Nederland Kiest: stembureaus gesloten
Verkiezingen voorbij, tellen begint
De kiezer heeft gesproken: de stembureaus zijn dicht, het tellen van de stemmen kan beginnen. We sluiten daarmee dit verkiezingsblog. Voor de exitpoll, de eerste uitslagen en de reacties kun je terecht in dit liveblog.
Drukte in Groningen in beeld
Verslaggever Gerri Eickhof was de hele dag in Groningen en omgeving. Ook daar was het zeer druk bij de stembureaus. Een verslag:
Ron Fresen over de hoge opkomst
De kans is reëel dat de opkomst uitkomt boven de 80 procent. Kiezers hebben het gevoel dat er echt wat te kiezen valt, denkt politiek verslaggever Ron Fresen.
Mogelijk iets langer stemmen in Den Haag
De stembureaus in Den Haag blijven open tot iedereen die in de rij staat gestemd heeft, ook als dat na 21.00 uur is. De gemeente heeft dat laten weten aan persbureau ANP. Mogelijk blijven de stembureaus daardoor iets langer open.
In de stad zijn teams actief die zorgen dat op alle stembureaus voldoende biljetten aanwezig zijn. De opkomst in de Hofstad is ruim 10 procentpunten hoger dan in 2012.
OPKOMST NU 73 PROCENT
Om 19.45 uur had 73 procent van de kiezers gestemd, zegt onderzoeksbureau Ipsos. Daarmee nadert het opkomstpercentage de opkomst van 2012, toen 74,6 procent van de kiesgerechtigden naar de stembus ging.
In 2012 lag het opkomstpercentage om 19.45 uur op 65 procent. De stembureaus zijn nog open tot 21.00 uur.
Nog een half uur...
...en dan begint op NPO 1 de grote verkiezingsuitzending van de NOS. Rob Trip en Dionne Stax loodsen je door de uitslagenavond en schakelen natuurlijk met verslaggevers bij de partijen. De uitzending is ook te zien op het YouTube-kanaal van de NOS.
LuckyTV gaat aan de haal met NOS-vlog
De vlogs van Xander van der Wulp en Vincent Rietbergen vallen in de smaak, ook bij 'mister LuckyTV' Sander van de Pavert. Hij gebruikte de vlogs van de NOS-collega's voor een eigen filmpje:
OPKOMST NU 69 PROCENT
Om 19.15 uur had 69 procent van de kiezers gestemd, meldt onderzoeksbureau Ipsos. Vijf jaar geleden lag het opkomstpercentage op dat tijdstip bij 60 procent.
De opkomst is al de hele dag fors hoger dan bij de vorige Kamerverkiezingen, in september 2012. Toen kwam in totaal 74,6 procent van de stemmers opdagen. De stembureaus zijn nog open tot 21.00 uur.
Opkomst in avond onverminderd hoog
Althans, voor zover je dat op basis van foto's en videobeelden kunt beoordelen. Bij tal van stembureaus stonden aan het begin van de avond nog rijen. Op station Nijmegen was de wachttijd opgelopen tot een half uur, zegt Omroep Gelderland.
Ook bij het NS-station in Den Bosch bleef het druk.
Bij een stembureau in Den Haag zijn zelfs de stembiljetten op. Daar wachten ze al twee uur op een nieuwe voorraad. Ook uit Utrecht komen berichten van stemlokalen waar de biljetten op zijn.
NOS-uitslagenavond ook op NPO Radio 1
In een zes uur durende uitzending doen Lara Rense, Tijs van den Brink en politiek verslaggever Joost Vullings verslag van de verkiezingsavond.
Drukte op Marker Wadden houdt aan
Rond 18.00 uur hadden al bijna 1300 mensen gestemd op de Marker Wadden, een eilandengroep op het Markermeer. Het stembureau is alleen bereikbaar per boot. Vanwege het lenteweer is een trip naar het stembureau voor veel mensen een mooie dagbesteding.
