Verkiezingsblog: Klaver bezorgd over grote donaties • Opkomst na eerste stemdag 6 procent

Partij voor de Dieren zal SGP 'nooit vinden' bij standpunt over voltooid leven

Bij talkshow Op1 kregen lijsttrekkers van zes partijen de kans elkaar te bevragen in minidebatjes. Aan tafel zaten Segers (ChristenUnie), Ouwehand (Partij voor de Dieren), Van der Staaij (SGP), Marijnissen (SP) en nieuwkomers Dassen (Volt) en Eerdmans (JA21).

Met name tussen Ouwehand en Van der Staaij schuurde het even, toen de SGP-lijsttrekker Ouwehand bevroeg over haar standpunt over voltooid leven. Ouwehand zei dat daar zeker een "fundamenteel debat" over gevoerd moet worden, maar dat haar partij uiteindelijk waarde hecht aan het zelfbeschikkingsrecht. "En op dat punt zullen de Partij voor de Dieren en de SGP elkaar nooit gaan vinden, denk ik."

'Mooi als Nederlander straks op Portugees kan stemmen'

ChristenUnie-lijsttrekker Segers vroeg aan Volt-lijsttrekker Dassen of het niet een risico is om meer besluitvorming en bestuur naar Brussel over te hevelen, zoals de pan-Europese partij wil. Nee, zei Dassen, die van mening was dat Europa door politici te vaak wordt geportretteerd als een ver-van-mijn-bed-show. Dassen: "Wij zeggen: Europees denken, lokaal handelen". SP-lijsttrekker Marijnissen zei ook voor Europese samenwerking te zijn, maar vond dat daar niet in doorgeslagen moest worden. "Want jullie willen toch ook dat een Nederlander straks op een Hongaar of Portugees kan stemmen, toch? Schiet dat dan niet zijn doel voorbij?", vroeg ze aan Dassen. De Volt-lijsttrekker zei het juist "mooi" te vinden "als iemand vindt dat diegene jou vertegenwoordigt".

JA21-lijsttrekker Eerdmans stelde tot slot de vraag aan Van der Staaij van de SGP of hij niet liever met JA21 in een kabinet zou zitten dan met de ChristenUnie. Volgens Eerdmans wordt de ChristenUnie steeds "linkser". Segers was het daar niet mee eens. "Socialer", wierp hij tegen, waarna Van der Staaij zei: "Dus de SGP is het goede van JA21 en de ChristenUnie bij elkaar gevoegd".

Klaver uit zorgen over grote donaties aan politieke partijen

GroenLinks-lijsttrekker Klaver zegt zich zorgen te maken over grote donaties in de Nederlandse politiek. Hij doelt daarmee op de bedragen die techmiljardair Steven Schuurman onlangs schonk aan D66 (een miljoen euro) en Partij voor de Dieren (350.000 euro). Schuurman wil daarmee de klimaatplannen van die partijen ondersteunen.

Het aanpakken van de klimaatcrisis is voor GroenLinks het belangrijkste verkiezingsthema. Toch zegt Klaver niet te balen dat hij een dergelijke donatie is misgelopen. "Wij zijn niet op zoek naar zulke bedragen", zei hij bij Jinek & RTL Nieuws: De Strijd om de Kiezer. "We zijn er erg terughoudend mee. Als het van een bedrijf of stichting komt, accepteren we het sowieso niet."

Hij voegde daaraan toe dat hij vreest voor "Amerikaanse toestanden" in de Nederlandse politiek. In de Verenigde Staten hebben vermogende donateurs een flinke vinger in de pap bij de twee grote partijen.

Aboutaleb enthousiast over huidige opzet verkiezingen

De Rotterdamse burgemeester Aboutaleb ziet veel voordelen in hoe de Tweede Kamerverkiezingen dit jaar vanwege de coronapandemie zijn georganiseerd. Sterker: als het aan hem ligt, kan iedereen bij volgende verkiezingen per post stemmen en hij ziet ook wel wat in het handhaven van het uitsmeren van de verkiezingen over meerdere dagen.

Briefstemmen noemt Aboutaleb bij Rijnmond bijvoorbeeld "een fantastische uitvinding". En het stemmen spreiden over meerdere dagen zou volgens hem een uitkomst zijn voor mensen die niet fysiek kunnen stemmen op de verkiezingsdag, maar dit wel graag zouden willen en liever geen volmacht willen afgeven. "We moeten denk ik het proberen het goede te behouden", zei hij. Aboutaleb erkende overigens wel de problemen met het briefstemmen. Hij wil kijken hoe dit in de toekomst "beter georganiseerd" kan worden.

Opkomst na eerste stemdag 6 procent

De ongeveer 1600 stemlokalen op de eerste dag voor de Tweede Kamerverkiezingen zijn sinds 21.00 uur gesloten. Onderzoeksbureau Ipsos meldt dat de opkomst na één stemdag op 6 procent staat. Rond 17.00 uur was dat nog 5 procent. In het percentage zijn briefstemmers niet meegenomen.

