Kamer wil leenstelsel snel afschaffen • Rutte vliegt naar New York

We sluiten dit liveblog

De komende maanden bespreekt de Tweede Kamer per ministerie de begrotingen. Morgen is er eerst de ministerraad, zonder demissionair premier Rutte want die is bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

Symbolische motie Kamerlid Omtzigt over de Grondwet

Met een knipoog naar de kunstwerken op de achterwanden in de nieuwe Tweede Kamer vraagt Kamerlid Omtzigt in een handgeschreven motie om een duidelijke plek voor de Grondwet in het nieuwe Kamergebouw.

Een tegoedbon voor de isolerende doe-het-zelver

Op initiatief van BBB gaat het kabinet onderzoeken of het geven van een isolatietegoedbon aan doe-het-zelvers leidt tot meer geïsoleerde huizen. Bijna 5 miljoen klussers bezoeken elke maand de bouwmarkt en vormen "in potentie het grootste isolatiebedrijf van ons land", zegt Partijleider Van der Plas. "Burgers kunnen zo kosten besparen bij het isoleren van hun huis en de schaarse professionals kunnen vooral worden ingezet voor complexe werkzaamheden."

"Mogelijk 5,8 miljard euro voor Nederland in Europees coronaherstelfonds"

Naast de moties over de extra 2 miljard euro, de afschaffing van het leenstelsel, het asielbeleid en de arbeidsmigranten werden er ook moties aangenomen over andere onderwerpen. Zoals of er binnen tien jaar in Nederland een kernreactor kan worden gebouwd, of er een National Historisch Museum kan komen, en of ouderenbeleid en wonen voor ouderen een vast onderdeel van het kabinetsbeleid kan worden.

Verder draagt de Kamer het kabinet op een beroep te gaan doen op het Europese coronaherstelfonds. Nederland kan onder voorwaarden aanspraak maken op 5,8 miljard euro uit deze pot.

Kamer wil onderzoek Deens asielmodel

De motie van JA21-Kamerlid Eerdmans, die naar Denemarken afreisde om meer over het Deense asielmodel te horen, is ook aangenomen. Hij vindt dat het Deense beleid "er doeltreffend in slaagt de asielinstroom te beperken en terugkeer te bewerkstelligen". De Kamer wil dat het kabinet onderzoek doet naar het Deense asiel- en terugkeerbeleid om te zien of Nederland hier wat van kan leren.

Kabinet moet in EU discussie aan over arbeidsmigratie

Steun ook voor een motie van Marijnissen (SP) en Segers (ChristenUnie). Een meerderheid van de Tweede Kamer vindt dat de relatief eenvoudige arbeidsmigratie binnen Europa te veel problemen oplevert. Het vrije verkeer van werknemers leidt tot lage lonen, het trekt "lokale Oost-Europese gemeenschappen uit elkaar", het leidt tot uitbuiting en slechte woon- en werkomstandigheden, zegt de Kamer.

Het kabinet moet in Europees verband in gesprek gaan "over de regulering van arbeidsmigratie, bijvoorbeeld door het mogelijk te maken voor lidstaten om onderling afspraken te maken over arbeidsmigratie". De Kamer wil ook dat het kabinet onderzoekt of een vergunningseis voor arbeidsmigranten zou kunnen helpen.

VVD-motie voor 2 miljard euro extra krijgt steun van groot deel Tweede Kamer

Voor de gedeeltelijke afschaffing van de verhuurderheffing wordt 500 miljoen euro uitgetrokken. De gedachte is dat woningcorporaties dit geld in lagere huren, onderhoud en nieuwe woningen gaan investeren. Hetzelfde bedrag gaat naar de lonen van leraren en schoolleiders in het primair onderwijs. Die lopen achter bij de salarissen in het voortgezet onderwijs.

Om de energiekosten van burgers te verzachten wordt ook 500 miljoen euro uitgetrokken. Dit zal waarschijnlijk via de verlagingen van energiebelastingen worden geregeld. Op het gebied van veiligheid gaat er 300 miljoen euro extra naar defensie en 200 miljoen euro naar de politie en boa's.

Kamer wil nu echt van leenstelsel af

De Tweede Kamer wil nu echt snel van het leenstelsel af. Een motie om het leenstelsel te vervangen door een basisbeurs werd met alle stemmen behalve die van de VVD, aangenomen.

Dit is de tekst van de motie:

De Kamer, gehoord de beraadslaging, constaterende, dat sinds de invoering van het leenstelsel het aantal studenten met een studieschuld fors is gestegen en de gemiddelde studieschuld ook hoger is dan voorheen, van mening, dat het onwenselijk is dat jonge mensen na hun studie met een stapeling van schulden op zoek moeten naar werk en een woning, spreekt uit, dat het leenstelsel zo snel mogelijk moet worden afgeschaft en vervangen door een basisbeurs, en gaat over tot de orde van de dag.

De motie van Volt om het leenstelsel af te schaffen werd ook aangenomen. De motie van SP-leider Marijnissen, die ook vraagt om het afschaffen van het leenstelsel en samen met studentenorganisaties een alternatief te zoeken, werd niet aangenomen. Daar is de LSVb teleurgesteld over. (Zie eerder post)

Het Interstedelijk Studentenoverleg is blij en wil meepraten over een nieuw studiefinancieringsstelsel en "een eerlijke compensatie voor de generatie studenten die onder het leenstelsel heeft gestudeerd".

