Experts: besmettingshausse onverwacht, grootste piek waarschijnlijk voorbij

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

Ruim 50.000 positieve tests, waarvan 37,2 procent van de herleidbare coronabesmettingen werd opgelopen in de horeca: twee cijfers die de ontwikkelingen rond het coronavirus van de afgelopen week samenvatten. "Een explosie", maar waarschijnlijk is de grootste piek al geweest, zeggen deskundigen.

"Twee weken geleden hebben we een slag verloren, maar ik heb hele goede hoop dat we de oorlog gaan winnen", zegt hoogleraar immunologie Marjolein van Egmond (Amsterdam UMC).

De besmettingscijfers lijken de afgelopen dagen te stabiliseren. Zaterdag werden nog meer dan 10.000 besmettingen gemeld, vandaag waren dat er 7888. De stijging was grotendeels te wijten aan het uitgaansleven en thuisfeestjes; de besmettingen komen dan ook vooral terug bij jongeren.

De razendsnelle stijging werd waarschijnlijk veroorzaakt door superspreadevents tijdens uitgaan en festivals, zeggen Van Egmond, hoogleraar en klinisch epidemioloog Olaf Dekkers (LUMC) en epidemioloog en gedragsdeskundige Esther Metting (RUG). Denk aan de discotheek in Enschede en het Verknipt-festival in Utrecht, waarvan vandaag duidelijk werd dat daar zeker duizend mensen besmet zijn geraakt.

"Eigenlijk zijn er gewoon heel veel mensen gedurende langere tijd in een kleinere ruimte bij elkaar geweest", zegt Dekkers. "Dat is voor zo'n virus dé manier om te kunnen verspreiden."

Strikter houden aan regels

Omdat de strengere coronamaatregelen een streep zetten door zulke evenementen, is volgens de kenners waarschijnlijk de grootste stijging van de besmettingen voorbij. "Het effect van die maatregelen ga je later deze week waarschijnlijk zien", zegt Metting. "Maar de stabilisering lijkt al eerder te zijn begonnen, dus het lijkt erop dat mensen zich al strikter aan de maatregelen hielden voor de persconferentie van afgelopen vrijdag."

Zo zijn er steeds meer instanties die zelf weer een mondkapjesplicht invoeren, of clubs die voor de nieuwe maatregelen al de deuren sloten om besmettingen te voorkomen. "Maar ook veel individuen nemen het heft in eigen handen en dragen mondkapjes waar dat niet verplicht is of nemen andere maatregelen", constateert Metting. "Het is eigenlijk wel gek dat de overheid trager is dan de bevolking op dit gebied."

Alle drie de deskundigen hadden een stijging van de besmettingen wel verwacht na de versoepelingen, maar zo'n explosie bij deze vaccinatiegraad hadden ze niet zien aankomen. Toch is het wel te verklaren, zegt Van Egmond. "Dit is wat er gebeurt als er een nieuwe ziekteverwekker komt in een populatie die daar niet tegen beschermd is."

Het overgrote deel van de besmette mensen afgelopen week was niet gevaccineerd, zegt de hoogleraar immunologie. "Hier zie je duidelijk die scheiding tussen de ouderen en de jongeren. De jongeren zijn gewoon nog niet genoeg gevaccineerd, dus daar gaat het virus rond."

Dekkers van het LUMC beaamt dat. "Dan fietst die deltavariant erdoorheen en die maakt alles net een beetje erger." Toch waren de besmettingen zonder deze mutatie van het virus ook opgelopen, zegt hij. "De variant is ongeveer 30 procent besmettelijker. Het maakt de dingen erger, maar het probleem zelf zou er zonder variant ook zijn geweest. Dan waren er in Enschede misschien 120 besmettingen in plaats van 180."

Wat weten we nu over de deltavariant? NOS op 3 legt het uit in deze video:

De grootste stijging van de besmettingen is dan misschien voorbij, de gevolgen van de stijging zijn dat nog niet. De komende tijd zullen de ziekenhuisopnames waarschijnlijk weer enigszins oplopen. Het RIVM sprak eerder vandaag van een te verwachten "lichte stijging", al is de precieze omvang moeilijk te voorspellen.

"Het is altijd een kwestie van tijd voordat de besmettingen van de jongeren bij de ouderen en kwetsbaren terechtkomen", zegt Van Egmond. "En die kunnen altijd nog geraakt worden door het virus, zeker als ze niet gevaccineerd zijn."

Dekkers zegt over de ziekenhuizen: "We hadden in de wintermaanden een vuistregel dat 5000 besmettingen ongeveer tot 100 tot 150 ziekenhuisopnames leidden. Dat zullen deze cijfers nu niet meer gaan doen, omdat het vooral jongeren zijn die besmet zijn, en we een hoge vaccinatiegraad in Nederland hebben. Het is daarom lastig te voorspellen hoeveel ziekenhuisopnames we kunnen verwachten."

We moeten echt doorprikken, waarschuwt Van Egmond. "Hoe meer mensen gevaccineerd, des te minder risico." Ook Dekkers en epidemioloog Metting hopen dat het vaccineren nog sneller wordt opgepakt en mensen die nog niet gevaccineerd zijn zo snel mogelijk een prik krijgen. Metting: "Los van de individuele bescherming is de kans op mutaties ook veel kleiner als het virus niet rondgaat. En je wilt echt geen mutatie hebben die uiteindelijk de vaccins kan weerstaan."

'Nu geen extra maatregelen'

Extra maatregelen zijn naast het prikken nu niet per se nodig, zeggen de deskundigen. Een invoering van de mondkapjesplicht zou voor de zekerheid weer kunnen. "De rem zit er nu hopelijk op door de nieuwe maatregelen. Maar het is wel belangrijk dat mensen zich weer beter aan de basisregels houden. En niet te veel feestjes thuis, ook al mag je mensen ontvangen", zegt Van Egmond.

Volgens haar is deze zomer vergelijkbaar met een wedloop, een vergelijking die meerdere deskundigen al hebben gemaakt. "Maar als we aan het einde van de zomer genoeg gevaccineerd zijn, winnen we de wedloop van de besmettingen. Dan zijn we grotendeels van het probleem af. Misschien dat er nog kleine uitbraken zullen zijn, maar dan zal de maatschappij niet meer zo ontwricht raken."