Uitgeklede krijgsmacht bleek uiteindelijk valkuil voor Hennis

Minister Hennis heeft haar conclusies getrokken uit de zware kritiek van de Tweede Kamer op de fouten die zijn gemaakt bij het mortierongeluk in Mali in juli vorig jaar. Daarbij kwamen door een vroegtijdig ontplofte granaat twee militairen om het leven en raakte een derde gewond.

De Onderzoeksraad voor Veiligheid velde een hard oordeel: het ongeluk had voorkomen kunnen worden als Defensie beter de eigen regels had gevolgd. Het munitiebeheer was niet op orde, Defensie schoot ernstig tekort. Ook de cultuur bij Defensie kwam slecht uit het rapport: een 'can-do' cultuur waar te veel risico uit voortvloeit.

Hennis stond als eerste vrouwelijke minister van Defensie vijf jaar aan het roer van toch zeker niet de makkelijkste post in internationaal ingewikkelde tijden. Bij haar aantreden in 2012 trof ze een departement en krijgsmacht die bovendien al jaren gebukt gaan onder bezuinigingen.

Over die bezuinigingen zei Hennis nog niet zo lang geleden dat "de weg naar boven" eindelijk in gang is gezet. Maar zelf zal ze dat karwei niet meer afmaken, want in het zicht van de eindstreep en met hoop op een post in het nieuwe kabinet moet ze het veld ruimen.

Al vlak na haar aantreden moet Hennis de Kamer informeren over tegenvallers op het departement die oplopen tot 333 miljoen. Het is het begin van vele discussies over defensie en geld. Vakbonden en defensiepersoneel vragen zich keer op keer af of de krijgsmacht haar taken nog wel aankan . Herhaaldelijk stellen ze dat de veiligheid van het personeel door de jarenlange bezuinigingen in het geding is, maar ook dat de veiligheid van Nederland onder druk staat. Hennis draait de bezuinigingen van haar voorganger Hillen van 1 miljard grotendeels terug met 900 miljoen euro.

Op personeelsgebied loopt het stroef. Zo is er al jaren geen CAO voor het defensiepersoneel en komt Hennis in aanvaring met oud-militairen over het AOW-gat. Defensiemedewerkers moeten eerder stoppen, duizenden oud-medewerkers lopen geld mis door de verhoging van de AOW-leeftijd naar 67 jaar. Hennis compenseert dat gat wel maar niet naar ieders tevredenheid. Het is een pijnlijk moment als in december vorig jaar zestig oud militairen met tranen in hun ogen hun medailles in Den-Haag komen inleveren.

Chroom-6-verf

Moeilijk heeft Hennis het ook wanneer ze zich in de Kamer moet verantwoorden voor de chroom-6-verf die de krijgsmacht tientallen jaren heeft gebruikt. Een kankerverwekkende verf, maar zeer geschikt om al het materieel tegen roest te beschermen. De preventieve maatregelen om veilig met de stof te werken, worden helaas niet altijd goed in acht genomen. Defensie krijgt bovendien het verwijt al sinds de jaren 80 op de hoogte zijn van de risico's.

Hennis regelt tegemoetkomingen voor getroffenen en laat het RIVM onderzoek doen. Het onderzoek is nog niet afgerond en heeft vertraging opgelopen, zo bleek onlangs.

'Pang pang'

Meldingen over tekorten aan munitie zijn er al langer maar worden in de zomer van 2015 extra pijnlijk als militairen met berichten van nagespeelde oefeningen naar buiten komen. Door een gebrek aan kogels zeggen soldaten "pang pang pang" bij de oefeningen. Hennis noemt de berichten "niet grappig", en het beeld dat ze schetsen "vernietigend", tegelijkertijd erkent ze dat sommig materiaal op of aan z'n einde is.

Bij een deel van de oppositie ligt Hennis onder vuur omdat ze ondanks de bezuinigingen het volgens hen veel te dure JSF-traject toch doorzet. Velen prijzen de minister juist dat na jarenlange onderhandelingen onder haar ministerschap de vervanging van de verouderde F16-toestellen daadwerkelijk geregeld wordt. Nederland bestelt 37 toestellen. De eerste toestellen zullen in 2019 aankomen.

Dat Hennis zelf doordrongen is van de nijpende situatie bij de krijgsmacht blijkt als ze in 2016, maar ook in de verkiezingscampagne in 2017, opnieuw aangeeft dat de krijgsmacht miljarden nodig heeft. 2,5 miljard stelt ze, haar eigen partij, de VVD, neemt in het verkiezingsprogramma 1 miljard voor defensie op. Het is nog afwachten hoeveel de partijen die aan het formeren zijn voor defensie reserveren.

Veiligheid

De moeilijkste momenten voor Hennis moeten ongetwijfeld de dodelijke ongelukken en de berichten over de tekortschietende veiligheid binnen Defensie zijn.

Na het ongeluk op de schietbaan in Ossendrecht, in maart vorig jaar, vinden in juli van dat jaar twee militairen de dood in Mali als een mortiergranaat voortijdig ontploft. Het oordeel van de OVV vorige week is duidelijk: Defensie is ernstig tekort geschoten. In een eerste reactie zegt Hennis niet af te zullen treden maar op te willen treden. Dat optreden is nu aan haar opvolger.

Ongetwijfeld gaat het budget van Defensie omhoog maar aan de cultuur, door de OVV vorige week omschreven als een 'can-do' cultuur waarbij te veel risico's genomen worden, zal de opvolger van Hennis een zware kluif hebben.