De stemmingen beginnen om ongeveer 01.25 uur

Op deze pagina van de site van de Tweede Kamer staan alle moties waarover gestemd gaat worden.

Rutte sluit af en gaat naar het regeringsvliegtuig

Demissionair premier Rutte bedankte in zijn slotwoorden alle dienst van de Tweede Kamer voor de "voortreffelijke verzorging". Hij vond het bijzondere Algemene Beschouwingen in een demissionaire status. "Het zoeken naar overeenstemming met de fracties en het kabinet was heel bijzonder", zei hij. "Ik denk dat het onze taak en opgave is om gezamenlijk te blijven werken aan beleid dat draagvlak heeft in de samenleving."

Veel tijd voor een interview achteraf had Rutte niet. Op de vraag wat dit debat betekent voor de onderhandelingen over een nieuw kabinet antwoordde hij: "Dit staat voor mij los van de formatie." Toen moest hij snel door naar het regeringsvliegtuig voor zijn vlucht naar de VN in New York.

PvdA en GroenLinks zullen voor de VVD-motie van 2 miljard stemmen

Demissionair premier Rutte gaat de meer dan 70 moties langs

Namens het kabinet en de vakministers geeft Rutte een oordeel over de moties die zijn ingediend door de Tweede Kamer. Het strengste oordeel is dat hij een motie kan ontraden. Dan vindt het kabinet wat er in de motie staat onverstandig. Een motie kan ook gezien worden als een ondersteuning van het beleid van het kabinet.

Rutte zal na deze ronde vertrekken naar New York voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Hij gaat met het regeringsvliegtuig. De andere ministers blijven wel zitten voor de stemmingen.

Verschillende regeringsleiders, zoals de Amerikaanse president Biden, hebben al een toespraak gehouden bij de VN-vergadering. Rutte is morgen aan de beurt.

Studenten geven voorkeur aan SP-voorstel afschaffen leenstelsel

De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) heeft ook gezien dat er verschillende moties zijn om het leenstelsel af te schaffen. Voorzitter Ama Boahene heeft een voorkeur voor het voorstel van de SP.

Op twitter roept zij andere partijen op ook voor deze motie te stemmen. "Nu de kans voor D66 om te laten zien of ze echt een onderwijspartij zijn. Stemmen ze voor de motie van de SP om het leenstelsel af te schaffen? Of laten ze studenten zitten met hun schulden?"

Inmiddels heeft ook de jongerenorganisatie van D66, de Jonge Democraten, een voorkeur voor de motie van SP-leider Marijnissen uitgesproken.

Tweede Kamer wil zo snel mogelijk af van leenstelsel

Coalitiepartijen CU en het CDA willen dat het leenstelsel voor studenten wordt afgeschaft. Deze twee partijen willen dit al jaren, maar in het regeerakkoord is afgesproken om deze manier van studiefinanciering niet te wijzigen.

De kans bestaat dat deze motie een meerderheid haalt, want veel oppositiepartijen zoals SP, PvdA, GroenLinks, PVV, Volt, Denk zijn al langer tegen het stelsel waarbij iedereen voor zijn studie geld moet lenen. Uit onderzoek blijkt dat de meeste studenten na hun studie een gemiddelde schuld hebben van zo'n 25.000 euro.

Ook SP-leider Marijnissen diende een motie in om het leenstelsel af te schaffen en samen met studentenorganisaties en de Tweede Kamer op zoek te gaan naar een "nieuw en toegankelijker stelsel van studiefinanciering".

Het is niet duidelijk wat het kabinet met deze motie zal doen. De afschaffing kost veel geld, want er moet ook een compensatie worden geregeld voor de huidige leenstelsel-studenten.

Kabinet geeft toe: betaling hogere zorgsalaris toch met winstbelasting

Een deel van de hogere zorgsalarissen zal toch betaald worden uit de verhoging van de vennootschapsbelasting voor bedrijven. Het kabinet kondigde vanmorgen aan dat er structureel 675 miljoen euro komt om de salarissen in de zorg te verhogen. Maar dat zou betaald moeten worden door de zorgpremie die alle Nederlanders betalen wel 13 euro per jaar omhoog zou gaan. Sommige partijen reageerden woest, omdat een meerderheid in de Kamer had gezegd dat het geld bij winstgevende bedrijven gehaald moest worden. Het leverde een narrig debat op.

Aan het eind van de avond stuurde minister De Jonge van Volksgezondheid een brief naar de Tweede Kamer. De Kamer kreeg zijn zin.

Arjan Noorlander: partijen op rechts staan aan de zijlijn

PvdA en GroenLinks: 1 miljard koopkrachtverbetering en afschaffen verhuurderheffing

PvdA-leider Ploumen herhaalt dat ze vindt dat de problemen in Nederland niet worden opgelost met "kleine stapjes". "We moeten fundamentele keuzes maken, we hebben niets aan knip- en plakwerk. We moeten de koers verleggen." Met GroenLinks komen ze met twee voorstellen: de winstbelasting moet omhoog om 1 miljard euro uit te trekken voor koopkrachtverbetering. Ook moet de verhuurderheffing helemaal weg.

SP: 'stapje' coalitie niet voldoende, verhuurderheffing moet weg

De SP noemt de 500 miljoen euro voor de gedeeltelijke afschaffing van de verhuurderheffing "een stapje in de goede richting". Maar het is niet voldoende. De belasting voor woningcorporaties moet helemaal verdwijnen, zegt de oppositiepartij. Verder moeten de huren tot 1 juli 2023 worden bevroren en worden verlaagd. Verder moet het minimumloon met 5 procent omhoog, het leenstelsel verdwijnen en de arbeidsmigratie beter worden gereguleerd.

