Een jaar Holleederproces: de rode draad van de soap
Urenlang ging het deze week weer over hem op televisie: Willem Holleeder. Hij vormde het oog van wéér een mediastorm.
Inmiddels komt de strafeis tegen 's lands bekendste verdachte in zicht. Vanaf vandaag zet het Openbaar Ministerie op rij welk bewijs er tegen hem ligt en welke straf hij zou moeten krijgen. Een bepalend moment in de mediagevoelige soap die de zaak-Holleeder is geworden.
Een jaar geleden begon het proces tegen de 60-jarige verdachte. Willem Holleeder "demythologiseren" was de inzet van het Openbaar Ministerie. Laten zien dat hij geen knuffelcrimineel is, maar een ordinaire afperser en moordenaar.
De verdediging probeerde het tegenovergestelde: aantonen dat hij niet de boeman is die inmiddels van hem is gemaakt. Zijn vermeende slachtoffers zaten zo diep in het criminele milieu dat heel veel anderen verantwoordelijk zouden kunnen zijn geweest voor hun dood, luidde de boodschap van de advocaten.
Maar misschien nog wel hun belangrijkste missie was duidelijk maken dat de voornaamste getuigen tegen Willem Holleeder, zijn zussen Astrid en Sonja, niet te vertrouwen zijn.
Tijdens een van de ruim vijftig zittingsdagen gaf Astrid toe dat ze in het verleden inderdaad heeft gelogen, toen ze zelf verdachte was in een politieonderzoek. Nu lag dat anders, zei ze. Als getuige sprak ze de waarheid. "Dat zweer ik op mijn kind en kleinkinderen." Holleeder: "En ik zweer op alle kinderen van de wereld dat jij een leugenaar bent."
Ruzie
Er werd een hoop geruzied in de rechtszaal. "Een psychopaat", noemde Astrid haar broer. "Een gluiperd", noemde Willem zijn zus. De rechtbankvoorzitter vergeleek hen met bekvechtende kinderen op de achterbank van de auto.
Emotie was er ook, met name bij Astrid, die haar getuigenis zag als "het ultieme verraad". Ondanks alles claimde ze nog om haar broer te geven. Snikkend zei ze: "Ik ben mijn hele leven gewend geweest om te houden van mensen die ik niet aardig vind."
De dagen dat de zussen kwamen getuigen, trokken buitengewoon veel bekijks. 'Holleeder-toeristen' die zeker wilden zijn van een plekje in de zittingszaal, stonden soms al in het holst van de nacht voor de deur van De Bunker, de extra beveiligde rechtszaal in Amsterdam-Osdorp.
Ook buiten de rechtszaal trok de zaak-Holleeder ongekend veel aandacht. Na de bestseller 'Judas' van Astrid Holleeder (het best verkochte boek van 2017) kwam er een toneelstuk en een tv-serie. Daarvan volgt ook nog een Amerikaanse variant.
De zaak leidde ook tot een ogenschijnlijk georkestreerd media-offensief.
Zo kwam Astrid Holleeder opeens met nieuwe bandjes op de proppen. De stiekem opgenomen gesprekken met haar broer zou ze toevallig hebben teruggevonden. De nieuwe tapes werden neergezet als de 'genadeklap' voor Holleeder, maar dat viel in de praktijk tegen.
Ook misdaadjournalist Peter R. de Vries leverde op het laatste moment een opgenomen gesprek in bij de rechtbank. Dat gesprek werd gisteren zelfs integraal op tv uitgezonden. Het leidde niet alleen tot een mediaspektakel, maar ook tot een rel tussen advocaten.
Iedere keer als er 'nieuwe' informatie opdook, reageerde de verdediging van Holleeder even geïrriteerd. Voor de advocaten hét bewijs dat de getuigen een spelletje spelen en bewust informatie achterhouden.
Berekenend
Willem Holleeder hoorde alle aantijgingen het afgelopen jaar meestal gelaten aan. Soms zei hij dagenlang niets. Soms reageerde hij fel, dan weer joviaal.
Volgens het OM is Holleeder een man met twee gezichten. Aan de ene kant innemend, vriendelijk en grappig. Aan de andere kant driftig, berekenend en egocentrisch.