Morgen gaan de stembureaus om 07.30 uur weer open, net zoals vandaag in principe enkel voor kwetsbaren en mensen uit een risicogroep. Woensdag zijn alle 9200 stembureaus open van 07.30 uur tot 21.00 uur en dan is iedereen er welkom.

Waarom gaat het zo weinig over Europa in de campagnetijd?

Een "sterke" of "zelfbewuste" Europese Unie. Een "heel ander Europa", in "afgeslankte vorm". Of: helemaal geen EU meer. Vrijwel alle verkiezingsprogramma's van politieke partijen besteden aandacht aan Europese samenwerking, maar in de campagne keert het onderwerp nauwelijks terug. Op Twitter is een hashtag in het leven geroepen om daar aandacht voor te vragen: #EUolifant.

Rem Korteweg van Instituut Clingendael vindt het "verbazingwekkend" dat het in de verkiezingsdebatten vooralsnog zo weinig over Europa gaat.

Segers: voorkom dat stemmen niet meetellen door 'kleine vormfouten'

ChristenUnie-lijsttrekker Segers vindt dat demissionair minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) er alles aan moet doen om te voorkomen dat "kleine vormfouten" ertoe leiden dat briefstemmen niet meetellen.

Ook SP-Kamerlid Van Raak heeft Kamervragen ingediend over de voorlopig afgekeurde briefstemmen en pleit ervoor stemmen waarbij zowel de stempas als het stembiljet in een envelop zijn verstuurd alsnog mee te tellen. Het stembiljet hoort eigenlijk in een aparte stemenvelop te zitten, omdat anders het stemgeheim wordt geschonden. Gemeenten melden dat dit niet in alle gevallen goed is gegaan.

Anneke Sipkens, directeur bij ouderenbond ANBO, zegt dat haar organisatie er vooraf al voor had gewaarschuwd dat een deel van de stemmen ongeldig verklaard zou worden. Ze vindt dat er "opnieuw" gekeken moet worden naar stemmen die in dezelfde envelop zitten als de stempas. Sipkens: "Gezien het feit dat zoveel mensen het onbewust fout hebben gedaan, moeten we er heel goed naar kijken of we die niet geldig moeten gaan verklaren."

50Plus-lijsttrekker Liane den Haan wil ook dat de nu ongeldig verklaarde stemmen alsnog meetellen. Ze stelt op Twitter voor stembureaumedewerkers een 'speciale geheimhoudingsverklaring' te laten ondertekenen, zodat het stemgeheim gewaarborgd blijft.

Kaag (D66) verduidelijkt na debat: tegen verbreding A27 bij Amelisweerd

D66-lijsttrekker Kaag schrijft op Twitter tegen de verbreding te zijn van de A27 bij Amelisweerd. In het EenVandaag-debat eerder vanavond wilde ze zich nog niet zo duidelijk uitspreken, maar zei ze wel dat ze het liefst zou zien dat Amelisweerd niet aangetast wordt. "Het is een lastige kwestie, je weet niet waar de dobbelsteen valt", zei ze toen.

In haar bericht op Twitter zegt ze nu onomwonden tegen de verbreding van deze snelweg te zijn. "Als leider van D66 klopt mijn hart voor de natuur. Als kind van Zeist klopt mijn hart voor de regio", zo haalde ze haar jeugd in de Utrechtse plaats aan. "Daarom ben ik ook tegen de verbreding van de A27 bij Amelisweerd. Voor wie daar vragen over heeft, zeg ik het hier graag nog duidelijker dan in het EenVandaag-debat", schrijft ze.

Kaag werd in haar debat met GroenLinks-lijsttrekker Klaver ook bevraagd over de mogelijke opening van Lelystad Airport. Ze vond dat een "kunstmatige vraag", omdat ze denkt dat het vliegveld bij een nieuw kabinet "helemaal niet aan de orde komt", refererend aan de huidige stand van zaken in de luchtvaart; de sector is hard getroffen door de coronacrisis. Voor SP-lijsttrekker Marijnissen was dat antwoord onvoldoende. Op Twitter vroeg ze om "nog even zo'n tweetje" van Kaag:

Peilingwijzer: geleidelijke daling VVD zet door

In de nieuwste Peilingwijzer, twee dagen voor de officiële verkiezingsdag, verliest de VVD opnieuw zetels ten opzichte van een week geleden. De partij van demissionair premier Rutte heeft in de loop van de campagne gestaag zo'n vijf Kamerzetels verloren. Met 34 tot 38 zetels heeft de VVD nog wel een straatlengte voorsprong op de belangrijkste achtervolgers PVV (17-21 zetels) en CDA (16-18).

