Zo is het om al maanden onder Russische bezetting te leven

• Chiem Balduk

  Redacteur Buitenland

"Melitopol geeft zich niet over, we zijn alleen tijdelijk bezet." Twee maanden geleden begon met deze woorden van de burgemeester de Russische bezetting van Melitopol, een stad ter grootte van Amersfoort. Verzet in de Zuid-Oekraïense stad is uitgedoofd, de achtergebleven bewoners zijn vooral bezig met overleven.

"Het leven hier is wild, het is geen normale stad meer", vertelt de 30-jarige Maks uit Melitopol. "Bijna alles is gesloten en veel mensen zijn vertrokken." Voedsel lijkt vooralsnog voldoende voorradig, maar is veel duurder geworden. Het betalen ervan gaat moeizaam, omdat overal cash moet worden betaald. "Gelukkig heb ik voldoende contant geld in huis."

Enkele banken zijn geopend, maar het opnemen van grote bedragen is niet mogelijk, vertelt stadsgenoot Anna. "Je mag 1000 grivna (zo'n 30 euro) per dag opnemen." Maar daarvoor moet je wel geduld hebben: "Je staat vaak vijf uur in de rij voor de pinautomaat. Dat is voor oude en kwetsbare mensen niet te doen."

Het leven in de stad is primitiever geworden, waarbij overleven een dagtaak is geworden. "Mensen verkopen hun spullen om maar aan eten te komen", zegt Maks. "Er is ruilhandel op gang gekomen, zelfs voor medicijnen", vult Anna aan.

Verzet

In de eerste dagen van de bezetting was er relatieve vrijheid in de stad. Net als in Cherson en Berdjansk werd in Melitopol geprotesteerd tegen de Russische bezetting. Het geweldloze verzet leek getolereerd te worden, maar is inmiddels niet meer mogelijk, vertellen Maks en Anna. Met name invloedrijke bewoners en zakenlieden werden door arrestaties monddood gemaakt.

Burgemeester Ivan Fedorov werd aanvankelijk met rust gelaten, maar werd op de elfde dag van de bezetting opgepakt omdat hij weigerde mee te werken aan de Russische overheersing. Na enkele dagen kwam hij vrij dankzij een gevangenenruil. "Andere ontvoerde bewoners hebben we nooit meer terug gezien", zegt Anna. Die aanpak werkt - niet onlogisch - afschrikwekkend.

Melitopol ligt diep in het bezette deel van Oekraïne:

Volgens burgemeester Fedorov, die als balling vanuit Zaporizja werkt, bestaat er actief verzet in zijn Melitopol. Hij claimt dat Oekraïense partizanen al tientallen Russische militairen hebben gedood, maar die informatie valt niet te verifiëren.

Inwoner Maks kent één voorbeeld: "Onlangs werd een Russisch voertuig beschoten door een onbekende dader." Verder is er 'kleiner' verzet, zoals het beschilderen van gebouwen in geel-blauw, de kleuren van de Oekraïense vlag.

Tatoeage afdekken

"De Russen hebben totale controle over de stad. Je ziet erg veel militairen op straat", zegt Maks. 's Nachts geldt een avondklok, maar ook de rest van de dag is hij waakzaam. "Ik neem nooit mijn telefoon mee, alleen wat geld en paspoort. Stel je voor dat ze mijn telefoon controleren en zien dat ik met een Nederlandse journalist praat..."

Vanuit zijn flat ziet Maks iedere avond militairen patrouilleren:

Iedere uiting van nationalisme kan je je leven kosten, zegt Maks. "Een vriend van mij had een oud Oekraïens symbool als tatoeage, maar daar heeft hij uit veiligheid iets overheen laten tatoeëren." Op die manier heeft hij de rest van zijn leven een herinnering aan de Russische bezetting op zijn lichaam.

Uithongeren

De bevolking is volledig op zichzelf aangewezen, ziet Anna. "De Russen hebben een nieuw bestuur aangesteld, maar zij hebben niet echt middelen om iets te betekenen. Ze willen bijvoorbeeld de roebel invoeren, maar dat komt niet echt van de grond." Zij is met stadsgenoten een hulpactie begonnen, waarbij geld en voedselpakketten voor oudere mensen wordt ingezameld.

Een aantal blije ontvangers van Anna's voedselpakketten:

"De Russen laten geen hulp van buiten de stad toe, ook geen ngo's", zegt Maks. "Zodat ze kunnen zeggen dat Kiev ons in de steek laat. In werkelijkheid hongeren ze ons uit, zodat we naar hun pijpen gaan dansen."

De bevolking is schuchter en afwachtend, omschrijft Anna. "Het is nu wel veilig hier. Tot nu toe is ons een 'Marioepol' bespaard gebleven. Mensen hopen vooral dat de Oekraïners op een dag terugkomen en alles weer als het oude wordt."

Maks wil daar niet op wachten en besloot te vertrekken. Op moment van publicatie probeert hij via de Krim naar Georgië te reizen, om vandaaruit naar een EU-land te vliegen. "Ik ben behoorlijk nerveus, maar ik ben dan tenminste weg van de oorlog."