D66 tevreden, maar betreurt voortbestaan politieke impasse

Waarnemend fractievoorzitter Jetten spreekt over een "vleugje magie" omdat tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen allerlei partijen stevige debatten hebben gevoerd. Hij hoopt dat veel partijen in het brede midden achter de motie van VVD'er Hermans gaan staan. Maar de politieke verschillen zijn niet volledig overbrugd, constateert Jetten. Hij hoopt dat partijen snel door gaan praten aan de formatietafel. "De politieke impasse is nog niet doorbroken."

D66 wil dat Nederland excuses maakt voor de rol in het slaverijverleden. Ook de PvdA, GroenLinks, Denk, de ChristenUnie en Volt steunen dit plan.

VVD dient motie in met plannen voor extra twee miljard

VVD-fractievoorzitter Hermans diende vanavond een motie in waar de plannen voor de extra miljarden in staan waar VVD, CDA, D66 en ChristenUnie een akkoord over bereikten.

"Maar het is geen VVD-motie", zei Hermans. "We hebben naar alle wensen uit de Kamer geluisterd." Ze zei dat de vier "voormalige coalitiepartners" daar met elkaar over overlegd hebben. Kamerlid Omtzigt reageerde meteen kritisch. Hij vindt een belastingmaatregel om aan de extra 2 miljard euro te komen risicovol. "Belastingmaatregelen die niet goed doordacht zijn treffen vaak de verkeerden." Hij zegt ook dat hij niet vooraf is benaderd voor steun aan deze motie. Denk en de PVV wisten er ook niet van.

Ron Fresen: bij minderheidskabinet is steun kopen duur

PVV wil nieuwe verkiezingen en 10 miljard extra voor zorg en politie, huurverlaging

De tweede termijn is begonnen en daar kunnen alle partijen hun concrete plannen indienen en nog nieuwe vragen stellen. De eerste spreker is Wilders en die wil onder meer nieuwe Tweede Kamerverkiezingen. Ook wil de partij 1 miljard euro extra voor de zorg, 1 miljard euro extra voor de politie, de huren verlagen, de energierekening verlagen, het eigen risico in de zorg afschaffen en de rekeningrente verbeteren. Ook moeten de grenzen dicht voor mensen uit islamitische landen. In totaal kosten de plannen 10 miljard euro, zo denkt Wilders. Dat moet betaald worden uit het schappen van de klimaatplannen en de ontwikkelingshulp.

Korte schorsing tot 21.45 uur

Rutte is klaar met zijn antwoord. Straks komt de tweede termijn en dan wordt duidelijk welke partijen welke concrete plannen hebben.

NIEUWS: Akkoord over 2 miljard extra voor woningcrisis, leraren en veiligheid

Volt werkt aan motie; afschaffen sociaal leenstelsel

Achter de schermen zijn allerlei partijen bezig om moties op te stellen om de begroting van 2022 aan te passen. Volt heeft de tekst al bijna klaar om het sociaal leenstelsel af te schaffen en de basisbeurs in te voeren. De motie gaat nu rond bij andere partijen om te kijken of er meer partijen hun handtekening onder kunnen zetten.

SGP wil meer geld voor defensie, Rutte begrijpt dat

SGP-leider Van der Staaij kondigt aan dat hij wil dat er nog dit jaar meer geld gaat naar defensie. Hij vindt dat er in verhouding met bijvoorbeeld klimaatbeleid erg weinig geld naar defensie gaat, terwijl daar investeringen in onder andere materieel en onderhoud nodig zijn.

Demissionair premier Rutte zegt dat hij dat begrijpt en maakt duidelijk dat hij daar niet voor gaat liggen. Uiteindelijk moeten de defensie-uitgaven op 2 procent van het bruto binnenlands product uitkomen, zegt hij. Dat percentage moet in 2024 zijn bereikt. Nu schommelt het rond de 1,5 procent. "Het belemmert onze invloed binnen de NAVO. We lopen het 'freeriders-risico', het verwijt mee te liften op de uitgaven van andere landen."

Het debat is geschorst tot 20.45 uur

De politici eten een hapje. Daarna gaat het debat door. Zicht op een eindtijd is er nog niet.

Rutte worstelt persoonlijk met excuses slaverijverleden

De premier zit nog na te denken over of de Nederlandse Staat excuses moet aanbieden voor het slavernijverleden. Een adviescommissie vindt dat Nederland moet erkennen dat de slavernij en slavenhandel misdrijven waren tegen de menselijkheid. Ook moet het kabinet inzien dat de gevolgen van het slavernijverleden nog altijd voelbaar zijn, vindt deze commissie.

Rutte zegt dat hij "niet als premier maar als Mark Rutte" worstelt met de kwestie. "Het is zo ver terug in de geschiedenis. Het is een zoektocht. Ik ben er nog niet uit." Fractievoorzitter Simons van Bij1 vindt dat de slavernij helemaal niet lang geleden is. De oma van haar moeder heeft het meegemaakt. "De geschiedenis wordt in mijn familie nog steeds van generatie op generatie doorgegeven", aldus Simons.

Premier wil toeslagenouders niets beloven over snelheid afhandeling, 'dat is onfatsoenlijk'

In het debat gaat het ook over de ouders van de toeslagenaffaire die nog wachten op duidelijkheid over een schadevergoeding. Ondanks stevig aandringen van de SP en Denk wil Rutte geen einddatum noemen van de afhandeling van hun zaak.