Zo worden straks de stemmen geteld
Als om 21.00 uur de stembureaus sluiten, begint voor vrijwilligers en ambtenaren het grote telwerk. In Tilburg pakken ze dat zo aan:
Eerste keer stemmen voor immigrante
De 32-jarige Sewa mocht vandaag voor het eerst stemmen. De geboren Azerbeidzjaanse is sinds kort officieel Nederlander en heeft daarmee ook het kiesrecht verkregen. "Het is een heel speciale dag", zegt ze. In 2000 vluchtte ze met haar ouders naar Nederland. Sewa's moeder is etnisch-Armeense en liep in Azerbeidzjan gevaar door politieke ontwikkelingen. "Nederland heeft ons vrijheid en vrede geboden."
Sewa is eind december genaturaliseerd tot Nederlander, tijdens een ceremonie in het stadhuis van Leeuwarden. "Ik heb daar naartoe gewerkt en ernaar verlangd", zegt ze. Vandaag mocht ze dus stemmen, in het stadion van voetbalclub Cambuur. "Het is gedaan! Yes!"
Ook extra stembiljetten in Amsterdam en Den Haag
Behalve in Tilburg zijn ook in Amsterdam en Den Haag extra stembiljetten gedrukt vanwege de hoge opkomst. Omroep WNL zegt na contact met de gemeente Amsterdam dat daar 25.000 biljetten zijn bijgedrukt. Ook in Den Haag zijn stembureaus voorzien van een nieuwe voorraad, meldt Omroep West.
OPKOMST NU 55 PROCENT
Om 17.45 uur had 55 procent van de kiesgerechtigden gestemd, zegt onderzoeksbureau Ipsos. Bij de Kamerverkiezingen van 2012 had op dat tijdstip 48 procent zijn stem uitgebracht. Het opkomstpercentage is al de hele dag fors hoger dan vijf jaar geleden.
Paniek bij Hilversumse kiezer
Stemmer Bram de Wijs uit Hilversum kreeg het vanochtend flink benauwd toen hij zijn stempas niet kon vinden. Het papiertje was bij het gft-afval beland. Uiteindelijk viel de schade mee: de stempas was beschimmeld en stonk, maar werd bij het stembureau gewoon geaccepteerd.
Stemmen met een YouTube-ster
Omdat veel YouTube-sterren hun volgers hebben opgeroepen om te gaan stemmen, zijn de collega's van het NOS-jongerenplatform Mashup vandaag met YouTubers gaan stemmen. Vanochtend waren ze op pad met Defano Holwijn, nu met YouTuber Quinsding. Zij mocht voor het eerst stemmen.
Opkomst Schiermonnikoog al boven 100 procent
Het opkomstpercentage op Schiermonnikoog lag om 16.00 uur al op 105 procent, meldt RTV Noord. Op het Waddeneiland is een festival voor klassieke muziek en volgens de burgemeester hebben zo'n 350 bezoekers van het vasteland er al gestemd. Schiermonnikoog vaker een opkomst die hoger is dan 100 procent.
Prominent PvdA-lid uit kritiek op Asscher
"Asscher heeft er veel te lang over gedaan om de goede toon te vinden", zegt voormalig PvdA-voorzitter Felix Rottenberg bij BNR. Hij uit kritiek op de campagne van lijsttrekker Lodewijk Asscher en zegt dat er fouten zijn gemaakt. "Gisteravond stond hij er voor het eerst als een held, daarvoor niet." Hij zegt dat de partij de lijsttrekkersverkiezing veel te laat heeft gehouden. Daardoor heeft Asscher "te weinig tijd gehad en genomen" om zich te profileren.
Bij de PvdA wil niemand publiekereageren op de kritiek van de oud-partijvoorzitter. In de kring rond Asscher worden Rottenbergs uitspraken gezien als een dolkstoot in de rug. "Ik hoop niet dat hij vanavond op de uitslagenavond komt", zegt een betrokkene.