Volgens onderzoeksbureau I&O Research trekken VVD-kiezers vooral naar D66, dat nu op 14 tot 18 zetels staat, en in minder mate naar PVV en CDA. De overstappers naar D66 zeggen onder meer overtuigd te zijn door lijsttrekker Kaag. Ze vinden dat de VVD het klimaatprobleem minder serieus neemt.

De Peilingwijzer biedt een gewogen gemiddelde van de peilingen van Kantar, Ipsos/Eenvandaag en I&O Research. Meer cijfers en ook informatie over de methode zijn te vinden op de website van politicoloog Tom Louwerse, maker van de Peilingwijzer. Maurice de Hond wil met zijn Peil.nl niet meewerken aan de Peilingwijzer. Morgen houden de drie bureaus een slotpeiling, die verwerkt zal worden in de laatste Peilingwijzer voor de Tweede Kamerverkiezingen.

Stemmen vanuit de auto

Door het hele land zijn zogenoemde drive-through-stembureaus, waar kiezers vanuit hun auto kunnen stemmen. Vanwege het stemgeheim mogen automobilisten alleen stemmen als ze geen passagiers bij zich hebben.

'Het kost iets meer tijd, maar is goed te doen':

Ollongren: overleg met Kiesraad over fouten bij briefstemmen

Demissionair minister van Binnenlandse Zaken Ollongren zegt dat de eerste verkiezingsdag "goed verlopen is". De opkomst lag tot 18.00 uur tussen 5 en 8 procent, zegt ze.

Ze beaamt dat het ministerie uit verschillende gemeenten "signalen" heeft gekregen over procedurele fouten bij het briefstemmen. "Met gemeenten hebben we hierover afgesproken dat zij die briefstemmen terzijde leggen, zoals ook in de instructie staat aangegeven."

"Omdat het gaat om een behoorlijk percentage van de stemmen zijn we hierover in overleg met de Kiesraad", aldus de minister.

Arib: formatie is nieuw voor meeste lijsttrekkers

Kamervoorzitter Arib stond er bij het tv-programma De Vooravond bij stil dat veel lijsttrekkers nog geen ervaring hebben met formatiegesprekken. "Donderdag begint de formatie. Ik realiseer me dat heel veel lijsttrekkers nieuw zijn en dat die het voor het eerst meemaken."

"Rutte heeft het eerder meegemaakt en Klaver, Segers en Van der Staaij. De rest is nieuw", aldus Arib. "Ze krijgen veel informatie, maar of ze het allemaal bevatten, weet ik niet." De Kamervoorzitter heeft alle lijsttrekkers op het hart gedrukt dat ze haar bij vragen kunnen bellen.

Verder vertelde ze dat bedreigingen aan het adres van Kamerleden haar aangrijpen. "Terwijl het eigenlijk een van de mooiste functies is. Kamerleden doen het met plezier en het is een van de mooiste functies om te doen."

Arib wilde niet zeggen of ze vindt dat ze door kan gaan als Kamervoorzitter. In reactie op een vraag daarover legde ze uit dat er 31 maart een nieuwe Tweede Kamer wordt geïnstalleerd en dat die een week later de voorzitter kiest. "Het is aan de Kamer", zei ze.

Rutte zegt dat Wilders uitsluiten 'zelf kan oplossen'

Rutte (VVD) en Wilders (PVV) gingen in het laatste één-op-ééndebat bij EenVandaag in op de thema's immigratie en de economie na de coronacrisis. Volgens Wilders staan bij Rutte Nederlanders niet op één. Er waren "miljarden" uitgegeven aan massa-immigratie die volgens hem ook in eigen land geïnvesteerd konden worden. "Dus kent u dat woord nog, meneer Rutte? Nederlanders?", vroeg Wilders.

Rutte wierp tegen dat Wilders "deze riedel al zo lang houdt, dat het inmiddels vaker is verlengd dan Soldaat van Oranje". De demissionair premier vond dat Wilders vooral aan het schreeuwen was, "terwijl ik aan het besturen ben". Hij benadrukte het aantal migranten te willen terugdringen, maar dat zoiets "stap voor stap" moet. Wilders zei vervolgens dat Rutte zich niet wil uitspreken tegen migratie, omdat hij met linkse partijen een volgende coalitie wil vormen. "Dus een stem op de VVD betekent dat nog meer Nederlanders zich vreemden in hun eigen wijk of stad gaan voelen."

Toen het ging over de economie na de coronacrisis, zei Rutte tegen Wilders dat hij een "politiek van de illusie" bedreef met zijn plan om onder meer de terrassen zo snel mogelijk te heropenen. Volgens Rutte neemt het aantal besmettingen dan snel toe, wat uiteindelijk juist schadelijker zal zijn voor de economie. Wilders benadrukte dat hij "geen ontkenner" van het coronavirus is, maar volgens hem hebben horecaondernemers inmiddels voldoende veilige plannen ontwikkeld voor heropening. "U maakt de economie kapot", zei hij tegen Rutte.