Rutte spreekt van een uiterst complex probleem, waar "dag en nacht" aan gewerkt wordt. Het gaat nu om 46.000 zaken, waar een ambtenaar per zaak gemiddeld 35 uur mee bezig is. Het noemen van een einddatum noemt Rutte onfatsoenlijk. "Ik doe geen toezeggingen. Ik ga ze niet belazeren", zegt hij.

Rutte: beloften aan Omtzigt 'niet van de ene op de andere dag geregeld'

Het voormalig CDA-Kamerlid Omtzigt was gisteravond zeer kritisch over de trage manier waarop het kabinet de relatie tussen de overheid en de burger probeert te verbeteren. Het kabinet heeft naar aanleiding van het toeslagenschandaal beterschap beloofd en kwam met een aantal voorstellen. Zoals de komst van een staatscommissie om de rechtsstaat te verbeteren, het op orde krijgen van overheidsarchieven en de oprichting van een onafhankelijk 'meldpunt misstanden'.

Premier Rutte zegt dat eraan gewerkt wordt. "Het kost meer tijd dan we dachten", aldus Rutte. Sommige voorstellen moet een nieuw kabinet regelen, vindt hij. "Veel acties zijn niet van de ene op de andere dag geregeld."

Video: Rutte haalt uit naar iedereen die 'lijntje coke snuift"

Rutte positief over nog strengere 'Italiaanse' aanpak zware drugscriminaliteit

De zware drugscriminaliteit in Nederland is "verschrikkelijk", zegt de demissionaire premier in antwoord op PVV-leider Wilders. Die noemt harddrugs "het vergif in onze samenleving". Wilders wil dat in Nederland ook wordt gekozen voor de succesvolle Italiaanse aanpak van zware drugscriminelen. Deze aanpak bestaat onder meer uit intensieve opsporing, een hoge strafmaat en isolatie en strenge behandeling in de gevangenis.

Premier Rutte wil dat gekeken wordt of dat ook in Nederland kan, maar hij kan nu geen extra politiecapaciteit toezeggen. Wilders wil dat gebruikers van harddrugs niet gedoogd worden, maar strafrechtelijk worden vervolgd. De premier: "Iedereen die in Amsterdam of Rotterdam een lijntje coke snuift, is onderdeel van het systeem van zware criminaliteit."

Het blokje veiligheid is aan de beurt

Na een korte onderbreking is premier Rutte begonnen over de veiligheid in Nederland. Het CDA heeft gevraagd om afgepakt geld van criminelen te gebruiken voor een maatschappelijk doel, bijvoorbeeld voor buurthuizen, bibliotheken of andere voorzieningen. Premier Rutte vindt dit een "interessante gedachte" en zal daar later in het jaar op terugkomen.

Van Haga: houdt Rutte rekening met strafzaak over de lockdown?

Van Haga vraagt of de premier rekening houdt met een strafzaak over bijvoorbeeld de lockdown. Rutte zegt van niet. Hij zegt dat, als hij wordt veroordeeld, hij met alle andere Europese leiders in de gevangenis belandt, want die hebben ook allemaal lockdowns ingesteld. "Dan kunnen we daar met z'n allen de Europese Raad houden", grapt hij. "Ik kan hier helemaal niks mee, Het was de vraag: wat is er nodig om een pandemie te bestrijden?"

Bij1: mondzorg moet terug in het basispakket

Het gaat inmiddels over de zorg. Simons (Bij1) pleit ervoor om de mondzorg terug te brengen in het basispakket. Rutte antwoordt dat hij het een belangrijk punt vindt. "Maar we moeten keuzes maken en een rem zetten op de kosten."

Rutte: als formatie lang duurt, met de Kamer kijken naar stikstofprobleem

Ouwehand (Partij voor de Dieren) wil weten waarom het stikstofprobleem wordt doorgeschoven naar een volgend kabinet. Rutte zegt dat er al veel gebeurt. "We zijn bezig in stappen het stikstofprobleem aan te pakken." Hij geeft toe dat er wel een volgende stap moet worden gedaan en dat dit een belangrijk vraagstuk op de formatietafel is.

Mocht de formatie nog heel lang duren, dan zal hij samen met de Tweede Kamer kijken - in openbare debatten - of er oplossingen te vinden zijn. "Dat lijkt me een goed idee", zegt hij tegen Heerma (CDA). Hij zegt alvast een 'standvanzaken-brief' toe van het ministerie van Landbouw en Natuurbeheer (LNV).

BBB komt met motie over bebouwing deel Oostvaardersplassen

BBB wil dat er 160.000 woningen worden gebouwd op het "droge gedeelte" van de Oostvaardersplassen. Rutte zegt dat dit niet kan, omdat het beschermd natuurgebied is, waar onherstelbare schade zou kunnen komen. Maar hij stelt voor dat partijleider Van der Plas een motie indient en dat er naar aanleiding daarvan misschien nog eens naar haar voorstel gekeken kan worden.

Rutte: rekening houden met boeren bij stikstofaanpak

Rutte herhaalt dat er een toekomst moet blijven voor boeren in Nederland. Daar wordt ook op gelet bij de aanpak van de stikstofcrisis, zegt hij.

Wilders: meneer Rutte, wat is er met u gebeurd?