Kieskompas blijft last houden van DDoS-aanvallen
De kieshulp-website Kieskompas is vandaag in een constant gevecht verwikkeld om DDoS-aanvallen af te slaan en online te blijven. "Sinds vanochtend nemen de aanvallen toe. We zijn op en af bezig om de boel stabiel te houden", zegt Willem Blanken, de directeur van Kieskompas. Inmiddels is de site "redelijk stabiel".
CNN-presentatrice verbaast zich over de grootte van het stembiljet
Utrecht is over de helft
In Utrecht is de opkomst omstreeks 16.25 uur de 50 procent gepasseerd. Dat betekent dat meer dan de helft van de stemgerechtigden in de Domstad naar de stembus is geweest.
In Rotterdam lag de opkomst op hetzelfde tijdstip op 44,3 procent en in Den Haag was dat om 16.00 uur 44,6 procent.
VVD bereidt zich voor op verkiezingsavond
De VVD is druk bezig met de voorbereidingen voor vanavond in het WTC in Den Haag.
Stemmen in Staphorst
In Staphorst ging het merendeel van de inwoners, traditioneel in klederdracht, naar de stembus. In zaal Kisteman was het erg druk.
Tilburg stampt stembussen aan op bijzondere wijze
In Tilburg is het stembureau tijdelijk gesloten om de stembus aan te stampen. Normaal gesproken mogen de stembussen pas om 21.00 uur geopend worden, maar in aanwezigheid van een getuige mocht de stembus wel worden geopend en aangestampt.
De Kiesraad is niet erg gelukkig met de gang van zaken; de raad had liever gezien dat gebruik was gemaakt van een 'gewone' stembusstamper, zoals die in andere gemeenten wordt gebruikt.
Roel en Ivo van NOS Mashup stemmen met YouTubers
Buitenlandse pers op plein in Den Haag
De Nederlandse verkiezingen trekken ook de belangstelling van de buitenlandse pers. Op het Plein in Den Haag staan journalisten uit verschillende landen klaar om verslag te doen.
OPKOMST 43 PROCENT
Volgens onderzoeksbureau Ipsos had om 15.45 uur 43 procent van de kiezers gestemd. Dat is fors meer dan bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2012. Toen had rond die tijd 37 procent gestemd.
'18 jaar en meteen twee keer stemmen'
Wegens grote drukte worden extra stembiljetten rondgedeeld aan de stembureaus in Tilburg
Het spoorboekje voor de uitslagenavond
Het is bijna zover, de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen 2017 komt steeds dichterbij. Maar hoe laat kunnen we de eerste uitslagen verwachten? In dit artikel een overzicht van de belangrijke momenten op de uitslagenavond.
Stemmen op grote hoogte in de A'DAM Toren
Assen zoekt vrouw die weggestuurd werd bij stembureau
De vrouw werd weggestuurd omdat haar rijbewijs al twee maanden niet meer geldig was. Later kwamen de medewerkers van het stembureau er achter dat een verlopen identiteitsbewijs nog vijf jaar na de vervaldatum gebruikt kan worden als legitimatie bij de verkiezingen. Als de vrouw zich weer meldt, mag ze alsnog stemmen.
Campagnevlog #12 'Pro-iedereen en anti-niemand'
Ook stembusstampers in Nijmegen
"We hebben een vooruitziende blik gehad, we hebben door onze mensen van de buitendienst 83 stampers laten maken", zegt verkiezingscoördinator Wim Peijs. "Ze lijken op een hockeystick maar zijn het niet. En waar nodig brengen we ook extra stembussen langs. Bij vier drukke stembureaus staan standaard al twee stembussen en inmiddels hebben we bij vier of vijf andere bureaus ook al extra stembussen geplaatst. En omdat we natuurlijk nog een paar uur te gaan hebben, komen daar misschien ook nog wel andere stembureaus bij. Grote veroorzaker van het probleem is natuurlijk het grote formaat van het stembiljet."
