Driekwart Duitsers wil omslag in asielbeleid: 'Wir haben es nicht geschafft!'

• 

  Chiem Balduk

  correspondent Duitsland

Nadeem Manjouneh is Angela Merkel nog altijd dankbaar. Hij ontvluchtte in 2015 de oorlog in Syrië, voer met een gammele boot naar Europa en begon een nieuw leven in Duitsland. Naast hem kwamen dat jaar één miljoen mensen naar Duitsland.

Met haar fameuze uitspraak "Wir schaffen das" liet bondskanselier Merkel mensen zoals Nadeem zich welkom voelen. "Ik was door de oorlog ontworteld geraakt, maar kon in Duitsland als een boom opnieuw aarden." De Duitse bodem was in die jaren vruchtbaar, zegt hij. "Ik heb me heel welkom gevoeld, absoluut."

Die welkomscultuur heeft in Duitsland in korte tijd plaats gemaakt voor een tegenovergestelde publieke opinie over migratie. "Wir schaffen das" is omgeslagen in "Wir schaffen das nicht". Ruim driekwart van de Duitsers wil een ommekeer in het asielbeleid, blijkt uit opinieonderzoek van de ARD. Zelfs onder kiezers van de Groenen is de helft voorstander van een Asylwende, zodat minder mensen naar Duitsland komen.

De instroom is te hoog en meer mensen moeten worden uitgezet, klinkt het daarom bij de centrumlinkse regering. De partij van Merkel, de CDU, pleit tegenwoordig voor permanente grenscontroles en een complete asielstop, tegen Europese regels in. En de radicaal-rechtse AfD wint lokaal verkiezingen met oproepen tot massale deportaties.

Afgehakte varkensoren

Manjouneh merkt dat er een andere wind waait in Duitsland. "Migranten krijgen overal de schuld van. Als uit onderzoek blijkt dat de kwaliteit van het onderwijs achteruitgaat, wordt er een verband gelegd met de komst van migranten, een groep die zichzelf niet kan verdedigen."

Dat gevoel wordt breder gedragen door niet-westerse inwoners in Duitsland. "Eigenlijk is het al anders sinds Merkel weg is, je voelt de verandering", zegt een winkelmedewerker in Cottbus.

Zoals "Wir schaffen das" ertoe leidde dat veel mensen zich openstelden voor nieuwkomers, zo zie je nu de anti-immigratieleuzen terug in de samenleving, zegt Manjouneh. "Zo'n boodschap wordt gespiegeld, met vijandigheid en racistische incidenten." Zo werden onlangs afgehakte varkensoren bij een kennis door de brievenbus geduwd, vertelt de Syriër.

Wanneer we op straat in de oostelijke stad Cottbus vragen wat er nog over is van de Willkommenskultur, wordt er diep gezucht. "Niets, denk ik", zegt een man vertwijfeld. "Merkel heeft goede bedoelingen gehad, maar de open grenzen hebben het land geen goed gedaan."

"Er zijn te veel mensen gekomen die we niet nodig hebben", zegt een zomers geklede inwoner van Cottbus. "Die messenstekers hebben we niet nodig." Zijn vrouw springt hem bij: "We hebben het niet geschafft, is mijn conclusie." Beiden knikken.

Maatregelen die taboe waren

Over een week zijn in de deelstaat Brandenburg, waar Cottbus ligt, deelstaatverkiezingen. De radicaal-rechtse AfD wordt daarbij mogelijk de grootste, net als twee weken geleden in Thüringen. Door geweldsincidenten en islamitische terreuraanslagen is het anti-immigratiesentiment toegenomen, vooral na de mesaanval in Solingen vorige maand.

Sindsdien heeft de landelijke regering van de SPD, de Groenen en de liberale FDP in korte tijd maatregelen aangekondigd die jarenlang taboe waren: het invoeren van grenscontroles, het uitzetten van Afghanen, het beperken van uitkeringen voor vluchtelingen en het vaker opsluiten van asielzoekers. Het tekent onder welke druk de coalitie staat om gehoor te geven aan de onvrede over het migratiedossier.

Veel onzekerheid

Tegelijkertijd klinkt er bij sommige Duitsers ook de vrees dat het debat te ver doorschiet. "Na Solingen gaat het niet over terrorismebestrijding, maar over migratie. Dat zorgt voor heel veel onzekerheid bij mensen die niets verkeerds doen", zegt Martin Kühn. Hij zet zich met zijn timmerbedrijf in Potsdam in voor de integratie van vluchtelingen. "Sinds Solingen zie ik bij hen de vraag of ze hier wel mogen blijven."

Kühn benadrukt dat Duitsland immigratie nodig heeft, vanwege het tekort aan vakmensen. "We hebben ze nodig, hoe moeilijk dat soms ook is." Dat pleidooi is bij middenpartijen weliswaar herhaaldelijk te horen, maar de nadruk ligt op het tegengaan van "irreguliere immigratie".

Hoewel Nadeem Manjouneh schrikt van de omslag, blijft hij optimistisch. "Als 30 procent op de AfD stemt, dan stemt 70 procent op andere partijen. Dat moet je niet vergeten" Nadeem gaat hoe dan ook niet weg: hij is geworteld als Duitser. "En daar ben ik trots op!"