Wilders (PVV): "De premier lijkt wel gehersenspoeld, met al die milieugekkigheid. U bent wel heel groen geworden. Wat is er met u gebeurd?"

"Het is groen rechts wat we doen, als het aan mij ligt", zegt Rutte. Hij ziet gigantische kansen.

Wilders vindt: "Of het nou GroenLinks of groen rechts is, het is totale waanzin." Hij vindt, net als Eerdmans van JA21 dat een klein land als Nederland wereldwijd nauwelijks invloed heeft.

Rutte zegt dat delen van Nederland "verloren" zijn, als er geen grote maatregelen worden genomen. "Die worden onbewoonbaar. En dan ben je er niet met de ophoging van een paar dijken."

'VVD, CDA, D66 en CU werken aan deal voor minimaal 1 miljard'

Rutte: er moet natuurlijk een toekomst voor boeren blijven

De meeste mensen erkennen volgens Rutte dat er iets moet worden gedaan aan de klimaat- en stikstofproblemen. "Maar veel mensen vragen zich af wat dit allemaal betekent voor hen persoonlijk."

Van der Staaij (SGP) wijst erop dat het voor boeren allemaal wel behapbaar moet blijven. Rutte zegt: "Natuurlijk, er moet een toekomst voor boeren blijven." Hij herhaalt dat er nog veel over de maatregelen gesproken moet worden, onder meer aan de formatietafel.

Rutte: draagvlak en financiën voor klimaatmaatregelen onderschat

Rutte zegt dat het draagvlak en de financiële ruimte voor klimaat- en stikstofmaatregelen worden onderschat. Hij denkt dat we op een uniek tijdstip in de geschiedenis zijn beland, waar die twee dingen samenkomen. Daardoor kan er nu een grote operatie worden ingezet, een van de grootste in de naoorlogse geschiedenis.

Eerdmans: waarom moet Nederland vooraan staan qua klimaatmaatregelen?

Eerdmans (JA21) zegt dat de rol van Nederland maar klein is wereldwijd, terwijl Rutte kennelijk van plan is om miljarden uit te geven en het land vol te zetten met windmolens en warmtepompen. Hij vraagt zich af of dat nog in verhouding staat met het minimale effect.

Rutte antwoordt dat als wij niks doen, anderen dat voorbeeld zullen volgen. Hij zegt tegen Eerdmans: "Doe nou mee, we moeten het samen doen." Hij wijst op komende generaties die daarvan profiteren.

Eerdmans vraagt: "Waarom moeten wij als Nederland vooraan staan, als we eigenlijk voor gek staan omdat het effect zo klein is? Wat doen wij dit land aan?"

Het debat gaat verder

Premier Rutte gaat verder. Hij zegt dat we, als er niks gebeurt, op weg zijn naar opwarming van de aarde van 3 graden. Dat zou "catastrofale gevolgen" hebben. "Met een pakket van bijna 7 miljard zet het kabinet een grote stap", meldt hij. "Maar het is niet genoeg."

Debat is geschorst tot 15.30 uur

Het is lunchpauze.

Azarkan: verschil tussen voordelen huurders en kopers is onrechtvaardig

Azarkan (Denk) vindt dat de verschillen tussen huurders en kopers de afgelopen jaren te groot zijn geworden. Huurders besteden een groot deel van hun inkomen aan wonen, zegt hij, en dat geldt, dankzij de hypotheekrenteaftrek, niet voor kopers. Hij vindt dat onrechtvaardig, "een onrecht".

Rutte zegt dat ook dit punt wordt meegenomen in een samenhangende analyse van de woningmarkt die hij net aan de Kamer heeft toegezegd. "We gaan kijken of hier iets zinnigs over te zeggen is. Maar ik zou de verwachtingen niet te hoog stellen."

De analyse zal er snel komen, belooft Rutte. "In aanloop naar de 'begroting Binnenlandse Zaken'", waar de Kamer binnenkort een debat over heeft.

Rutte en Jetten zijn het niet eens over afschaffing hypotheekrenteaftrek

Jetten (D66) vindt het laatste deel van de beantwoording van Rutte "echt heel erg slecht". "U doet alsof er nog helemaal niks ligt." Hij wijst erop dat er al jaren analyses over de krappe woningmarkt liggen, plus plannen om daar iets aan te doen.

De premier verdedigt waarom hij de hypotheekrente niet wil afschaffen. Hij denkt niet dat dit leidt tot de bouw van nieuwe huizen. Maar volgens Jetten is het nu, met de lage rentestand, het ideale moment om over te gaan tot afschaffing, "zoals al die analyses zeggen".

Marijnissen wil huren bevriezen, Rutte wil samenhangend woonpakket

Het gaat over het bevriezen van de huren, waar SP-leider Marijnissen voorstander van is. Rutte houdt de boot af. Hij wil dat er een groot, samenhangend pakket komt voor de woningmarkt. "Er zitten zoveel vragen achter."

Marijnissen vindt het frustrerend dat elk concreet voorstel vanuit de Kamer op die manier aan de kant wordt geschoven.

Rutte: geen voorstander van ongebreidelde marktwerking in de woningmarkt

Rutte zegt dat hij geen voorstander is van "ongebreidelde marktwerking" in de woningmarkt. Hij is groot voorstander van de vrije markt, zegt hij, maar er zijn nuances. "Je ontkomt niet aan elementen van de vrije markt in de zorg of in de woningmarkt", maar je moet het op die twee terreinen niet volledig overlaten aan ondernemers.