Stembiljet burgemeester Vlieland nog aan wal
Turkse poster verwijderd uit Amsterdams stembureau
Een poster van de Turkse religieuze beweging Diyanet is vanmiddag weggehaald uit een stemlokaal in Amsterdam-Oost. Het stembureau is gevestigd in een Turkse moskee aan de Joubertstraat. Ook in Nijmegen heeft een poster van een Turkse politicus in een stembureau ergernis opgewekt.
Speciale stembureaus voor gedetineerden
Stembureau Rijen krijgt speciale biljettenstamper
Er is niet alleen een tekort aan stemhokjes op sommige stembureaus, ook de stembussen raken overvol door de hoge opkomst en de grote stembiljetten. Het stembureau op het station in Rijen heeft daarom al twee extra stembussen laten aanrukken. En ze kregen er ook een speciaal gemaakte biljettenstamper bij om de formulieren aan te drukken.
Dit jaar wordt voor het eerst bij ieder stembureau zo'n stamper geleverd.
Extra stemhokjes geplaatst
Op verschillende plaatsen in Nederland zijn extra stemhokjes bijgeplaatst vanwege de hoge opkomst. In Maassluis gebeurde dat op twee locaties. Ook in het ASWA-gebouw in Appingedam en in de A'dam Toren werd een extra stemhokje geplaatst.
Spoorboekje voor de uitslagenavond
Het is bijna zover, de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen komt steeds dichterbij. Maar hoe laat kunnen we de eerste uitslagen verwachten?
In onderstaand artikel vind je een overzicht van de belangrijke momenten op de uitslagenavond:
Flinke hogere opkomst, dus hier en daar ook lange rijen
Overigens is het niet overal even druk.
OPKOMST OP 33 PROCENT
Volgens onderzoeksbureau Ipsos had om 13.45 uur een derde van de kiezers zijn of haar stem uitgebracht.
Dat is fors meer dan bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2012. Toen had rond die tijd 27 procent gestemd.
Volgens Ipsos is de opkomst vergelijkbaar met de verkiezingen van 2006, toen uiteindelijk 80,4 procent opkwam.
De volgende opkomstcijfers van Ipsos komen om 16.00 uur.
Kiezers gedupeerd door geannuleerde vlucht
Passagiers van een KLM-vlucht van Curaçao naar Nederland kunnen vandaag geen gebruik maken van hun stemrecht. Hun vlucht naar Nederland werd gisteren geannuleerd en de vervangende vlucht vertrekt morgen pas.
"We zijn gebeld door een van de passagiers met de vraag of wij nog iets voor ze kunnen doen", zegt een woordvoerder van de Kiesraad. "Het is heel zuur, maar dat kunnen we niet. Om 21.00 uur vanavond sluiten de stembureaus en wie dan nog in het stembureau is mag stemmen, maar wie te laat is, niet meer. Het is niet anders."
De passagiers zouden nog hebben gevraagd of er iets te regelen was op Curaçao zelf, zodat ze daar hun stem konden uitbrengen, maar dat was niet mogelijk.
Vlucht KL736 met 380 passagiers kon niet op tijd vertrekken vanwege op het eiland geconstateerde schade aan het toestel, laat de KLM weten. De luchtvaartmaatschappij "betreurt het ten zeerste dat de passagiers niet op tijd in Nederland terug zijn om hun stem voor de Tweede Kamerverkiezingen uit te brengen".
Ook druk bij 'het hoogste stembureau van Nederland'
Er staat een lange rij voor het stembureau in de A'dam Lookout, het hoge kantoorpand aan het IJ tegenover het centraal station. Volgens een NOS-redacteur is de wachttijd voor dit hoogste stembureau van Nederland opgelopen tot 45 minuten.
Om de doorstroming te verhogen zijn er drie stemhokjes bijgeplaatst. Er staan er nu zes. De organisatie hoopt dat er nóg drie hokjes bij komen.
Overigens hoeven de wachtenden zich niet te vervelen, ze hebben een prachtig uitzicht over de hoofdstad.
Ook Kuzu, Baudet en Roos brachten hun stem uit
Stemhulpen nog steeds overbelast door aanvallers
Net als gisteren worden de stemhulpen Kieskompas en Stemwijzer ook vandaag weer onder vuur genomen door internetcriminelen. Kieskompas is in een constant gevecht verwikkeld om de DDoS-aanvallen af te slaan en online te blijven.
"Sinds vanochtend nemen de aanvallen toe. We zijn op en af bezig om de boel stabiel te houden", zegt directeur Willem Blanken. Ook Stemwijzer wordt nog steeds bestookt en was meerdere keren slecht bereikbaar.
Stevige kritiek Rottenberg op eigen PvdA-campagne
Oud-PvdA-voorzitter Felix Rottenberg, die voor deze verkiezingen de lijst van zijn partij samenstelde, heeft bij BNR flinke kritiek geuit op de campagne van de sociaal-democraten en op lijsttrekker Lodewijk Asscher. "Asscher heeft er heel lang over gedaan om de goede campagnetoon te vinden. Gisteravond stond hij er voor het eerst, als een held. Daarvoor niet."
Volgens Rottenberg was het fout van de partij om de lijsttrekkersverkiezingen pas in december te houden. "Dat hadden ze in februari of maart vorig jaar moeten doen." Daardoor heeft Asscher veel te kort de tijd gekregen en genomen om zich te profileren als leider van de PvdA, zei hij.
Een drama lijkt voor de PvdA onafwendbaar vandaag. Volgens de laatste Peilingwijzer staat de partij op 10 à 12 zetels. Nu hebben de sociaal-democraten 38 zetels in de Tweede Kamer.
Voor de lijsttrekkers is dit de dag van de waarheid
Marker Wadden overspoeld met kiezers
Het is waarschijnlijk de bijzonderste stemlocatie bij deze verkiezingen: het onbewoonde eiland van de Marker Wadden. De gemeente Lelystad en Natuurmonumenten hebben een stembureau op het stukje nieuwe natuur gezet en daar willen veel mensen naartoe.
Zo veel zelfs, dat ze een extra boot hebben gecharterd. In de haven van Lelystad staat de hele dag al een lange rij belangstellenden. Daarom adviseert Natuurmonumenten kiezers om later vanmiddag te komen en rekening te houden met een lange wachttijd. De laatste boot gaat om 16.00 uur.
Je kunt deze verkiezingen op meer gekke plekken je stem uitbrengen:
Van der Staaij (SGP) heeft sowieso wat te vieren vandaag
Video: Oké, je hebt gestemd. En nu?
Meer opkomstcijfers uit hele land: Ameland al op 35 procent
Opkomst hoger dan 4,5 jaar geleden
Om 10.30 uur was de opkomst 15 procent, meldt onderzoeksbureau Ipsos op basis van de eigen exitpolls. Bij de vorige Kamerverkiezingen in 2012 was de opkomst op dat moment 13 procent.
Op 43 stembureaus zijn tellers van Ipsos aanwezig om de opkomst bij te houden. Meer over de methodes lees je op de site van Ispos.
Kijk: veel pers en belangstellenden voor stemmende Rutte en Wilders
Trends op Google
De zoekmachinegigant houdt op een speciale pagina bij waar gebruikers naar zoeken en wat voor vragen ze hebben over de verkiezingen. Naar D66 is vanmorgen het meest gezocht, met de VVD en de PvdA op plaats twee en drie.
De vraag die de meeste mensen de afgelopen dagen stelden was: wanneer zijn de verkiezingen? Het antwoord laat zich raden.
