Guus Boeren
redacteur Brussel
Guus Boeren
redacteur Brussel
Waar de Oekraïners het op het slagveld moeilijk hebben, is er op zee wel wat succes geboekt. De graanexport via de Zwarte Zee is de afgelopen maanden weer fors toegenomen. Volgens Oekraïne was de export in januari zelfs weer terug op het niveau van voor de oorlog. De Russische zeeblokkade lijkt succesvol te zijn doorbroken.
Oekraïne is economisch erg afhankelijk van het verkopen van graanproducten aan andere landen. In het jaar vóór de Russische invasie bestond zo'n 40 procent van de totale Oekraïense export uit graan. Het land verdiende, als een van de grootste graanexporteurs ter wereld, dat jaar zo'n 12 miljard dollar in deze sector.
Boeren in Oekraïne merken ook dat ze weer meer kunnen uitvoeren. "Sinds een paar maanden komen er weer meer graanschepen naar Odesa. Waar we eerst andere routes moesten gebruiken, konden we de afgelopen tijd steeds meer via Odesa exporteren", zegt Kees Huizinga, een Nederlandse akkerbouwer in Oekraïne.
Aan het begin van de oorlog begon de Russische marine een blokkade om de graanhandel stil te leggen. Hierdoor dreigden voedseltekorten, met name in landen in Afrika, Azië en het Midden-Oosten.
In juli 2022 kwam onder leiding van de Verenigde Naties een graandeal tussen Oekraïne en Rusland tot stand. Graanschepen konden onder Turkse inspectie de Oekraïense havens weer verlaten via specifieke zeeroutes.
De deal hielp Oekraïense boeren hun graan te verkopen. Maar van de belofte dat het graan ontwikkelingslanden zou helpen, kwam weinig terecht:
Een jaar later stapte Rusland uit deze overeenkomst. Het land stelde dat de Russische landbouwexport onder de afspraken niet genoeg beschermd werd. Rusland dreigde opnieuw schepen die Odesa verlieten aan te vallen. Ook volgden massale Russische aanvallen op Oekraïense havens om de export zo hard mogelijk te raken.
Als antwoord daarop probeerde Oekraïne zijn graan via andere manieren te exporteren, bijvoorbeeld via havens aan de rivier de Donau. Maar via die route kon maar een fractie van het Oekraïense graan uitgevoerd worden. Oekraïne zocht daarom naar andere oplossingen.
Eigen corridor
Het land kondigde in augustus een eigen corridor aan om de handel via de Zwarte Zee weer op gang te brengen. Volgens Frederik van Lokeren, expert op het gebied van de Russische marine, slaagde Oekraïne in zijn opzet door steeds nieuwe middelen in te zetten om de Russische marine uit de buurt van Odesa te houden.
Met behulp van antischeepsraketten werden de wateren bij de Oekraïense kust een gevaar voor Russische schepen. En door aanvallen op Russische radarsystemen in de regio verloren de Russen hun overzicht in dat deel van de Zwarte Zee. Verder zorgt de dreiging van zeedrones en kruisraketten ervoor dat de Krim niet langer een veilige haven is voor de Zwarte Zeevloot.
Oekraïne heeft zo stukje bij beetje de Russische schepen weggedreven van de Oekraïense kust. "Deze wapens ondermijnen de Russische mogelijkheden om schepen van en naar Odesa aan te vallen. Hierdoor kunnen deze schepen dus weer graan exporteren", aldus Van Lokeren.
Dankzij deze nieuwe zeeroute nemen de Oekraïense exportvolumes nu weer flink toe. "De corridor in de Zwarte Zee lijkt goed te werken en je kunt zeker spreken van een sterk herstel aan het einde van het afgelopen jaar", zegt sectoreconoom Rico Luman van ING.
Lage prijzen
De prijzen die Oekraïense boeren krijgen voor hun graan zijn echter nog niet zoals voor de oorlog, vertelt agrariër Huizinga. "We hebben alles kunnen verkopen, maar wel voor lage prijzen. De schepen worden duurder vanwege de extra risico's, ook de kosten in de haven zijn hoger en de graanhandelaren pakken ook hogere marges."
Toch verlicht het heropenen van de route vanuit Odesa de kosten voor Huizinga wel. "Naar Odesa is voor ons een veel minder omslachtige route dan naar de havens aan de Donau, dus dit scheelt ons weer transportkosten. Ook zijn de verkoopprijzen in Odesa beter en is er daar meer capaciteit."
De Oekraïners zijn er dus in geslaagd om de zeehandel weer op gang te brengen. Volgens Frederik van Lokeren is de Russische blokkade nu dan ook definitief gebroken. "Om een blokkade effectief te laten zijn, moet je hem kunnen afdwingen. Op dit moment zijn de Russen niet in staat om dat succesvol te doen."
