Oorlog Oekraïne in februari: Val van Avdiivka • Oekraïense legerchef vervangen
Februari stond wat de Oekraïne-oorlog betreft in het teken van de herdenking van het begin van de Russische invasie, ruim twee jaar geleden. Daarnaast waren er afgelopen maand enkele belangrijke ontwikkelingen, onder meer aan de frontlinie en binnen het Oekraïense leger. Voor wie de draad kwijt is, maken we elke maand een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen.
De belangrijkste ontwikkelingen in februari 2024
- De oostelijke frontstad Avdiivka is gevallen. Het Oekraïense leger wist de stad tien jaar lang te verdedigen, maar besloot zich vorige maand terug te trekken om troepen te sparen. Meer over Avdiivka later in dit artikel.
Zo'n vijftig kilometer verderop hielpen vrijwilligers bij het evacueren van oudere dorpsbewoners:
- Een belangrijke verandering aan de top van het Oekraïense leger: topgeneraal Zaloezjny is aan de kant geschoven door president Zelensky, nadat de twee steeds vaker openlijk waren gebotst. De hoogste legerbaas is nu Oleksandr Syrsky, die geliefd is vanwege zijn successen op het slagveld, maar ook gevreesd wordt vanwege het opofferen van militairen bij grote veldslagen.
- De leiders van de 27 EU-landen hebben een akkoord bereikt over een steunpakket van 50 miljard euro, vooral bedoeld om de Oekraïense economie overeind te houden. De Hongaarse premier Orbán lag lange tijd dwars, maar heeft toch ingestemd. In de VS is een pakket met 61 miljard dollar aan steun na maanden gesteggel door de Senaat gekomen. Maar de grootste horde komt er nog aan: het kritische Huis van Afgevaardigden moet erover oordelen.
- De VS komt met het zwaarste sanctiepakket sinds het begin van de oorlog: 500 bedrijven, instellingen en personen worden getroffen. De EU gaat op zijn beurt sancties opleggen aan 200 personen en bedrijven. Het VK doet dat aan meer dan vijftig bedrijven en personen.
- Nederland sluit binnenkort een overeenkomst met Oekraïne waarmee het minstens tien jaar steun wil bieden "op het gebied van veiligheid, defensie, wederopbouw en gerechtigheid". Onder meer Duitsland, Frankrijk en Denemarken maakten soortgelijke overeenkomsten bekend.
De zwaarste luchtaanvallen
Ook afgelopen maand werden diverse steden in Oekraïne, van oost naar west, weer bestookt door Russische raketten, artillerie en urenlange drone-aanvallen.
Charkiv werd relatief hard getroffen. Op 15 februari kwamen daar zeker vijf mensen om het leven. Een week eerder werden er zeker zeven mensen gedood door drones.
Het huis van Natalia's schoonmoeder ging daarbij in vlammen op:
Hoofdstad Kyiv werd op 7 februari onder vuur genomen, waarbij zeker twee mensen om het leven kwamen. Opmerkelijk aan die aanval: er zijn vermoedens dat Rusland voor het eerst een hypersonische Zircon-raket heeft ingezet in een oorlog. Door zijn snelheid van bijna 10.000 kilometer per uur is hij bijna niet te onderscheppen, zeggen experts.
Oekraïne sloeg op zijn beurt terug, met aanvallen op onder meer Belgorod en Lysytsjansk, een stad in een deel van Oekraïne dat wordt bezet door de Russen. In die laatste stad vielen bij een bakkerij volgens de Russische autoriteiten zeker 28 doden, onder wie een minister van de zelfverklaarde volksrepubliek Loehansk.
Verder meldde Oekraïne het neerhalen van een peperduur spionagevliegtuig boven Russisch grondgebied. Ook werd een Russisch landingsschip vernietigd in de Zwarte Zee, ten zuiden van de Krim. Het leger boekt op zee de laatste maanden regelmatig successen, met als gevolg dat de Russische blokkade van Oekraïense havens teniet is gedaan. Daardoor heeft de graanhandel een opleving gekregen.