Verkiezingsnieuws NOS ook op Snapchat
De collega's van NOS op 3 verslaan de verkiezingen vandaag ook op Snapchat. Je vindt er oproepen van de lijsttrekkers, partijprogramma's in 10 seconden en meer:
En daar zijn Buma, Klaver, Roemer en Rutte
VVD-lijsttrekker Rutte riep na het uitbrengen van zijn stem iedereen op te gaan stemmen. "Het is een dag waarop we met elkaar kunnen vieren dat we een democratie hebben. Het is echt heel mooi om mee te maken", zei de premier.
Zoals hij al eerder had aangegeven, stemde hij op de nummer 2 van de VVD: Jeanine Hennis.
Ron Fresen vormt vanavond virtuele coalities
Met een tablet en de nodige computeranimaties zal politiek verslaggever Ron Fresen tijdens de NOS-uitslagenavond op tv laten zien welke coalities er mogelijk zijn. Gisteren oefende hij alvast:
Ook Wilders, Krol, Thieme en Asscher stemmen
Dit artikel is voor alle zwevende kiezers
Dus jij weet, ook na het NOS-slotdebat van gisteravond, nog steeds niet op welke partij je moet stemmen?
Denk vooral niet dat je de enige bent. Twee derde van de 13 miljoen stemgerechtigden is nog zwevend: 8,5 miljoen Nederlanders dus.
Voor de miljoenen twijfelende Nederlanders hebben we onderstaand verhaal gemaakt. Hopelijk kun je na het lezen wél overtuigend je stem uitbrengen:
Pechtold gaat nog flyeren vandaag
De D66-leider was vanmorgen de eerste lijsttrekker die zijn stem uitbracht. Hij vindt het een ongelooflijk spannende dag. "Er zijn vier partijen die de grootste kunnen worden en D66 is daarvan de meest progressieve. Dus daar gaan we dan ook voor."
Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, zei gisteren dat vier partijen (VVD, PVV, CDA en D66) inderdaad kans maken om de grootste te worden. Maar hij noemde het wel minder waarschijnlijk dat dit D66 wordt.
Pechtold zei na het stemmen dat hij later vandaag nog wat folders gaat uitdelen.
Wist je dat je bij het stemmen...?
- Het witte vakje gedeeltelijk of helemaal moet inkleuren met het rode potlood.
- Als je dat met een andere kleur doet, je stem ongeldig is.
- Je eenmalig een nieuw stembiljet kan krijgen als je een fout hebt gemaakt.
Dat en meer lees je in: Wat is een blanco stem en andere weetjes rond de verkiezingen.
Pechtold en Segers hebben al gestemd
D66-leider Pechtold stemde in zijn woonplaats Wageningen en Segers van de ChristenUnie ging naar het kleinste stembureau van Nederland, bij de familie Westhoff in Marle.
We vroegen de lijsttrekkers wat hun advies aan jullie is
Sommigen konden vannacht niet wachten om te stemmen
Om middernacht kon er al gestemd worden in Castricum. Het was een van de eerste stembureaus die opengingen. En daar stonden sommige mensen voor in de rij:
Live meekijken met de opkomst
Rotterdam, Utrecht en Groningen houden vandaag de verkiezingsopkomst bij in realtime. Dat kan dankzij een speciale app, die door de gemeente Rotterdam is ontwikkeld.
In Rotterdam hebben tussen 07.00 en 08.00 uur 9340 mensen hun stem uitgebracht. Dat is meer dan in Utrecht (7312) en Groningen (3139).
Miljoenen mensen keken naar NOS-slotdebat
De kijkcijfers van gisteren zijn bekend en het programma Nederland Kiest: het debat is verreweg het best bekeken. Naar het NOS-slotdebat keken bijna 3,3 miljoen mensen.