Voor de fijnproevers bood het proces een inkijkje in het Amsterdamse criminele milieu van twintig jaar geleden. Soms met vermakelijke anekdotes, zoals over de twee criminele vijanden die elkaar tegenkwamen in een kliniek, waar hun vriendinnen tegelijk kwamen voor een borstvergroting.
Holleeder biechtte en passant ook een paar leugens op. Hij bekende dat hij wél over miljoenen uit de Heineken-ontvoering had beschikt, iets dat hij eerder bij hoog en laag had ontkend.
De Heineken-buit lag destijds begraven in het bos bij Lage Vuursche, verklaarde Holleeder. Volgens de verdachte vanuit de richting Hilversum bij het pannenkoekenhuis rechts op de hoek het bosweggetje in, doorlopen tot de slagboom, dan 30 of 40 stappen naar links.
Hard bewijs voor de vijf moordopdrachten die Holleeder zou hebben gegeven, kwam niet boven tafel. Nergens zegt Holleeder: 'Ik ga Thomas van der Bijl vermoorden', of 'Ik heb Kees Houtman laten doodschieten'.
Pats boem
"Je weet hoe ik ben, pats boem en hij ligt op de grond", zei Holleeder in een van de gesprekken die zijn zus stiekem opnam. Volgens Astrid is dat een typisch voorbeeld van hoe haar broer dreigt anderen te doden. Hij praat in termen van 'die gaat' of 'die gaat liggen', waarbij hij volgens Astrid Holleeder wel eens een pistoolgebaar maakte. Op de opnamen wordt veel gefluisterd en in omfloerste termen gesproken.
Dat was nu eenmaal de manier waarop ze communiceerden, zei Astrid. Niets is wat het lijkt. "We zeggen alleen wat we de buitenwereld willen laten horen."
Een van de advocaten merkte op dat de zussen opvallend goede acteurs zijn, als ze jaar in jaar uit toneel speelden. Sonja Holleeder reageerde woedend: "Ik zeg het honderd keer: wij konden niet uit onze rol vallen! Dan zou hij me gewoon vermoorden."
Erfenis
Volgens Holleeder zijn de verklaringen tegen hem 'in elkaar gezet' en heeft hij hooguit gesproken over het uitdelen van een klap.
De vraag is dan: waarom zouden zijn zussen hem erbij willen lappen, zoals Holleeder beweert? Om geld, denkt hij. Precies de reden die zij zelf geven waarom Holleeder zijn slachtoffers uit de weg zou hebben laten ruimen.
Hij zou uit zijn geweest op de 'erfenis' van Cor van Hout, het geld uit de Heineken-ontvoering dat was belegd in prostitutiepanden, en op vermogen van vastgoedbaas Willem Endstra.
Volgens Holleeder zit het precies andersom en waren juist Astrid en Sonja uit op financieel gewin. Zij waren het die de erfenis van Cor van Hout in handen probeerden te krijgen. Hij mocht tot zijn frustratie ook niet meedelen in de opbrengst van een film over de Heineken-ontvoering.
Morgen zal het Openbaar Ministerie beginnen met duiden van het bewijs tegen Holleeder en toelichten waarom de getuigen wél betrouwbaar zijn.
Volgens het OM maakte Willem Holleeder deel uit van een criminele groep met Dino Soerel (eerder tot levenslang veroordeeld) en Stanley Hillis (zelf doodgeschoten).
De groep zou via een tussenlaag twee moordcommando's aan het werk hebben gezet. Die zouden de moorden waartoe Holleeder opdracht zou hebben gegeven, daadwerkelijk hebben uitgevoerd.
Dan gaat het dus om Cor van Hout, Kees Houtman, Thomas van der Bijl, Willem Endstra en John Mieremet, allemaal gedood tussen 2003 en 2006. Ook botenhandelaar Robert ter Haak kwam om het leven, al was dat waarschijnlijk niet per se de bedoeling.
De strafeis
De verwachting is dat het OM een levenslange gevangenisstraf zal eisen tegen Holleeder. Zijn vroegere compagnon Dino Soerel kreeg voor minder moordopdrachten al levenslang, dus het zou hoogst opmerkelijk zijn als justitie bij Holleeder om een lichtere straf zou vragen.
Zeker weten doen we het op 1 maart: dan maakt het Openbaar Ministerie de strafeis bekend.
