Hoe Oekraïne weer controle kreeg over Cherson
Cherson viel begin maart ogenschijnlijk eenvoudig in Russische handen. En nu, acht maanden later, weten Oekraïense troepen de zuidelijke havenstad ogenschijnlijk eenvoudig weer te bevrijden. Maar aan deze herovering gaat een goed doordachte militaire operatie vooraf. Bovendien is het nog de vraag wat de stad nog te wachten staat. Een reconstructie van de slag om Cherson.
De stad was in de vroege ochtend van 24 februari een van de eerste doelwitten van de Russische invasie van Oekraïne. Om 05.00 uur werd de internationale luchthaven aangevallen. Vanaf de Krim trokken Russische troepen de regio binnen; binnen een week stond de stad onder Russische controle. Tientallen burgers kwamen bij de Russische overname om het leven.
De snelle verovering van Cherson is later toegeschreven aan collaborateurs bij de Oekraïense geheime dienst SBOe. Zij hadden de cruciale Antonovsky-brug bij de stad moeten opblazen, om zo de invasie te remmen. De Russen werden uiteindelijk in het laagland tussen Cherson en het naastgelegen Mykolajiv tot stilstand gebracht, waar een langgerekt front kwam te liggen.
De bevolking van Cherson gaf zich echter niet gewonnen. In de eerste weken gingen dagelijks groepen inwoners met gevaar voor eigen leven de straat op om te protesteren tegen de Russische bezetting.
Zo zag het protest in begin maart eruit:
Aanvankelijk leken de militairen zich geen raad te weten met de volkswoede, later werd de repressie opgevoerd en het zichtbare protest in de kiem gesmoord. Het Russische leger verscheen zichtbaarder in de straten van Cherson. Oekraïense autoriteiten en burgers uit de stad maakten melding van verdwijningen van dissidente stadsgenoten.
Dit vertelde een burger van Cherson half maart:
Terwijl Oekraïense troepen de handen vol hadden om de Russen buiten Mykolajiv - en in het verlengde daarvan Odessa - te houden, roerden in Cherson partizanen zich met verzetsacties. Dat verzet varieerde van vreedzaam (geel-blauwe lintjes aan bomen) tot gewelddadig (aanslagen op collaborerende bestuurders). Ook waren er acties als het weigeren van Russische paspoorten als onderdeel van de 'russificatie' van de regio.
Het Oekraïense leger wist in de zomer voorzichtig overwicht te krijgen op de Russen. Uitgerust met westerse wapens worden vanaf begin juli aanvallen uitgeoefend op tactische doelen in en rond de stad. Het begon met commandoposten en opslagplaatsen, vanaf half juli werden de bruggen over de Dnjepr herhaaldelijk bestookt, waardoor de toevoer naar de stad werd bemoeilijkt.
Met dank aan westerse wapens
"De Oekraïners wilden een slijtageslag vermijden en kozen voor zeer gerichte doelen achter het front, zodat de wapens uit de handen van de Russen werden geslagen", zegt defensiespecialist Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische Studies. "Dat kon ook goed, dankzij de Amerikaanse Himars-raketsystemen en de Duitse en Nederlandse pantserhouwitsers."
Eind augustus werd het langverwachte tegenoffensief van Cherson gelanceerd, waar toen al weken over werd gespeculeerd. Enkele dorpen werden bevrijd, maar de echt grote terreinwinst werd - tegen de verwachting in - geboekt in het noordoosten van het land, in de regio Charkov. Rond Cherson geldt dan een mediastilte, burgers wachten geduldig af.
"Iedereen vond het opmerkelijk dat door het offensief het front bij Cherson niet direct verschoof, maar die aanvallen met langeafstandsraketten waren dat offensief", zegt Frans Osinga, hoogleraar Oorlogsstudies aan de Universiteit Leiden.
In reactie op het Oekraïense tegenoffensief zetten de Russen in de bezette gebieden in allerhaast nepreferenda op. Cherson wordt illegaal door Rusland geannexeerd, maar dat schrikt de Oekraïense strijdkrachten niet af in hun bevrijdingsplannen. De vrees dat Rusland een kernwapen zal inzetten bij een aanval op 'hun' grondgebied, zoals Cherson, blijkt vooralsnog ongegrond.
Begin oktober komt een gestage Oekraïense opmars op gang: het leger dringt in het noorden van de regio tot tientallen kilometers door. Het wordt de Russen te heet onder de voeten: door Rusland aangestelde bestuurders verkassen naar de oostkant van de stad, burgers worden onder dwang overgeplaatst naar andere gebieden die onder Russische controle staan.
Verloren strijd
De Oekraïners gingen voorzichtig te werk, zegt Wijninga. "Zo werden eigen verliezen aan eigen kant voorkomen, maar er werden wel degelijk veel inspanningen verricht om het gebied rond de stad vrij te maken van de bezetters. Beetje bij beetje werd de situatie voor de Russen onhoudbaar gemaakt." Langzaam maar zeker werden de Russen verzwakt, waardoor de stad slecht verdedigbaar werd.
Oekraïne liet de tijd in zijn voordeel werken, totdat Rusland inzag dat het een verloren strijd was. Wijninga: "Ze kozen eieren voor hun geld om te voorkomen dat de resterende troepen in handen van Oekraïne zouden vallen. Rusland kan zich niet zo veel verliezen veroorloven." Volgens de Amerikanen verbleven woensdag nog 20.000 tot 30.000 Russische militairen in de stad.
Het is aannemelijk dat een groot deel van hen al vóór de aankondiging van de terugtrekking is vertrokken, denken de militair analisten. "Dat ze het pas laat hebben bekendgemaakt, was om propagandaredenen", aldus Osinga. "Zo lijkt het een georganiseerde terugtrekking in plaats van een nederlaag."
De situatie aan het front nu:
NOS
NOS
De komende dagen zullen Oekraïense strijdkrachten het bevrijde gebied uitgebreid uitkammen om eventuele boobytraps of achtergebleven troepen uit te schakelen. Daarna zal de brede Dnjepr-rivier het nieuwe front worden, waarna Rusland vanaf de overzijde Cherson onder vuur zal nemen. De stad is dan wel bevrijd, veilig zal het er niet zijn.