Verder kreeg Rutte nog de vraag of hij nog steeds Wilders uitsluit als hij de formatie van een nieuw kabinet mag leiden. Rutte antwoordde bevestigend. "Maar hij kan het vanavond ook oplossen", zei hij. Wilders zou dan eerst excuses moeten aanbieden voor de 'minder-minder'-uitspraken en daarnaast "al die belachelijke passages" uit het verkiezingsprogramma moeten schrappen. "Zoals het sluiten van de moskeeën". Wilders peinsde er niet over. Hij haalde het voorbeeld met de dood bedreigde schrijfster Lale Gül aan. Dat was volgens hem het bewijs dat de islam "niet integreert".

Wrijving tussen linkse en rechtse jongeren

Polarisatie tussen rechts en links: het is niet erger onder jongeren, maar de strijd lijkt er bij hen wel heftiger aan toe te gaan. Dat blijkt zowel uit recent onderzoek naar polarisatie als uit een vragenlijst en gesprekken van NOS Stories. Meer dan 1000 van de 6000 ondervraagde jongeren tussen 13 en 19 jaar geeft aan negatieve ervaringen te hebben gehad vanwege hun politieke voorkeur. Dat varieert van uitgescholden worden op sociale media tot aangevallen worden door de hele klas en leraar, ruzie thuis en zelfs verbroken vriendschappen.

De politieke discussies onder jongeren zijn vaak harder, omdat ze zich aangetrokken voelen tot partijen met een progressief profiel zoals GroenLinks of tot de rechts-populistische partijen als de PVV (en minder tot middenpartijen of wat traditionelere linkse partijen). Veel jongeren krijgen de discussies mee, omdat die vooral op sociale media worden gevoerd.

Lees hier meer over het onderzoek van NOS Stories en de ervaringen van jongeren:

Opkomst tot 17.00 uur: 5 procent

Onderzoeksbureau Ipsos meldt dat de opkomst voor de verkiezingen tot 17.00 uur vandaag 5 procent is. In dat percentage zijn briefstemmers niet meegenomen.

Vanochtend ging een deel van de stembureaus (ongeveer 1600 van de 9200) voor het eerst open. Vandaag en morgen gebeurt dat met het oog op het coronavirus vooral voor ouderen en kwetsbaren. Woensdag zijn alle stembureaus open van 07.30 uur tot 21.00 uur en dan is iedereen er welkom.

Kaag en Klaver botsen op klimaat: 'het grotere plaatje' vs. 'symbolische bomenkamp'

In het debat tussen Kaag (D66) en Klaver (GroenLinks) ging het zoals verwacht over het klimaat. Klaver benadrukte bij het introduceren van het onderwerp dat er minder dan 9 jaar is om klimaatverandering aan te pakken. Hij noemde het D66-programma ambitieus op dat gebied, maar, zei hij: "Met dit kabinet is het niet gelukt om de klimaatdoelen te halen". Kaag zei daarop trots te zijn op de kabinetsdeelname. "We hebben de verantwoordelijkheid genomen. Dit was het groenste kabinet, maar we willen veel meer. Onze ambitie is duidelijk."

Door Klaver gevraagd over de opening van Lelystad Airport reageerde Kaag afwijzend. "Ik denk dat het helemaal niet aan de orde komt", aldus Kaag. Klaver nam daar geen genoegen mee en zei op de achtergrond VVD-lijsttrekker Rutte te zien "likkebaarden" bij het idee dat "prestigeproject Lelystad Airport" opengaat. Kaag zei niet mee te werken aan prestigeprojecten.

Verder ging het over de kap van eeuwenoude bomen bij Amelisweerd om een snelweg te verbreden. Kaag zei door haar jeugd nostalgisch naar het gebied te kijken, omdat ze is opgegroeid in Zeist, maar drong erop aan dat Klaver "naar het grotere plaatje" moet kijken. "Natuurlijk", reageerde Klaver. "Maar eeuwenoude bomen kappen, dat staat symbool voor hoe de overheid omgaat met de natuur." Kaag wierp daarop tegen dat Klaver bij de vorige formatiegesprekken de onderhandelingen verliet. "U moet wel meedoen, dat heeft u eerder niet gedaan."

In het kader van de kenniseconomie confronteerde Klaver Kaag op zijn beurt nog met het gebrek in het D66-programma aan compensatie voor studenten die onder het leenstelsel hebben gestudeerd. Kaag zei daarvoor 1,5 miljard euro uit te trekken, volgens haar komt dat neer op zo'n 4000 euro per student. Dat is volgens haar niet voldoende voor deze studenten om een huis te kopen, maar ze zei dat haar partij daar andere plannen voor heeft.