Klaver verwijt 'huisjesmelker' Van Haga belangenverstrengeling

Klaver (GroenLinks) maakt er een punt van dat Van Haga (Groep Van Haga) voorstellen doet voor de woningmarkt, terwijl hij zelf "een huisjesmelker" is. "Inderdaad", zegt Van Haga, "ik ben een ondernemer en moet zelf mijn pensioen zeker stellen en daarom had ik wat vastgoed."

Van Haga wil het bijvoorbeeld gemakkelijker maken om vergunningen te krijgen voor de aankoop van land voor vastgoed. Volgens Klaver is er sprake van belangenverstrengeling. Van Haga vindt dat iedereen in de Kamer zo zijn belangen heeft.

Aanvaring tussen Rutte en Simons

Partijleider Simons van Bij1 wordt boos op Rutte, omdat zij geen antwoord krijgt op de vraag die zij stelt: waarom kan de kostendelersnorm niet worden opgeheven? Zij betoogt dat die norm nadelig is voor mensen die willen gaan samenwonen en dus een middel kan zijn om de wachtlijsten voor sociale huurwoningen aan te pakken. "Maar het duurt drie interrupties voor je antwoord krijgt. Niet alleen ik heb daar last van, maar ook anderen in de Kamer."

Rutte blijft onverstoorbaar. "Ik begrijp de boosheid van mevrouw Simons niet", zegt hij. Volgens hem is er alleen een verschil van mening. Hij wil de kostendelersnorm niet afschaffen.

Rutte: wachtlijsten sociale huurwoningen niet veroorzaakt door statushouders

Rutte zegt dat 5 tot 10 procent van de sociale huurwoningen naar statushouders gaan. "Dat is veel, maar niet de helft of driekwart zoals de heer Wilders lijkt te suggereren."

Wilders wil de wet aanpassen zodat de woningen met voorrang naar Nederlanders gaan, maar volgens de premier "verengt" hij het probleem van de wachtlijsten te veel. Die zijn niet alleen ontstaan door vluchtelingen, zegt hij.

"Quatsch", noemt Rutte de woorden van Wilders. "Ik wil er zijn voor alle Nederlanders, ook voor de mensen die hier legaal een status hebben gekregen."

Rutte onder vuur in de Tweede Kamer

Azarkan: verhuurderheffing was crisismaatregel, maar het is geen crisis meer

Azarkan (Denk) wijst erop dat de verhuurdersheffing ooit is ingesteld als crisismaatregel. Als het nu economisch goed gaat, waarom wordt die dan niet afgeschaft, vraagt hij zich af. Ploumen (PvdA) knikt instemmend op de achtergrond.

Rutte antwoordt dat dit niet zo gemakkelijk gaat. De systematiek verander je niet zomaar. Aan afschaffing ligt onder meer een politiek besluit en dekking ten grondslag, zegt hij.

Rutte: ik ben niet getrouwd met de verhuurderheffing

Heerma (CDA) wil kijken of er geschoven kan worden op de begroting, zodat de verhuurderheffing kan worden aangepakt. Rutte gaat onderzoeken of dat kan. Hij noemt het een constructief voorstel.

Rutte zegt dat drie formerende partijen vooralsnog op de lijn van verlaging zitten. "Ik ben niet getrouwd met de verhuurderheffing, maar het afschaffen kost natuurlijk wel geld."

Rutte wil over verlaging verhuurdersheffing praten

Het gaat over de verhuurderheffing. Rutte zegt dat hij over verlaging (dus niet afschaffing) van die heffing voor corporatie wil spreken, maar dat hij daar dan wel een aantal concrete bouwdoelen aan wil verbinden. Met andere woorden: als corporaties meer financiële ruimte hebben, moeten er wel echt nieuwe woningen worden gebouwd.

Wilders tegen Rutte: u bent hautain, u bent arrogant

Wilders (PVV) verwijt Rutte dat hij de afgelopen anderhalf uur alleen maar met iedereen ruzie heeft gemaakt. "U bent hautain, u bent arrogant."

Rutte antwoordt dat hij niet geprobeerd om mensen te irriteren, maar dat hij heeft geprobeerd uit te leggen hoe de Zorgwet werkt.

Jetten vraagt om "opplussen" begroting, Rutte ziet daar iets in

Plaatsvervangend fractievoorzitter Jetten van D66 vraagt Rutte of hij kans ziet om vandaag of de komende weken voorstellen te doen voor het "opplussen" van de begroting, boven op het extra miljard dat er al is. Zo kan het demissionaire kabinet er samen met de Tweede Kamer voor zorgen dat 2022 geen verloren jaar wordt, zegt hij.

Rutte ziet wel iets in het voorstel. Ook hij wil een "beleidsrijk" 2022 en daar overeenstemming over bereiken met partijen in de Tweede Kamer. Hij ziet ook financiële ruimte, maar vraagt zich wel af hoe de samenwerking vorm moet krijgen, want de formatie loopt ook nog. "Maar misschien moet je ook denken aan openbare debatten."

Ouwehand: Is de Tweede Kamer lam of leeuw?

Volgens Ouwehand (Partij voor de Dieren) is de vraag die nu op tafel ligt: "Is de Kamer lam of leeuw?" Zij noemt het arrogantie dat het demissionaire kabinet niet doet waar de Kamer om vraagt. "Ik begrijp niet dat de minister-president zegt naar de Kamer te willen luisteren. En uit de eerste test die voorbijkomt, blijkt dat niet."