Dat is veel meer dan de eerdere debatten van deze verkiezingscampagne en ook veel meer dan het NOS-slotdebat in 2012, dat 1,7 miljoen kijkers trok.
Best lekker weer vandaag
Het is een droge verkiezingsdag, met af en toe zon maar ook wolken. Het wordt 11 tot 14 graden.
Overigens heeft het weer nauwelijks invloed op de opkomst. Sociologen van de Radboud Universiteit concludeerden in 2011 dat bij heel veel regen de opkomst 1 procent daalt en bij heel zonnig weer de opkomst 1,5 procent hoger ligt.
Stembureaus open
Vanaf nu zijn vrijwel alle stembureaus in Nederland open. Tot vanavond 21.00 uur kunnen bijna 13 miljoen Nederlanders hun stem uitbrengen voor de nieuwe Tweede Kamer. Voor het stembureau op Utrecht CS staat al een flinke rij.
We houden je in dit liveblog de hele dag op de hoogte van al het verkiezingsnieuws.
Gas-protest bij Groningse stembureaus
Bij honderden stembureaus in de provincie Groningen zijn vannacht protestborden geplaatst, meldt RTV Noord.
Kiezers worden opgeroepen om niet alleen te stemmen, maar ook de petitie Laat Groningen Niet Zakken te tekenen. De petitie vraagt het kabinet om snel te stoppen met gaswinning en om aardbevingsslachtoffers te helpen.
Terugkijken: de hoogtepunten uit het NOS-slotdebat
Lag je gisteravond vroeg in je bed en heb je daarom het NOS-slotdebat niet gezien? Wij hebben de hoogtepunten voor je op een rijtje gezet:
Stembureaus zijn er (bijna) klaar voor
Straks om 7.30 uur gaan vrijwel alle stembureaus in Nederland open. Maar voordat het zover is, moest er vanmorgen vroeg nog het nodige gebeuren, merkten onze verslaggevers.
Verkiezingen op alle voorpagina's
Uiteraard op de voorpagina's van de ochtendkranten veel aandacht voor de Tweede Kamerverkiezingen. Metro geeft zijn lezers een duidelijk stemadvies: "ga stemmen".
Trouw en de Volkskrant schrijven over de veelheid aan partijen die serieus kans maken op een zetel. "De winnende partij zal de grootste worden van een aantal hooguit middelgrote partijen en links als geheel dreigt kleiner te worden dan ooit", schrijft Trouw. "Zelden maakten zoveel partijen kans op een zetel en waren er zoveel (vijf) premierskandidaten", zegt de Volkskrant.
De Telegraaf heeft het over een spannende eindsprint. "In de laatste peilingen van vier bureaus gaat de VVD aan de leiding. Over de nummer twee zijn de peilers het een stuk minder eens."
En het Algemeen Dagblad neemt vast een voorschot op de voorpagina van morgen. "Kies maar", kopt de krant en geeft voorbeelden als "Toch triomf voor WILDERS", "Pechtold PREMIER" en "Rutte iedereen de baas".
Eerste teken van leven van een lijsttrekker
PVV-leider Geert Wilders is de eerste lijsttrekker die van zich laat horen vandaag. Hij heeft via Twitter een stemadvies gegeven.
Veel jongeren stemmen in Tolhuistuin in Amsterdam
In Amsterdam hebben ongeveer vierhonderd jongeren hun stem uitgebracht bij een stemfeest in de Tolhuistuin. Tussen 0.00 en 03.00 uur konden de feestgangers stemmen en daar werd massaal gebruik van gemaakt, aldus een van de organisatoren.
"Het waren met name jongeren van 18 tot 25 jaar, met diverse achtergronden." Het feest, onder meer georganiseerd door muzieklabels TopNotch, Noahs Ark en Rotterdam Airlines moest het voor jongeren extra aantrekkelijk maken om te stemmen. Om binnen te komen, moesten de muziekliefhebbers een stempas of kiezerspas meenemen en hun identiteitsbewijs. Onder andere Jonna Fraser, Cho en Jairzinho stonden bij het feest op het podium.