Verschuivingen aan de frontlinie
De val van de oostelijke frontstad Avdiivka is de significantste ontwikkeling aan het front sinds de val van Bachmoet vorig jaar. Al sinds het begin van de oorlog, tien jaar geleden, verdedigde het Oekraïense leger die stad met hand en tand.
Zo ziet de situatie rond Avdiivka er deze week uit, vergeleken met een maand geleden:
NOSDe situatie rond Avdiivka, deze week 
NOSDe situatie rond Avdiivka, een maand geleden
De Russische overwinning is van symbolisch belang voor president Poetin, in aanloop naar de verkiezingen halverwege deze maand. Ook tactisch kan Avdiivka van pas komen, omdat het mogelijk is om er een groot militair-logistiek knooppunt van te maken. Maar een doorbraak willen deskundigen het niet noemen.
De val van Avdiivka kwam na het terugtrekkingsbevel van de nieuwe legerleider Syrsky. Overigens lijkt daarbij het een en ander te zijn misgegaan: volgens The New York Times zijn honderden Oekraïense militairen mogelijk gevangengenomen door de Russen of verdwenen.
Zo verliep de terugtrekking:
De vele Oekraïense doden bij het verdedigen van de stad waren niet meer uit te leggen, zegt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruif. "Oekraïne moet gewoon zuinig zijn op zijn mensen en zijn materieel. Die schaarse middelen moet je niet inzetten voor een doel dat je eigenlijk toch niet gaat behalen."
Het uitblijven van voldoende westerse steun heeft daarmee geleid tot een voor president Zelensky pijnlijke terugtrekking. Tegelijk zal het leger zijn manschappen waarschijnlijk hard nodig hebben in de regio Charkiv.
Daar worden al extra stellingen gebouwd omdat bij Koepjansk gevreesd wordt voor een nieuw slagveld:
Intussen bleef Zelensky bij westerse landen aandringen op meer munitie en materieel. Daarbij zette hij een opmerkelijke stap: voor het eerst in de oorlog noemde hij in het openbaar cijfers over militaire doden aan eigen kant. Sinds het begin van de invasie zijn er volgens hem 31.000 Oekraïense militairen gesneuveld.
De kans is groot dat hij het cijfer heeft genoemd om de druk op het Westen op te voeren. Minister Oemjerov van Defensie zei dezelfde dag dat de helft van de beloofde westerse militaire steun niet op tijd aankomt. Volgens hem maakt dat niet alleen de oorlogsvoering moeilijker, maar kost die vertraging ook levens.
Met beloftes wordt onder meer gedoeld op de EU-toezegging om voor vandaag één miljoen stuks artilleriegranaten te leveren, maar waarschijnlijk is maar de helft daarvan daadwerkelijk geleverd.
Door dat tekort komen situaties voor waarbij Oekraïense militairen wel de vijand zien, maar niet kunnen schieten. Verslaggever Wessel de Jong bezocht een artillerie-eenheid aan het front bij Zaporizja:
Denemarken gaat daarom maar op eigen initiatief zijn hele voorraad artilleriegranaten doneren. Tsjechië kwam vervolgens met het plan om 800.000 artilleriegranaten op te kopen van diverse landen en naar Oekraïne te sturen. Demissionair premier Rutte heeft zich daarbij aangesloten.
Die granaten zullen de komende maanden hard nodig zijn voor Oekraïne. Zelensky verwacht dat Rusland eind mei of aan het begin van de zomer opnieuw een grootschalig offensief zal lanceren. Hij zegt dat er ook een Oekraïens tegenoffensief aankomt. "Er ligt een plan. Dat plan is helder, maar ik kan er geen details over delen."
De oorlog in beeld
Na de val van Avdiivka zijn volgens westerse functionarissen en Oekraïense militaire bronnen honderden militairen krijgsgevangen gemaakt. De NOS sprak een krijgsgevangene die recentelijk uit Russische gevangenschap is teruggekeerd:
