Prinsjesdag 2018: een overzicht van bekende en onbekende plannen

De Troonrede is uitgesproken, de balkonscène achter de rug en de Miljoenennota gepresenteerd. Een flink deel van de maatregelen was al uitgelekt, het grote plaatje kwam vanmiddag op Prinsjesdag. "Deze Prinsjesdag geeft niet veel aanleiding om te somberen", zei premier Rutte.

De belangrijkste en opvallendste zaken op een rijtje. Waar geeft het kabinet volgend jaar ons geld aan uit? En tot slot gaat het niet alleen meer over geld, maar ook over vertrouwen en de toekomst.

Een van de meest controversiële maatregelen is de afschaffing van de dividendbelasting. Die kost zoals bekend 1,9 miljard euro per jaar. Het onderwerp werd in de Troonrede niet uit de weg gegaan.

Bijna alle politieke kopstukken van de oppositie kwamen op de afschaffing van de dividendbelasting terug in de reacties.

Volgens Arjan Noorlander, politiek duider van Nieuwsuur, zal het woord dividendbelasting ook de komende dagen tijdens de algemene politieke beschouwingen nog vaak vallen.

Een kleiner maar eveneens gevoelig punt zijn de kosten van het koningshuis. Het komend jaar krijgen koning Willem-Alexander, koningin Máxima en prinses Beatrix 200.000 euro meer aan salaris en tegemoetkoming voor personeel en andere kosten.

Dat is vooral op het conto van Willem-Alexander te schrijven. Zijn toelage stijgt met 116.000 euro naar bijna 4,9 miljoen euro per jaar. Het inkomen van de koning stijgt met 24.000 euro naar 926.000 euro komend jaar.

De drie gebieden waar het meeste geld naartoe gaat, zijn de sociale zekerheid, de zorg en het onderwijs.

De zorguitgaven stijgen naar 71 miljard euro, een toename van 7 procent. De helft komt door hogere lonen en prijzen. De rest van de begroting van VWS, 8,7 miljard euro, gaat naar sport, welzijn en vooral de zorgtoeslag.

Er wordt meer zorg geleverd, er komen banen bij en er zijn nieuwe (vaak duurdere) behandelingen, medicijnen en hulpmiddelen beschikbaar, volgens het ministerie. "In de collectieve uitgaven gaat nu van elke euro al meer dan 25 cent naar de zorg", stond in de Troonrede.

Ook voor een verbetering van de kwaliteit van ouderenzorg, had het kabinet eerder al extra geld toegezegd. Daarnaast staat er komend jaar 29 miljoen op de begroting voor de bestrijding van eenzaamheid onder ouderen. "We mogen niet berusten in het feit dat meer dan helft van de 75-plussers zegt zich eenzaam te voelen", zei koning Willem-Alexander.

Eerder werd al bekend dat het kabinet verwacht dat de premie van de zorgverzekering stijgt, met 10 euro zo'n per maand naar 1432 euro per jaar. Overigens zijn er akkoorden gesloten met onder meer medisch specialisten en de ggz om de uitgaven te beperken. Daardoor stijgen de zorgkosten in de huidige kabinetsperiode niet met 19 miljard, maar met 17 miljard euro.

Onderwijs en cultuur

De wetenschap krijgt 248 miljoen euro extra, omdat die volgens het kabinet bijdraagt aan economische groei. Ook is de wetenschap belangrijk in tijden waarin "discussies steeds vaker worden gevoerd op basis van meningen in plaats van feiten", stelt het kabinet.

Dat het reguliere onderwijs meer geld krijgt, was al bekend. Het basisonderwijs krijgt er honderden miljoenen bij voor het verhogen van salarissen en het verlagen van de werkdruk. Het collegegeld in de eerste twee jaren van de lerarenopleiding wordt gehalveerd.

Vmbo-scholen met een technisch profiel krijgen extra geld. Het kabinet investeert daarnaast in de voor- en vroegschools onderwijs zodat kinderen die een groter risico lopen op een achterstand, meer aandacht krijgen.

Nieuws is er op cultureel gebied: er worden 600 extra monumenten gerestaureerd, zo staat in de begroting. In totaal is 325 miljoen euro beschikbaar voor erfgoed. Daarnaast wordt tot 80 miljoen euro per jaar extra vrijgemaakt voor onder meer musea en artistiek talent.

De koopkracht

Eerder kwam al naar buiten dat de koopkracht gemiddeld met 1,5 procent stijgt. Overigens kennen deze koopkrachtplaatjes veel haken en ogen. Oudere stellen met een hoger inkomen gaan er in 2019 het meest op vooruit. De koopkracht met paren met AOW en een pensioen van minstens 30.000 euro zien hun koopkracht met 2,7 procent stijgen.

Het Nibud heeft de koopkracht voor 100 voorbeeldgezinnen doorgerekend. Bekijk hieronder wat er volgend jaar met jouw koopkracht gebeurt. Kies voor de situatie die (het meest) overeenkomt met die van jou:

Volgens het kabinet gaat 96 procent van de Nederlanders erop vooruit. Gemiddeld krijgen huishoudens 500 euro per jaar meer te besteden. Werkenden profiteren in het algemeen iets meer dan niet-werkenden.

Boodschappen van 100 euro worden 2,83 euro duurder door de verhoging van het lage btw-tarief van 6 naar 9 procent. Maar dat wordt voor inkomens boven 20.000 euro meer dan goed gemaakt doordat deze groep minder inkomstenbelasting gaat betalen.

Een van de belangrijkste stukken van de Troonrede zat meteen aan het begin en dat ging over geld, maar ook over vertrouwen. "Meer mensen moeten concreet merken dat het goed gaat. Thuis, op het werk en in de wijk." Ook moeten mensen weer voelen dat de politiek voor iedereen is. Vanochtend bleek uit een enquête van onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS dat een meerderheid van de bevolking geen vertrouwen heeft in dit kabinet.

Ook werd in de Troonrede de vraag gesteld: leven we in Nederland wel voldoende met elkaar in plaats van naast elkaar? "Vertrouwen in de toekomst is werk in uitvoering."

De boodschap die minister Hoekstra van Financiën even later gaf bij de toelichting op de Miljoenennota was in een notendop: het gaat goed, maar voorzichtigheid is geboden.

Zo daalt de staatsschuld weliswaar tot onder de 50 procent van het bbp, maar bedraagt die nog altijd ruim 400 miljard euro. Dat komt volgens Hoekstra neer op bijna een euro per dag per Nederlander.

Hij benadrukte dat Nederland nu het fundament moet versterken en reserves moet aanleggen. "Er gaat een heleboel ontzettend goed, maar je moet ook vertellen wat de wolken aan de horizon zijn", zegt Hoekstra. "Er zijn risico's die de economische voorspoed in Nederland kunnen bedreigen." Daarmee doelt hij op de brexit en de handelsoorlog die de Amerikaanse president Trump heeft ontketend met China.

Hij twitterde de extra investeringen van het kabinet.

Het is volgens Hoekstra verstandig te investeren in de samenleving en om de staatsschuld onder controle te brengen. Er moeten buffers worden opgebouwd om Nederland voor te bereiden op de toekomst.

Veiligheid is een van de gebieden waar extra geld naartoe gaat. Het departement van Justitie wil nieuwe vormen van criminaliteit aanpakken. Een van de kernpunten voor volgend jaar is digitale veiligheid. Vorige week werd al bekend dat er 30 miljoen bij kwam dit jaar, volgend jaar is 90 miljoen gereserveerd.

Overigens maakt het ministerie van Binnenlandse Zaken zich zorgen over de grondrechten in het digitale tijdperk. Als die rechten door kunstmatige intelligentie en algoritmes "onder druk" komen te staan, wil het ministerie die rechten beschermen en versterken.

Politie, rechtspraak, asiel

Er gaat extra geld naar de politie, onder meer om "de negatieve effecten op te vangen van de uitstroom van ervaren agenten". In de Troonrede wordt een getal van 1100 agenten genoemd, die vooral in de wijken moeten komen.

Het tekort van 40 miljoen bij de rechtspraak wordt door het kabinet gedicht. De financiële problemen zijn ontstaan door een mislukt digitaliseringsproject en een flinke daling van het aantal rechtszaken. Volgens de Raad voor de rechtspraak zijn de acute geldzorgen nu voorbij, maar is wel structureel meer geld nodig. Het kabinet wil doorgaan met het digitaliseren van de rechtspraak en zaken sneller behandelen.

De asielprocedure moet korter. Om dat te bereiken hoeft de IND vanaf eind volgend jaar niet meer in gesprek te gaan met een asielzoeker als die is afgewezen, overduidelijk geen kans meer maakt en het toch weer probeert. De discussie is weer actueel na de zaak rond de kinderen Lili en Howick.

1000 kilometer rijstroken erbij

Ook naar infrastructuur gaat extra geld. Tot 2030 komt er minstens 1000 kilometer aan rijstroken erbij. Ook wordt 100 miljoen uitgetrokken voor het aanpakken van files.

Voor de stroomvoorziening van verkeersinstallaties wil de overheid dat er meer gebruik wordt gemaakt van zonnepanelen. Asfalt dat vrijkomt bij groot onderhoud moet straks gerecycled worden. En er komt een onderzoek naar de mogelijkheden van bermgras als biobrandstof.

In verband met de brexit moeten verschillende ministeries volgend jaar extra personeel aannemen. Samen kost dat ongeveer 100 miljoen. Het meeste daarvan is voor de douane, waar ze meer dan 900 nieuwe mensen in gaan huren. Maar ook de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (18 miljoen) en marechaussee (3 miljoen) krijgen extra geld om zich voor te bereiden op de brexit.

Het ministerie van Defensie krijgt er weliswaar geld bij, maar de NAVO-norm van 2 procent raakt verder uit zicht. Volgens de nieuwe begroting daalt het percentage in de komende vijf jaar naar 1,23 procent. Wel kondigde Rutte eerder aan dat hij de komende jaren naar de uitgaven aan Defensie wil kijken. Hij wil er meer geld aan besteden.

Laagste belastingtarief 0,12 procent hoger

Volgend jaar wordt ook de eerste stap gezet richting een belastingstelsel dat in 2021 nog maar uit twee schijven moet bestaan, een hoog en een laag tarief. in het kader is te zien hoe de route naar de twee tarieven van 37,05 en 49,50 procent loopt.

Dat laagste belastingtarief wordt iets hoger dan eerder aangekondigd. In het regeerakkoord werd nog gesproken van een laagste tarief van 36,93.

Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zet vooral in op wat minister Schouten 'kringlooplandbouw' noemt.

"Door kringlooplandbouw komt zo min mogelijk afval vrij, is de uitstoot van schadelijke stoffen zo klein mogelijk en benutten we grondstoffen met zo min mogelijk verliezen", zegt Schouten. Om dat te bereiken gaan er tientallen miljoenen naar Wageningen Research, en kennisontwikkeling en agrarische innovatie. Het kabinet zegt met gerichte maatregelen te komen om landbouw en natuur meer met elkaar te verbinden.

Het ministerie wil investeren in een bodemprogramma, bedoeld om de bodem zo gezond mogelijk te houden. Ook worden jonge boeren ondersteund door middel van een fonds dat hen steunt bij het overnemen van het bedrijf van hun ouders.

Er is 120 miljoen euro om varkensboeren in dichtbevolkte gebieden die willen stoppen, te ondersteunen. 60 miljoen gaat naar innovatie van stal- en veehouderijsystemen.

De NVWA en overige keuringsdiensten binnen LNV bereiden zich voor op de brexit. Kosten voor 2019: 22 miljoen euro. In totaal heeft de dienst 140 vacatures door de brexit.