OVV: Defensie schoot ernstig tekort in Mali

Tijdens de VN-missie in Mali is Defensie ernstig tekortgeschoten in de zorg voor de veiligheid van Nederlandse militairen. De veiligheid van de mortiergranaten en de gezondheidszorg voldeden niet, zegt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV).

De OVV was een onderzoek gestart na een ongeluk in Mali op 6 juli 2016. Tijdens een oefening met een 60-millimetermortier ontplofte een granaat. Twee militairen kwamen om het leven en een derde raakte zwaargewond.

In het eindrapport haalt de onderzoeksraad hard uit naar Defensie. Volgens de raad was het belang van munitieveiligheid en goede medische voorzieningen ondergeschikt geraakt aan de voortgang van de missie. De OVV zegt dat de hoge druk en de "can do-mentaliteit" bij Defensie ertoe leiden dat risico's worden onderschat, waardoor dingen misgaan.

Explosieve stoffen

De raad concludeert dat de mortier op de juiste manier was geladen en dat de granaat ontplofte terwijl de ontsteking in de 'veilige stand' stond. Het ging mis doordat de granaat zwakke plekken heeft in het ontwerp. Er kon daardoor vocht binnendringen in de granaat.

De combinatie van dat vocht en hoge temperatuur leidde ertoe dat er zeer instabiele, schokgevoelige explosieve stoffen ontstonden in het ontstekingsmechanisme van de granaat. Door de schok van de lancering zorgden deze stoffen ervoor dat de hoofdlading van de granaat ontplofte.

Opslag

De mortiergranaten waarmee werd geoefend, werden in 2006 aangekocht voor de militaire missie in Afghanistan. Dat gebeurde volgens de OVV onder grote tijdsdruk, waardoor gebruikelijke controles en procedures niet werden gevolgd. Ook na de missie in Afghanistan zijn de granaten niet onderzocht.

Zeven jaar na aanschaf zijn de overgebleven granaten meegenomen naar Mali voor de missie daar. Ze werden in Mali niet gekoeld opgeslagen, waardoor ze aan hoge temperaturen werden blootgesteld. Tijdens de oefening lagen ze in de zon, waardoor hun temperatuur nog verder opliep.

Volgens de raad bleek tijdens het onderzoek meerdere keren dat het munitiebeheer van Defensie niet op orde was. Het was niet mogelijk om te achterhalen wanneer en hoe de mortiergranaten zijn vervoerd, gebruikt en opgeslagen.

Medische zorg

Na het ongeluk kreeg het gewonde slachtoffer goede eerste hulp, schrijft de OVV. Maar daarna werd hij naar een Togolees hospitaal gebracht, dat Nederland gebruikte voor traumabehandeling. Dat voldeed niet aan de Nederlandse militaire richtlijnen. De Togolese artsen traden volgens de raad weinig doortastend op en voerden geen goed onderzoek uit naar het letsel.

De OVV zegt dat er eerder al twijfels waren binnen Defensie over het Togolese hospitaal, maar daar werd niet goed op gereageerd. Er werd besloten om het hospitaal alleen te gebruiken in extreme gevallen, terwijl er juist dan goede medische zorg nodig is.

Ook na het ongeluk in Mali bleef Defensie bij zijn medische beleid en werd er niet opnieuw gekeken naar de mogelijkheden voor acute medische zorg.

Advies

De Onderzoeksraad voor Veiligheid zegt dat de zorg voor wapens en munitie verbeterd moet worden en dat andere landen die dit type granaat gebruiken gewaarschuwd moeten worden. Verder adviseert de raad dat de acute medische zorg bij internationale missies in de toekomst beter moet aansluiten bij de risico's die bij de missie komen kijken.

Ook zegt de OVV dat organisatiestructuur en cultuur moeten veranderen bij Defensie, zodat medewerkers open komen te staan voor kritische signalen van anderen.

Minister Hennis zegt in een reactie dat Defensie de aanbevelingen van de onderzoeksraad overneemt.

Niet te filmen

De ouders van de omgekomen militair Henny Hoving noemen de conclusies uit het rapport schrijnend en "niet te filmen". Zijn moeder zegt dat ze lamgeslagen is, maar ze is ook razend. "Wie hiervoor verantwoordelijk is, zal moeten bloeden. Die mogen ze wat mij betreft uit een vliegtuig gooien."

"Dit is allesbehalve een bedrijfsongeval. Nu blijkt dat de mortiergranaat in de veilige modus is ontploft. In januari werd nog gezegd dat hij op scherp stond. We vinden het ongelooflijk dat defensie het leven van haar eigen militairen op het spel zet. Ze zijn gewoon vermoord", zegt ze tegen RTV Noord.