'Gasten van nu zijn nietsontziender dan penoze in de tijd van Holleeder'
Morgen begint het proces tegen Willem Holleeder, die wordt verdacht van zes moorden in de onderwereld zo'n vijftien jaar geleden. Hoe anders was de georganiseerde misdaad toen?
Een vrijdag in januari, vijftien jaar geleden. Twee mannen wachten drugshandelaar Cor van Hout op, die met botenverkoper Robert ter Haak zit te lunchen bij een Chinees restaurant in Amstelveen. Vermoedelijk staan ze urenlang te posten.
Ze wachten tot de twee mannen naar buiten lopen, waarna een van hen het vuur opent met een automatisch wapen. Van Hout is op slag dood. Ter Haak overlijdt later in het ziekenhuis. De daders vluchten op een motor.
Hun opdrachtgever zou Willem Holleeder zijn, die vanaf morgen voor een reeks liquidaties terecht staat voor de rechtbank in Amsterdam. Een megaproces waarvoor voorlopig 65 zittingsdagen zijn uitgetrokken.
In onderstaande video van bijna drie minuten laten we zien hoe Willem Holleeder de bekendste crimineel van Nederland werd:
Op een vrijdag in januari dit jaar gaat het er heel anders aan toe dan vijftien jaar geleden. Twee onbekenden stormen een buurthuis binnen waar op dat moment kickbokstraining en kookles aan kinderen wordt gegeven. Ze schieten met een automatisch wapen in het rond.
Het vermoedelijke doelwit, een 19-jarige jongen, wordt geraakt, maar overleeft de schietpartij. Wel om het leven komt een 17-jarige stagiair van het buurthuis. Een andere stagiaire krijgt een kogel in haar been. Volgens de politie is het een wonder dat er niet meer kinderen worden geraakt.
Onvoorspelbare jochies
Twee schietpartijen in twee tijdperken. "De mensen die Holleeder opdracht zou hebben gegeven om liquidaties uit te voeren, waren professioneel en effectief", zegt emeritus hoogleraar criminologie Frank Bovenkerk. "Ze wisten hoe ze met hun wapens om moesten gaan. Nu hebben we te maken met volstrekt onvoorspelbare jochies die om zich heen schieten."
Bovenkerk deed jarenlang onderzoek naar de georganiseerde misdaad in Nederland. Ook in de tijd van Holleeder werd weleens iemand geraakt die eigenlijk niet geraakt had moeten worden (zo is onduidelijk of Ter Haak een bewust doelwit was), maar het gebeurde niet vaak.
"Die jonge gasten van nu zijn veel nietsontziender", zegt Bovenkerk. "Het lijkt alsof ze heel impulsief handelen en totaal geen rekening houden met hun omgeving. Ze gebruiken kalasjnikovs die ze niet kunnen hanteren en nemen collateral damage op de koop toe."
Holleeder maakte deel uit van de zogenaamde "Hollandse netwerken", verschillende groepjes criminelen uit met name Amsterdam, Rotterdam en Den Haag die zich toelegden op de drugshandel.
"Een wereldje waar vreselijk veel te verdienen viel", schetst Bovenkerk. Willem Holleeder en ook Cor van Hout werkten zich omhoog in deze wereld, al waren ze lang niet de grootste spelers.
Holleeder zag al gauw een heel ander verdienmodel: het afpersen van mede-criminelen. "Hij richtte zich op mensen die hun geld niet konden verantwoorden en geen hulp konden inroepen van politie en justitie", zegt Bovenkerk. "Dat was nieuw voor die tijd."
Oude penoze
Inmiddels is de oude Hollandse penoze opgevolgd door jonge drugscriminelen van vooral Marokkaanse of Antilliaanse afkomst. "Eigenlijk zijn het ook Hollandse netwerken, want die jongens zijn hier in Amsterdam opgegroeid", zegt Bovenkerk.
Waar de kopstukken van de oude garde zich pas op latere leeftijd met drugshandel gingen bezighouden, stappen de nieuwelingen van nu rechtstreeks van school in de zware misdaad. "Ze maken razendsnel carrière op straat en laten zich al snel inhuren voor een liquidatie."
Het ene moment zijn ze met elkaar in conflict, het andere moment werken ze weer eens een tijdje samen.
Toch zijn er ook dingen die in vijftien jaar tijd niet zijn veranderd. Nog altijd wordt het grote geld verdiend met drugs. En nog altijd is de georganiseerde misdaad in de praktijk ongeorganiseerd.
"Het is een krioelende bende van allemaal jongens die door elkaar heen lopen", zegt Bovenkerk. "Het ene moment zijn ze met elkaar in conflict, dan werken ze weer eens een tijdje samen."
De hoogleraar kijkt met belangstelling uit naar de rechtszaak tegen Holleeder. "Een heleboel mensen hebben verklaringen en sfeerbeschrijvingen gegeven, maar om vervolgens overtuigend te brengen dat hier de opdrachtgever van het geweld van toen zit, is nog een hele toer."
