'Toename bedreigingen politici kan niet los worden gezien van coronapandemie'
Sinds september zijn er zeker elf mensen opgepakt in verband met, of veroordeeld wegens bedreiging van demissionair premier Rutte. En gisteren werd duidelijk dat afgelopen zomer nog een man uit Amsterdam is gearresteerd, omdat hij mogelijk een moordaanslag op Rutte wilde plegen.
Al die gebeurtenissen passen binnen de trend dat het aantal geregistreerde bedreigingen tegen politici de laatste jaren is gestegen. In 2016 stelde het Team Bedreigde Politici (TBP) 65 strafbare bedreigingen vast. In 2017 waren dat er 90, het jaar erop 362 en in 2019 waren het er 206.
'Toename in coronatijd'
Een compleet cijfer over 2020 is er nog niet, omdat van meldingen eerst moet worden vastgesteld of het daadwerkelijk gaat om strafbare bedreigingen. "Je ziet al wel dat het in coronatijd is toegenomen", zegt een woordvoerder van het Openbaar Ministerie Den Haag op basis van de voorlopige cijfers over 2020. "Geen exponentiële toename, maar wel een toename."
Die stijging kan niet los worden gezien van de coronapandemie, zegt veiligheidsdeskundige Jelle van Buuren. Want met alle lockdowns, de avondklok, coronapas en vele andere ingrijpende maatregelen is het volgens hem een tijd van ongekende sociale verandering. "Daar laten sommige mensen zich heel fel over uit en ze zwepen elkaar op via sociale media."
Hij verwijst naar rapporten van bijvoorbeeld de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. Daarin wordt ook gewezen op de grote maatschappelijke onrust die is aangewakkerd door het coronavirus.
Veruit de meeste dreigingen worden geuit via sociale media. Zo zou Yavuz O. opruiende teksten in openbare Telegram-groepen hebben geplaatst, zo werd gisteren duidelijk over de Amsterdammer die volgens het OM een mogelijke moordaanslag op Rutte heeft beraamd.
'Shooters' en wapens
"Ik zoek geen demonstranten. Ik zoek revolutionairen. Shooters/hitters/gewapend/geweld. Alles toegestaan", zou de verdachte hebben geschreven in die appgroep. Ook zou hij op zoek zijn geweest naar wapens en zijn plannen fysiek met anderen hebben besproken.
De grote vraag bij dit soort zaken is altijd: hoe serieus was O.? Waren het vooral stoere woorden, wat menig verdachte in zulke zaken achteraf verklaart in de rechtbank, of zou hij daad bij woord hebben gevoegd? Zoiets valt op basis van berichten in de media lastig te zeggen, benadrukken experts. "Maar ik kan me voorstellen dat de rechter deze uitingen opvat als bedreiging", zegt hoogleraar strafrecht Hans de Doelder.
Hoe systematischer de uitingen zijn, hoe serieuzer de inlichtingendiensten het nemen volgens Van Buuren. "Het lijkt in dit geval wel iets meer dan iemand die in een boze bui iets op sociale media heeft gezet. Er waren misschien nog geen concrete plannen, maar er werd wel met anderen over gepraat. Maar het blijft moeilijk te zeggen hoe serieus het was."
'Ik ben bang'
Uiteindelijk zal de rechter erover oordelen. Net zoals deze week de politierechter deed in een zaak tegen de man die D66-leider Sigrid Kaag en demissionair minister Hugo de Jonge via Facebook had bedreigd. "Ik ben bang om de post te openen", verklaarde Kaag in de rechtszaal.
Kaag beschreef de angsten die ze sinds de bedreiging zegt te hebben:
"Er ontstaat een klimaat waarin politici permanent angstig moeten zijn", verwijst Van Buuren naar de woorden van Kaag. "Los van de individuele impact, begint dat ook het democratische proces te verstoren." Dat verklaart volgens hem waarom rechters de laatste jaren strenger lijken te straffen in dit soort zaken.
"Bij Haagse zittingen waar voorheen vooral taakstraffen werden gegeven, worden nu celstraffen opgelegd", zegt de woordvoerder van het OM in Den Haag. Hij kan alleen spreken over de situatie in die stad. Maar hoogleraar De Doelder heeft het idee dat er ook in de rest van het land zwaardere straffen worden gegeven bij bedreiging van politici dan voorheen. "Het wordt nu ernstiger opgevat."