FvD en PvdA reageren op problemen met poststemmen

Lijsttrekker van Forum voor Democratie Thierry Baudet uit op Twitter zijn ongenoegen over de problemen bij het poststemmen. Hij wijst erop dat FvD als enige partij in de Tweede Kamer tegen een tijdelijke wetswijziging stemde die het briefstemmen mogelijk maakt. "Ik werd uitgelachen, maar ik had dus gewoon gelijk", aldus Baudet.

Ook PvdA-Kamerlid Attje Kuiken spreekt op Twitter haar zorgen uit over stemmen die terzijde worden geschoven omdat ze op dit moment niet geldig zijn. Soms zitten stempas en stembiljet in dezelfde envelop, of ontbreken stempassen helemaal. Kuiken wil snel opheldering van minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren over wat er met die stemmen gaat gebeuren.

Hoekstra en Ploumen botsen over arbeidsmarkt, economie

In het eerste één-op-ééndebat bij EenVandaag botsten lijsttrekkers Ploumen (PvdA) en Hoekstra (CDA) over hun plannen voor de arbeidsmarkt en de economie. Ploumen noemde het partijprogramma van het CDA "onfatsoenlijk en eerlijk gezegd ook asociaal", omdat de partij in het kader van adviezen van de commissie-Borstlap onder meer de WW wil verkorten.

Hoekstra viel Ploumen op zijn beurt aan het op de rol van de PvdA in het vorige kabinet, toen volgens hem de verdeeldheid is toegenomen. "Alle studenten die nu zitten te kijken, zitten met een lening op de bank vanwege de PvdA", zei hij. "En daarover hebben de mensen geoordeeld bij de verkiezingen in 2017. Maar het is nu 2021", antwoordde Ploumen, die verder vond dat het CDA niet meer dan een "reservewiel" is aan een rechtse coalitie. Hoekstra wierp tegen dat de PvdA de afgelopen vier jaar bezig is geweest met "een grote sorry-tour".

Verder viel de CDA-lijsttrekker Ploumen aan op het PvdA-plan om de lasten voor de bedrijven aanzienlijk te verhogen. Dat werkt op de lange termijn averechts, vreest hij. "Dus wat zegt u straks tegen die bakker om de hoek of tegen het café dat straks weer verder moet?", vroeg hij aan Ploumen. De politica vond dat Hoekstra "wel erg romantisch" sprak over de bakker om de hoek. "Want die is inmiddels weggeconcurreerd door multinationals. U maakt een bocht scherp naar rechts. Ik maak er een naar gerechtigheid."

Lijsttrekkers reageren op vaccinatiestop AstraZeneca

Bij aanvang van het debat van EenVandaag hebben de lijsttrekkers gereageerd op het tijdelijk stilleggen van het inenten met het AstraZeneca-vaccin. VVD-lijsttrekker Rutte spreekt van een tegenvaller dat zoveel mensen nu nog niet gevaccineerd kunnen worden. "Maar safety first", aldus Rutte. "Het is een tegenvaller, maar dat hoort bij het bestrijden van een pandemie."

PVV-lijsttrekker Wilders vindt dat het kabinet wellicht naar Rusland had moeten kijken om vertraging te voorkomen. "Als het kabinet meer haast had gemaakt met het Spoetnik-vaccin, dan hadden we dat in plaats van AstraZeneca kunnen doen."

Ook Hoekstra van het CDA spreekt van een forse tegenvaller. Hij vindt het echter te makkelijk om nu alleen te roepen om het vaccineren te versnellen.

Volgens lijsttrekker Ploumen van de PvdA moet het kabinet snel "de zaken op orde krijgen." "We lopen nu meer achterstand op. Mijn advies zal zijn: zet alles op alles om die achterstand op zijn minst in te lopen."

Één-op-ééndebatten bij EenVandaag

Zes lijsttrekkers beginnen bij EenVandaag aan het voorlaatste grote debat in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen. Het tv-programma heeft VVD, CDA, PVV, D66, GroenLinks en de PvdA uitgenodigd. Dat waren de gemiddeld grootste partijen in de peilingen van EenVandaag en Ipsos.

Het debat duurt 45 minuten en bestaat uit drie één-op-ééndebatten: Jesse Klaver (GroenLinks) staat tegenover Sigrid Kaag (D66), Wopke Hoekstra (CDA) debatteert met Lilianne Ploumen (PvdA) en Mark Rutte (VVD) treft Geert Wilders (PVV).

Ook andere gemeenten problemen met poststemmen, ministerie onderzoekt 'signalen'

Ook in Gouda, Enschede en Súdwest Fryslân zijn er problemen met de poststemmen, net als in Bernheze, waar vanmiddag bleek dat zo'n 8,5 procent van de poststemmen nu niet is toegelaten.

In Gouda blijkt 6 procent van de 3385 reeds gecontroleerde poststemmen nu niet geldig. Deze 202 stemmen zijn volgens de instructie niet toegelaten, omdat de stempluspas of het biljet ontbreekt. In Enschede zijn nu 5593 briefstemmen gecontroleerd op geldigheid en blijken er 256 (4,6 procent) terzijde geschoven. In Súdwest Fryslân zijn van de 2765 gecontroleerde stemmen er 229 (8,5 procent) terzijde geschoven.

