Minister van Defensie Jeanine Hennis en Commandant der Strijdkrachten - de hoogste baas van het leger - Tom Middendorp hebben het veld moeten ruimen. Defensie staat nu voor de moeilijke taak de organisatie weer op de rit te krijgen.
De problemen bij Defensie zijn echter groot. Miljarden zijn er sinds de het einde van de Koude Oorlog bezuinigd. Het leidde tot een tekort aan personeel en materieel. "Het was dramatisch wat ik hier aantrof", zei minister Hennis vorig jaar. De krijgsmacht loopt intussen op haar tandvlees terwijl het beroep op die krijgsmacht alleen maar toeneemt.
Zo is de inzet van Nederlandse militairen in Afghanistan niet uitgebreid, zoals de NAVO graag wilde. Ook haalde Nederland helikopters terug uit Mali, hoewel de VN nadrukkelijk vroeg die daar te houden.
Noodklok
Volgens oud-minister van Defensie Joris Voorhoeve heeft de Tweede Kamer de risico's onderschat en niet geluisterd naar signalen dat er veel te veel werd bezuinigd.
"In 2014 heeft de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) bij de kabinetsformatie al de noodklok geluid. Er werd geen acht op geslagen door degenen die bij die formatie betrokken waren", aldus Voorhoeve. "De feitelijke Defensie inspanning is nu nog maar 0,7 procent van het Bruto Nationaal Product."
"Maar", zegt oud-minister van Defensie Eimert van Middelkoop, "wat ik ook constateer is dat de legertop eigenlijk verder gaat dan ze zou moeten doen. Ze willen geen 'nee' verkopen aan de politiek. Het kan eigenlijk niet, maar we durven geen nee te zeggen."
Tegelijkertijd is het vertrouwen van het defensiepersoneel, dat al sinds 2013 zonder cao zit, abominabel laag. Ook leverden (oud-)militairen hun onderscheidingen in omdat ze boos zijn over het gat in hun AOW.
Eerdere rapporten trokken harde conclusies over vermoede misstanden bij de luchtmacht en een dodelijk incident bij de commando's op de schietbaan in Ossendrecht. Het laatste rapport over het dodelijke ongeval in Mali, waarbij de militairen Henry Hoving (29) en Kevin Roggeveld (24) om het leven kwamen en een derde militair zwaargewond raakte, is Hennis en Middendorp nu fataal geworden.
'Can-do'
In het rapport staat dat het ongeluk voorkomen had kunnen worden als Defensie beter de eigen regels had gevolgd. Het munitiebeheer was niet op orde, Defensie schoot ernstig tekort. Ook de cultuur kwam slecht uit het rapport: een 'can-do' cultuur - te optimistisch - waar te veel risico uit voortvloeit.
Voorhoeve: "Er het probleem van veel reorganisaties en een civiele midden-managementlaag die alles wil beheersen via formulieren en handtekeningen. Dat kan allemaal veel efficiënter. Door meer vertrouwen te stellen in de mensen in het veld en ruimte te geven voor de werkelijkheid die vaak anders is dan Den Haag denkt", zegt Voorhoeve.
Infuus
"Dat is een zelfde probleem als in de gezondheidszorg en het onderwijs. Het hindert het praktisch, goed en snel functioneren. Ik hoor het vanuit het veld", aldus Voorhoeve.
Ook Van Middelkoop herkent die problemen. "Het zit in de aard van het leger. Het is een grote organisatie, wijd vertakt, met veel verschillende taken en locaties. Dan wordt het ingewikkeld. Dan heb je allemaal je eigen laptop met allemaal verschillende systemen. Alles systematiseren is een onmogelijk karwei. Je kunt niet toezicht op toezicht stapelen."
Sorry minister
"Defensie is ziek en hangt aan het infuus. Laten we gaan onderzoeken hoe dat komt en laten we het beter maken. Toon moed en spring over je schaduw heen", zei generaal buiten dienst Mart de Kruif gisteren nog.
Van Middelkoop: Er moet nu een plan komen voor de lange termijn. Zeg maar 10 jaar. Investeringsbeslissingen, vergelijkbaar met de JSF. En die staan dus langer dan een kabinetsperiode. De Commandant der Strijdkrachten kan dan tegen de minister zeggen: sorry minister, u kunt me wat, maar dit hebben we afgesproken en dit gaat door. Daar moet het kabinet dan niet meer op terugkomen."
"We doen dat ook niet bij Rijkswaterstaat. Daar leggen we dijken aan die tientallen jaren investering vragen", aldus Van Middelkoop.
