Hitterecords, lichtende nachtwolken en tornado's: 2019 was uniek weerjaar

Het weer is er overal en altijd, maar speelde in 2019 bovengemiddeld vaak een hoofdrol in het nieuws. Met nog een paar dagen te gaan, zetten we de meest opvallende weerfenomenen voor je op een rij.

Voor wie weinig tijd heeft, valt het jaar in één woord samen te vatten: warm. 2019 is het twee na warmste jaar ooit in Nederland gemeten. De gemiddelde temperatuur kwam volgens Weeronline uit op 11,2 graden, waar 10,1 graden normaal is.

De zomerse hitte springt het meest in het oog. Het nationale hitterecord werd maar liefst twee keer gebroken. Het 75 jaar oude record (38,6 graden) sneuvelde op 24 juli, toen het kwik de 39,3 graden aantikte. Dat record hield niet lang stand, want een dag later werd het in vijf provincies warmer dan 40 graden. Het Brabantse Gilze-Rijen werd met 40,7 graden de nieuwe recordhouder.

Nederland was voorafgaand aan het hitterecord in de ban van de thermometer. Er ontstond zelfs een rat race naar de hoogste temperatuurverwachting, herinnert NOS-weerman Peter Kuipers Munneke zich in de eindejaarsspecial van podcast De Weerman. "Waar de ene weerman 38 graden verwachtte, zei de andere 39 graden en de volgende journalist had het over 40 graden."

De weerman kon zich op dat moment niet voorstellen dat in Nederland de 40-grens verbroken zou worden. Hij stuurde zelfs een mailtje naar alle NOS-collega's om niet mee te gaan met de 40 gradengekte. "Ik dacht: die kans is zo verschrikkelijk klein." Toen hij ongelijk bleek te hebben, baalde hij niet: "Ik voorspel liever te laag dan te hoog."

Tijdens de heetste dagen van deze zomer smachtten Nederlanders naar verkoeling. Vanuit de lucht was dat op allerlei manieren te zien:

Hoewel de warmte in de zomer standhield, verdween de hittehype als sneeuw voor de zon. Dat merkte Kuipers Munneke toen er in augustus een tweede hittegolf in één zomer voorkwam. Uitzonderlijk, want het is pas de vierde keer in 100 jaar dat er twee hittegolven in één jaar zijn. "Maar er werd amper aandacht aan besteed", aldus de weerman.

Je bent het door de hitterecords misschien alweer vergeten, maar het heeft in 2019 gesneeuwd in Nederland. Enkele centimeters sneeuw zorgden voor een filerecord. Vooral in het noorden was het verraderlijk glad.

Naast veel ongemak zorgde de sneeuw ook voor winterse pret:

De winter van 2019 zal desondanks niet de geschiedenisboeken in gaan als koud. Integendeel: slechts twee dagen bleef de temperatuur in De Bilt de hele dag onder nul. Normaal gesproken zijn er zo'n 8 'ijsdagen'.

Op 15 februari kenden we zelfs de warmste warmetruiendag ooit. Het idee van die klimaatcampagne is dat mensen de verwarming lager zetten en een warme trui aantrekken, maar met een maximumtemperatuur van 17 graden was het eerder rokjesdag, grapt Kuipers Munneke.

Weerplaatjes

Door de abnormale warmte in februari kwamen onder meer narcissen en krokussen al vroeg in bloei. Dieren ontwaakten vroeg uit hun winterslaap en lieveheersbeestjes lieten zich al vroeg in het seizoen zien. Het waren gouden tijden voor biologen en natuurfotografen.

Voor bijzondere weerfoto's kon je ook rond 21 juni goed aan je trekken komen. Toen waren er lichtende nachtwolken te zien. Die ontstaan doordat er kleine ijskristallen op stofdeeltjes hoog in de atmosfeer gevormd worden, die van achter de horizon worden verlicht.

Dat levert bijzonder beeld op:

Na een lange periode van warmte belandde Nederland in een traditionele herfst met veel regen. Daardoor viel de totale neerslag in het hele jaar (tot dusver 866 millimeter) iets hoger uit dan gemiddeld.

Desondanks ondervinden grote delen van Nederland nog altijd last van droogte. Om het effect van twee droge zomers op rij teniet te doen, is er mogelijk maandenlang gestage regen nodig om het grondwaterpeil weer te laten stijgen. "Opgedroogde grond wordt minder snel weer vochtig. Daarom is er soms wel drie keer zo veel water nodig als dat er verdampt", zei weerman Gerrit Hiemstra eerder.

Weinig weerschuwingen

Ondanks het vele weernieuws dit jaar was er relatief weinig gevaarlijk weer. Volgens Weeronline gold op zo'n 100 dagen een code geel, oranje of rood in minstens één provincie. Vorig jaar gold dat nog voor 123 dagen.

Opvallend noodweer was er in juni in de omgeving van Rheden. Een tornado zorgde dat het dorp volgens de burgemeester 'onherkenbaar' werd: huizen en auto's werden beschadigd. Uit onderzoek van MeteoGroup bleek dat de zware windhoos een traject van maar liefst 90 kilometer aflegde.

In augustus werd er in Amsterdam een soortgelijk natuurspektakel waargenomen: een windhoos zorgde voor rondvliegend puin rond het Centraal Station:

Het jaar eindigt, weinig verrassend, opvallend warm. Van een witte kerst is absoluut geen sprake. Eerder een snotterkerst, want hoewel de winter pas net begonnen is, zorgt het zachte weer voor rode ogen en een loopneus bij hooikoortspatiënten.

De laatste dagen van het jaar lijken rustig te verlopen: een enkel buitje hier en daar en geen verwachte records. Een contrast met de rest van het weerjaar 2019.