Dat de stemmen terzijde zijn geschoven, betekent dat ze nu niet meetellen in het verkiezingsproces en in de opkomstcijfers. Wel worden de stemmen bewaard. Burgemeester Verhoeve van Gouda zegt in reactie op de cijfers dat hij nadere instructie van het ministerie van Binnenlandse Zaken afwacht.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt inderdaad "signalen" te hebben opgevangen over problemen bij het briefstemmen en zegt er actief mee bezig te zijn. Daarbij wordt ook overlegd met de Kiesraad en andere betrokkenen. Tot woensdag 21.00 uur kunnen briefstemmen nog worden afgegeven bij de gemeenten.

Ploumen: pas formeren na verkiezingen

Lijsttrekker Lilianne Ploumen van de PvdA zegt dat Hoekstra (CDA), Rutte (VVD) en Kaag (D66) op tv en in de kranten al zijn begonnen met formeren. Ze noemt dat "best gek" en roept de drie lijsttrekkers die ook in de huidige coalitie zitten op om dat niet te doen. "Ik snap dat jullie niet kunnen wachten, maar zullen we eerst stemmen? Verkiezingen zijn geen hinderlijke onderbreking van het regeren", schrijft ze op Twitter.

Ploumen haalt aan dat Hoekstra gisteren in het EO-programma Stemmen van Nederland zijn voorkeur uitsprak om door te gaan met de huidige coalitie van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Ook noemt ze dat Rutte eerder in het AD zei dat hij niet met "een linkse wolk van partijen" aan tafel wil. Over Kaag zegt Ploumen dat die zich "strategisch op de vlakte" houdt met haar wens voor "een zo progressief mogelijke coalitie", waar ze in het Financieele Dagblad over vertelde. "Die 'progressieve' coalitie kan ook prima de huidige zijn", zegt Ploumen, die daar dus geen voorstander van is.

Voorlopig resultaat eerste gemeente: veel problemen met poststemmen

De eerste resultaten van het poststemmen wijzen erop dat kiezers nog moeite hebben met de nieuwe stemmethode. Uit een telling van de gemeente Bernheze, in Noord-Brabant, blijkt dat zo'n 8,5 procent van de ingediende poststemmen op dit moment niet geldig is. Bij reguliere verkiezingen is dat meestal 0,3 procent.

Stemgerechtigden van 70 jaar en ouder mogen dit jaar vanwege corona per post stemmen. In totaal mochten in Bernheze 4810 mensen per post stemmen. 1688 70+'ers deden dat. 143 van die stemmen zijn terzijde geschoven. Dat betekent dat ze niet verder meegaan in het stemproces en ook niet meetellen in de opkomstcijfers.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt bekend te zijn met de signalen en zoekt naar een oplossing.

Baudet stemt op vertrouweling Freek Jansen

Op een campagnebijeenkomst in Hoek van Holland heeft lijsttrekker Baudet van Forum voor Democratie aangekondigd dat hij gaat stemmen op Freek Jansen, de voorzitter van de jongerenafdeling van FvD. "Mag ik een applaus voor mijn eigen stem? Ik ben eruit, ik stem op de nummer 7 op onze lijst. Hij is hier: Freek Jansen", kondigde hij de beleidsmedewerker van Forum aan, die zich bij hem op het podium voegde.

Jansen geldt als een vertrouweling van Baudet en was ook voorzitter van het JFVD-bestuur toen deze jongerenafdeling onder vuur lag vanwege antisemitische en homofobe appjes van leden. Hij trok zich tijdelijk terug gedurende een intern onderzoek door onder meer Kamerlid Van Haga. De kwestie maakte binnen en buiten de partij veel los en leidde tot het vertrek van de helft van de top-10 kandidaat-Kamerleden en tientallen verkozen volksvertegenwoordigers van Forum.

Segers: standpunt Kaag over medisch-ethische kwesties is ‘politieke arrogantie’

Lijsttrekker Segers van de ChristenUnie verwijt Kaag van D66 "politieke arrogantie" vanwege haar standpunt dat medisch-ethische kwesties als voltooid leven buiten de formatie gehouden moeten worden. De D66-lijsttrekker wil dat dit soort onderwerpen aan het parlement worden gelaten.

"Alles moet besproken kunnen worden", zegt Segers in gesprek met de NOS. "Welke afspraken je maakt en in welk detail je afspraken maakt, moet aan die tafel kunnen worden besproken." Hij vindt dat van geen enkel onderwerp bij voorbaat gezegd kan worden dat ze niet worden besproken. Dat Kaag dat wel doet, vindt hij selectief.