Rutte zegt oprecht niet te begrijpen wat het punt is. "U neemt moties aan en meestal voeren wij die uit. Maar als er problemen zijn in de uitvoering, dan praten we daar met de Kamer over. Zo zijn de staatsrechtelijke verhoudingen. Het is niet zo dat u een soort opdrachtgever bent."

Omtzigt wil dat 'super-demissionaire kabinet' precies doet wat Kamer vraagt

Het onafhankelijke Kamerlid Omtzigt vraagt Kamervoorzitter Bergkamp om een brief aan het kabinet te sturen. Daarin moet staan dat dit "super-demissionaire kabinet" de wens van de Tweede Kamer moet uitvoeren. Met andere woorden: de stijging van de zorgsalarissen moet niet worden betalen door het verhogen van de zorgpremie, maar door het verhogen van de vennootschapsbelasting. Rutte blijft erop hameren dat de Zorgverzekeringswet moet worden veranderd als er voor een externe dekking voor het verhogen van de salarissen wordt gekozen.

Wilders dreigt met motie van afkeuring, krijgt geen steun

"Het is niet zo dat de Kamer met een motie een opdracht aan het kabinet geeft", zegt premier Rutte. Maar de Kamer is het daarmee oneens.

PVV-leider Wilders dreigt met "een motie van afkeuring of wantrouwen of wat dan ook". Hij vindt dat het kabinet gewoon de wens van de Kamer heeft uit te voeren, inclusief de dekking.

Klaver vindt dat ook, maar wil doorgaan met het debat. Ook anderen steunen het voorstel van Wilders om nu een motie in te dienen niet.

SGP-leider Van der Staaij zegt nog: "Laten we onze zegeningen tellen." Hij vindt het mooi dat het voorstel om de middeninkomens in de zorg te verhogen, er ligt. Over de dekking kan nog gesproken worden.

Kamer wil andere dekking voor verhoging zorgsalarissen

Klaver (GroenLinks) eist op felle toon dat Rutte een toezegging doet over de verhoging van de zorgsalarissen. Hij vindt net als onder anderen Marijnissen (SP) en Ploumen (PvdA) dat het kabinet niet tegemoet is gekomen aan de wens van de Kamer.

Ploumen wijst erop dat de motie van de SP en de ChristenUnie een andere dekking had voorgesteld, namelijk het verhogen van de winstbelasting voor grote bedrijven. De linkse oppositiepartijen vinden het typisch voor de VVD om te kiezen voor een verhoging van de zorgpermie.

Rutte zegt dat als de Kamer volhoudt dat er een andere dekking moet komen, het kabinet niet zal dwarsliggen.

Segers wil iets doen aan hoge energierekening

ChristenUnie-voorman Segers vindt dat de energierekening moet worden verlaagd. Zo kunnen de lagere inkomens worden geholpen en dat is wat hem betreft belangrijk "want er hangt hen heel veel boven het hoofd. Het gaat om honderdduizenden mensen en wij kunnen die rekening beïnvloeden."

Rutte belooft dat hij naar dit voorstel, maar doet geen toezegging.

Marijnissen: dit is niet waar wij om gevraagd hebben

Ook Marijnissen (SP), die samen met de ChristenUnie om een verhoging van de middeninkomens in de zorg had gevraagd, zegt dat dit niet de bedoeling was. Ze vindt het op zich goed nieuws dat het kabinet dit heeft besloten, maar niet dat de burgers ervoor moeten betalen door een hogere premie. Volgens haar wil de VVD niet eens nadenken over andere oplossingen.

Ploumen: het was niet de bedoeling om mensen met hogere lasten op te zadelen

Ploumen (PvdA) reageert op het nieuws over de zorgsalarissen. Ze zegt dat het kabinet niet tegemoet komt aan de wens van de Kamer, want de rekening komt op het conto van de Nederlanders.

Rutte zegt dat de stijging van de zorgpremie wordt gecompenseerd met een hogere zorgtoeslag voor mensen met een laag inkomen.

Ploumen herhaalt dat het niet de bedoeling van de Kamer was om mensen met nog hogere lasten op te zadelen en bedrijven te ontzien.

VWS: kabinet wil middeninkomens in de zorg verhogen

Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen komt er een brief van het ministerie van Volksgezondheid naar buiten. Daarin staat dat het kabinet structureel 675 miljoen euro uittrekt voor hoge zorgsalarissen Middeninkomens in de zorg gaan er daardoor1,5 procent op vooruit. Daarvoor moet dan wel de zorgpremie met 13 euro per jaar omhoog verhoogd.

Rutte: het is belangrijk om te blijven herinneren

Rutte begint aan zijn speech. Hij staat eerst stil bij de onthulling van het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam. Hij zegt dat hij "letterlijk heeft staan huilen" met mensen, die hem vertelden: "Kijk, daar staat de naam van mijn opa." Hij zegt dat hij met dit verhaal begint, omdat dit aangeeft hoe belangrijk het is om ons de Tweede Wereldoorlog te blijven herinneren. Hij zegt dit in antwoord op "een deel van de discussie gisteren".

Gisteravond keerde een groot deel van de Kamer zich tegen FvD-leider Baudet die de coronapas in verband bracht met de jaren dertig. Minister De Jonge ging weer met zijn rug naar Baudet toe zitten. Die nam zijn woorden niet terug.