(Even) drukte bij stembureau Castricum
97 mensen hebben tussen 0.00 en 01.00 uur hun stem uitgebracht bij het stembureau in Castricum. Het stemlokaal, gevestigd in een bloemenkiosk op het station, opende om middernacht als eerste in Nederland de deuren.
Volgens de voorzitter van het stembureau stond de eerste geïnteresseerde al om 22.00 uur voor de deur, om er zeker van te zijn dat hij de primeur had. "Het was een feestje. Er was muziek, mensen stonden massaal in de rij. Eén persoon kwam uit Beverwijk en mocht hier niet stemmen, maar kwam speciaal voor de sfeer. Verder waren er alleen lokale burgers."
Tussen 01.00 en 05.00 uur werd het rustiger bij het stembureau dat tot 20.00 uur geopend is. Er kwamen nog elf mensen die van of naar hun werk gingen. "Na 05.00 verwacht ik meer drukte, de treinen gaan dan rijden," aldus de voorzitter die spreekt over een geslaagd experiment.
Eerste stemlokaal al weer gesloten
Hoewel de stembureaus pas over 2,5 uur open gaan, is het eerste lokaal ook al weer dicht. Het is stembureau 913 in de Australische hoofdstad Canberra. Daar is de ambassade ingericht als briefstembureau, maar er kan daar ook persoonlijk worden gestemd.
De ambassade rekende op één stemmer, maar het werden er drie.
Stemmen op woensdag, waarom ook al weer?
Verkiezingen in Nederland zijn traditioneel op woensdag. De regering wil zo veel mogelijk kiesgerechtigden in staat stellen om te gaan stemmen. Uit religieuze overwegingen (zondagsrust, sabbat) vallen de weekenddagen daarvoor af. Omdat veel stembureaus zijn gevestigd in basisscholen en die op woensdag vaak kortere lesdagen hebben, is gekozen voor deze dag.
In onze buurlanden zijn verkiezingen vrijwel altijd op zondagen. Daar zijn de stembureaus ook minder lang open. Zo kun je in Duitsland stemmen van 08.00 tot 18.00 uur, bij ons drie uur langer. Ook in andere landen waar op werkdagen wordt gestemd, zoals Denemarken en Groot-Brittannië, hebben kiezers meer tijd om te gaan stemmen.
Castricummers als eersten bij de stembus
Het NS-station van Castricum was een van de eerste locaties waar kon worden gestemd. Om middernacht ging daar het stemlokaal open. Reizigers die daarna nog aankwamen met de trein, konden meteen een stemformulier invullen. Ook in de Tolhuistuin in Amsterdam ging om klokslag twaalf uur een stembureau open. De meeste andere mensen moeten geduld hebben tot 07.30 uur.
Goedemorgen
Na vier jaar, zes maanden en drie dagen kiest Nederland vandaag een nieuwe Tweede Kamer. De campagne is gisteravond afgesloten met het slotdebat bij de NOS. Vandaag is het woord aan de kiezers.
We houden je de hele dag op de hoogte van de verkiezingen, met de laatste opkomstcijfers, beelden van stemmende lijsttrekkers en wetenswaardigheden. De meeste stembureaus gaan om 07.30 uur open. Op enkele locaties kan al eerder worden gestemd, zoals op NS-stations Amsterdam Centraal, Rotterdam Centraal, Groningen en Almere Centrum.
De stemlokalen sluiten om 21.00 uur. Voor de lijsttrekkers wordt het dus een lange, lange dag, waarin hun geduld behoorlijk op de proef wordt gesteld.
Weet je nog steeds niet wat je gaat stemmen? Wellicht kan NOS-slotdebat de doorslag geven. Je kunt de belangrijkste fragmenten hier terugzien.