Het wetsvoorstel voltooid leven van D66, dat het mogelijk moet maken om "waardig te sterven" voor 75-plussers die vinden dat hun leven voltooid is, wijst Segers af. Hij kan zich niet voorstellen dat hij dat gaat uitvoeren en spreekt zelfs van een "onbegaanbare weg".

In plaats daarvan wil Segers verder gaan met werken aan beleid dat is gericht op "waardig ouder worden", waar de huidige coalitie zich ook op heeft gericht. Daarbij was en is het de inzet van de ChristenUnie dat er geïnvesteerd moet worden in ouderen, met het doel dat die zich niet overbodig voelen, zegt de CU-leider nu.

Kaag ging eerder al in op het ongemak tussen de huidige coalitiepartners D66 en de ChristenUnie over medisch-ethische kwesties. Op de vraag wat haar standpunt hierover betekent voor een samenwerking met Segers' partij wilde ze alleen kwijt dat dit de "transparantere en eerlijkere weg" is, wat haar betreft.

Stemmen als je slecht ziet....

...kan met een een zogenoemde stemmal en een gekoppelde soundbox.

Hoe dat precies werkt, zie je in de video hieronder:

Ctrl+f

Moet Nederland nieuwe kerncentrales gaan bouwen? Komt de basisbeurs terug en kan ik ooit nog een betaalbare woning kopen? En wat vinden partijen van klimaat, migratie, onderwijs of wonen? NOS op 3 verzamelde de verkiezingsprogramma's van de dertien grootste partijen in één handige tool: ctrl+f.

Ron Fresen is er helaas niet bij deze verkiezingsweek

Coronaproof stemmen in Amersfoort

Stemmen per fiets of auto

Naast een coronateststraat en vaccinatielocatie biedt de RAI in Amsterdam de komende drie dagen ook onderdak aan vier autostemstraten en een fietsstemstraat. Burgemeester Femke Halsema bracht vanochtend op de fiets een bezoek aan de bijzondere stemlocatie.

De burgemeester stemde vandaag nog niet. "Ik stem woensdag, de dag waarop alle mensen die volkomen gezond zijn kunnen stemmen", zei Halsema. Na haar bezoek aan de fietsstemstraat ging ze door naar de autostemstraat om zich daar te laten informeren.

Wilders: drie grootste partijen moeten praten om kabinet te vormen

De drie grootste partijen moeten na de verkiezingen samen gaan praten om te kijken of ze een kabinet kunnen vormen. Ook al heeft de VVD gezegd niet met de PVV te willen samen werken, de partijen zijn dat wel verplicht aan de kiezers. Dat zei Geert Wilders, leider van de grootste oppositiepartij vanmorgen in het NOS Radio 1 Journaal.

PVV-leider Wilders noemde het "ondemocratisch" dat Rutte al heeft gezegd dat de VVD niet met de PVV wil samenwerken. In januari 2017 zei Rutte ook al niet met Wilders te willen samenwerken vanwege de uitspraken van Wilders over rechters en Marokkanen. Die opmerkingen staan volgens Rutte haaks op de waarden van Nederland en de rechtsstaat. Half februari zei Rutte op de vraag over samenwerking: "Nee, nog steeds niet".

"De kiezer is de baas en niet Mark Rutte", zei Wilders vanmorgen op NPO Radio 1. De PVV-voorman is bereid verantwoordelijkheid te nemen. "We hebben al eerder laten zien dat we dat willen" zegt Wilders. Hij noemde partijen op voorhand uitsluiten opnieuw "heel ondemocratisch". Als de kiezer de PVV heel groot maakt denkt Wilders dat Rutte wel "een toontje lager" zal zingen. Wilders noemde Rutte ook een "machtspoliticus pur sang" die meer waarde hecht aan zelf aan de macht blijven dan het belang van Nederland. "Vandaag doet hij het met de PVV, morgen met de PvdA, overmorgen met D66".

Vanmorgen moment beantwoordde de PVV-leider vragen van kijkers op Facebook en YouTube:

'Heerlijk om het 's ochtends vroeg al te doen'

"Ik vind het heerlijk om het 's ochtends vroeg al te doen, zodat ik niet in de rij hoef te staan met mensen die in mijn nek hijgen", zegt een van de eerste stemmers in Assen. Om 07.30 uur zijn de eerste stemlokalen opengegaan, bedoeld voor ouderen en kwetsbaren.

Zo'n 1600 van de 9200 stembureaus zijn geopend, en dat ging niet overal direct goed. Lees hieronder hoe dat zit:

Stembureaus open, ook weer op stations

De stemlokalen voor de Tweede Kamerverkiezingen zijn geopend. Althans een deel, want de meeste gaan over twee dagen pas open. Kiezers kunnen ook dit jaar weer op stations terecht om hun stem uit te brengen. Op de eerste twee verkiezingsdagen kunnen kiezers vanaf 07.30 uur stemmen op zes stations: Utrecht Centraal, Bilthoven, Den Bosch, Hilversum, Leiden Centraal en Schiedam Centrum.