'Als het niet met de VVD lukt, dan zonder; daar heb ik vrede mee'

Ook Azarkan (Denk) wil weten waarom de ministers Kaag en Bijleveld wel vertrokken zijn na een motie van afkeuring, en Rutte niet. De premier herhaalt dat hij het verschrikkelijk vindt dat de twee bewindsvrouwen zijn vertrokken. Daarmee is het kabinet een hoop ervaring en kennis verloren, stelt hij.

Als Ouwehand (Partij voor de Dieren) ook begint over het vertrouwen in Rutte, zegt hij dat hij er voorlopig alles aan zal blijven doen om een stabiele regering te vormen, "Als dat niet lukt met de VVD, dan zonder. Daar heb ik totaal vrede mee."

Hij herhaalt nog eens dat hij in de komende weken een doorbraak verwacht.

Rutte: ik voel als leider van de grootste partij 'bijzondere verantwoordelijkheid'

Rutte zegt tegen SP-leider Marijnissen dat de VVD altijd verantwoordelijkheid zal nemen, ook als het niet lukt om een nieuw kabinet tot stand te brengen. "Dan word ik leider van de grootste oppositiepartij."

Marijnissen wil weten wanneer Rutte de conclusie gaat trekken dat hij op moet stappen. Ze vindt bijvoorbeeld dat hij tekortschiet omdat slachtoffers van de toeslagenaffaire nog altijd problemen hebben. "En net op dat onderwerp bent u missionair, zei u net."

Rutte zegt dat hij als leider van de grootste partij "een bijzondere verantwoordelijkheid" voelt.

Rutte: geen nieuwe verkiezingen, de kiezer heeft al gesproken

Wilders wijst op de motie van afkeuring die Rutte in april kreeg. "U heeft geen vertrouwen meer", zegt hij.

Rutte zegt dat hij de verplichting voelt om verstandig met de uitslag van de verkiezingen om te gaan. Nieuwe verkiezingen hebben geen zin, vindt hij. "De kiezer heeft al gesproken", zegt hij.

Rutte: demissionair kabinet zet in op stabiel landsbestuur

Rutte reageert op Wilders. Hij is het ermee eens dat er snel een nieuw kabinet moet komen. Tot die tijd wil hij alles doen om te zorgen voor een stabiel landsbestuur. Hij wijst erop dat het kabinet nog op twee onderwerpen missionair is: corona en de afhandeling van de toeslagenaffaire.

Wilders tegen Rutte: houd ermee op

PVV-leider Wilders maakt een punt van orde. Hij vraagt zich af of het debat wel door kan gaan, nu het kabinet al zo lang demissionair is en de formatie muurvast zit. Hij roept Rutte op om ermee op te houden en vraagt om nieuwe verkiezingen.

Bergkamp geeft Rutte het woord

Kamervoorzitter Bergkamp opent de vergadering. Ze zal zo het woord geven aan premier Rutte, die vandaag de enige spreker is, maar natuurlijk vaak onderbroken zal worden door Kamerleden aan de interruptiemicrofoon.

"Formeel zal Rutte de plannen van Prinsjesdag verdedigen", zei politiek verslaggever Arjan Noorlander vooraf. "Maar het zal natuurlijk vooral gaan over de onderlinge verhoudingen en hoe het nu verder moet in de politiek."

'De formatie loopt overal doorheen'

Politiek verslaggever Xander van der Wulp zegt dat er vandaag veel wensen op het bordje van de premier liggen. "De Kamer zet hoog in, omdat het kabinet demissionair is. Maar het probleem is dat al die wensen optellen tot vele miljarden euro's. En Rutte staat daar voorlopig maar met 1 miljard euro." Dat geld was eigenlijk bedoeld als lastenverlichting voor het bedrijfsleven, maar er kan nu een andere bestemming voor worden gezocht.

Van der Wulp denkt dat Rutte met een gebaar misschien nog een doorbraak in de formatie hoopt te realiseren. "Maar ik moet zeggen dat het debat van gisteren geen aanleiding gaf om te denken dat dat ervan gaat komen."

Voorafgaand aan het debat positief economisch nieuws

Vanochtend kwam naar buiten dat de economie harder is gegroeid dan eerder was verwacht. Ging het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) er in augustus nog van uit dat de groei zou uitkomen op 3,1 procent, inmiddels is dit bijgesteld naar 3,8 procent. Dat is forse bijstelling.

Wat krijgt Kamer gedaan?

In de loop van de dag moet duidelijk worden in hoeverre de Tweede Kamer veranderingen kan aanbrengen in de dinsdag gepresenteerde plannen van het kabinet. Demissionair premier en VVD-leider Rutte zei zondag dat hij daar voor openstaat. Verschillende partijen uitten gisteren hun wensen. Zij zien kansen, nu de coalitie verbrokkeld is. De voorstellen van de oppositie zullen zeker niet allemaal worden ingewilligd, maar het ziet ernaar uit dat er in elk geval iets verandert aan de verhuurderheffing, het bedrag dat verhuurders van sociale huurwoningen aan het Rijk moeten betalen.

Kamerdebat levert nog weinig concreets op

Alle negentien fracties in de Tweede Kamer hebben gisteren het woord gevoerd. Het debat begon om 10.15 uur en was veertien uur later afgelopen. Echt concrete harde afspraken over mogelijke aanpassingen in de plannen van het kabinet leverde dat nog niet op. Bijna alle woordvoerders zeiden dat er nu echt snel een nieuw kabinet moet komen. Het is inmiddels al ruim een half jaar na de verkiezingen, maar de formatie sleept zich voort, tot nu toe zonder zicht op een doorbraak.