij zichzelf gisteren gesneden, vertelt hij. Ook zijn armen zitten onder de littekens. De onzekerheid maakt hem gek.

Naast onzekerheid is er frustratie. Want zijn vriend, een andere Syrische jongen van 16, heeft al wel te horen gekregen dat hij op de lijst staat om binnenkort te vertrekken. Hoewel Nasser in dezelfde situatie zit, weet hij nog niks. Dat verbaast advocaat Choulis weinig. Hij ergert zich dagelijks aan dit soort situaties. "Alles gebeurt willekeurig hier. Totaal willekeurig."

Wie is verantwoordelijk?

Dat er nog steeds jongeren in de kampen zitten, is ook een probleem van de Europese Unie - vindt de Griekse regering. Omdat het moeilijk is om op korte termijn opvangtehuizen in te richten voor al deze jongeren, zegt Griekenland afhankelijk te zijn van hoeveel jongeren andere landen willen opnemen.

Verschillende landen hadden al voor de brand in Moria toegezegd dat te willen doen. Nederland wil - naast vijftig jongeren uit Moria - geen minderjarigen binnenlaten. Wel is geld vrijgemaakt om in Griekenland drie tehuizen op te richten, waar in totaal 48 jongeren kunnen verblijven. Zo hoopt de regering er in de loop van 3 jaar zo'n 500 jongeren te kunnen helpen, zei staatssecretaris Broekers-Knol.

Maar het gaat te traag, vindt advocaat Choulis. En dat ligt volgens hem ook aan de Griekse regering. "Je kan niet allemaal hulpgeld ontvangen en die kinderen daar toch laten zitten. Ik kan nog snappen dat ze niks geven om de volwassenen. Maar die kinderen. Zet ze dan tenminste in een hotel op het vasteland. Niet in een kamp."

Nieuw leven

Nasser kan alleen wachten tot de dag dat ook zijn naam wordt omgeroepen door de luidsprekers in het kamp. Hij snapt niet waarom het zo lang moet duren. "Ik heb Syrië verlaten omdat er oorlog was. Ik ben hier niet gekomen om problemen te zoeken. Ik wil naar Europa om te leren en mensen te leren kennen."

Tweeënhalve maand geleden heeft hij gevraagd of hij dan niet terug naar Syrië mag, als hij niet naar Europa kan. Maar op die vraag kwam geen antwoord. "Wat kan ik doen? Ik ben minderjarig. Zolang ik hier in Griekenland ben, blijft mijn leven hetzelfde."