Op de 'echte' verkiezingsdag, woensdag, gaan ook de overige stemlocaties op stations open. Dan zijn er stemplekken op veertig stations. Stemmen op het station kan sinds de verkiezingen in 2006.

Campagne voeren 'tot de laatste snik'

Politici waren dit keer -door alle coronamaatregelen- veel minder op straat te vinden dan bij andere verkiezingen, de campagne vindt vooral plaats op televisie en radio en digitaal. Maar afgelopen weekend waren veel partijen toch fysiek op pad om de kiezers wat laatste adviezen te geven.

Zo waren GroenLinks en de PvdA te vinden bij de klimaatdemonstraties, sprak Thierry Baudet van Forum op een plein in Tilburg van een pleinrevolutie, ging de ChristenUnie zaterdag naar een zorgboerderij en deelde D66-leider Sigrid Kaag flyers uit in Scheveningen. Ze zei campagne te voeren "tot de laatste snik".

Bekijk hier hoe partijen dit weekend op pad gingen:

Wilders te gast bij de NOS

PVV-lijsttrekker Geert Wilders is straks te gast bij de NOS. Vanaf 08.30 spreekt hij met Jurgen van den Berg en Xander van der Wulp in het NOS Radio 1 Journaal. Daarna om 09.15 uur beantwoordt de leider van de grootste oppositiepartij vragen van kijkers/lezers/luisteraars in een Q&A op het Facebook- en YouTube-kanaal van de NOS.

Jeugdjournaal-debat: welk dier Rutte wil zijn (en meer inhoudelijke onderwerpen)

Gisteravond werd het NOS Jeugdjournaal-verkiezingsdebat uitgezonden. Daarin mochten de zes lijsttrekkers van de grootste partijen in een spreekbeurt van 30 seconden vertellen wat ze willen voor de toekomstige generatie. Ook was en quiz over kinderonderwerpen en werden er kinderfoto's van de politici getoond.

Kijk hier de hoogtepunten in vier video's:

Lubach neemt voor Nieuwsuur afhakende lijsttrekkers op de hak

PVV-leider Wilders en Denk-lijsttrekker Azarkan kregen ervan langs bij Zondag met Lubach. De twee politici hadden afgezegd voor deelname aan Nieuwsuur en volgens presentator Lubach was dat uit angst voor een lang, kritisch interview.

In een parodievideo op de muziek van Empire State of Mind (Jay-Z & Alicia Keys) maakte het VPRO-programma een ode aan Nieuwsuur. "Ga niet naar naar Nieuwsuur! Mariëlle Tweebeeke nee toch, dat kost je tien zetels."

De volledige clip is in deze tweet te zien:

Poppodium omgetoverd tot stembureau: 'Je bent nu de ster als je komt stemmen'

Poppodium 013 in Tilburg is weer open. Niet als concertzaal, maar als stemlocatie. Bezoekers krijgen na het stemmen een kijkje achter de schermen en wanen zich voor één moment een ware artiest op het podium.

Ruim 13 miljoen mensen mogen stemmen

Vanaf vandaag mogen kiezers drie dagen lang stemmen voor de Tweede Kamerverkiezingen. Naar schatting van het Centraal Bureau voor de Statistiek mogen 13,2 miljoen mensen hun stem uitbrengen. De stembureaus gaan om 07.30 uur open.

Normaal gesproken zijn de verkiezingen op één dag, maar vanwege de coronacrisis zijn er dit jaar twee extra stemdagen, op maandag en dinsdag, vooral bedoeld voor mensen uit risicogroepen. Er zijn zo'n 1600 plekken waar dat mogelijk is, op waarismijnstemlokaal.nl kun je zien wanneer welk stembureau open is. De rest wordt gevraagd op woensdag te stemmen; dan zijn er ruim 9000 stembureaus open.

Zo'n 2,4 miljoen Nederlanders hebben de afgelopen weken al hun stem uit kunnen brengen per post. Dat is de groep 70+'ers, die daarmee de gang naar een stemlokaal kunnen vermijden als ze bang zijn dat ze daar covid-19 kunnen oplopen.

Ook de Nederlanders die in het buitenland wonen mogen briefstemmen. Zo'n 93.000 mensen hebben zich daarvoor geregistreerd. Afgelopen vrijdag hadden ruim 53.000 van hen per post hun stem uitgebracht. Aan de verkiezingen doen 37 partijen mee. 17 partijen doen niet in alle kieskringen mee.

Welkom in het verkiezingsblog

Goedemorgen en meer dan welkom in het verkiezingsblog van maandag 15 maart, de eerste dag van de Tweede Kamerverkiezingen. We houden in dit blog het laatste nieuws rondom de verkiezingen bij. Het blog van gisteren teruglezen? Dat kan hier.