Duitsland maakt balans op van EK: geweldige sfeer, horror op spoor en lof voor Oranje

• 

  Chiem Balduk

  correspondent Duitsland

50 wedstrijden achter de rug, nog één pot te gaan. Het EK voetbal in Duitsland beleeft vanavond de ontknoping in Berlijn, met de finale tussen Engeland en titelfavoriet Spanje. In Duitsland wordt alom tevreden teruggekeken op het toernooi. Ook de UEFA is positief over de organisatie: "We komen graag naar Duitsland", aldus toernooibaas Martin Kallen.

Over een ding is hij wel nadrukkelijk ontevreden: het spoor. De treinen van Deutsche Bahn (DB) lieten het te vaak afweten. Zo moest het Nederlands elftal van Wolfsburg naar Dortmund (300 kilometer) het vliegtuig pakken, omdat de trein uitviel. Pijnlijk voor DB, nota bene een officiële sponsor van het toernooi.

In de Duitse pers en de politiek krijgt DB het zwaar te verduren. "Het Duitse elftal kan verslagen worden, maar van Deutsche Bahn verliest iedereen", schreef Der Spiegel cynisch. Volgens oppositiepartij CDU heeft DB de 'goede reputatie van het land verpest'; de directeur wordt opgeroepen op te stappen.

Ook lokaal liet het openbaar vervoer het soms afweten. In Gelsenkirchen stonden fans uren in de rij om na afloop van de wedstrijd met een overvolle tram terug naar het centrum te reizen. Ook in München en Keulen liepen trams en metro's rond wedstrijden vast. En dat terwijl supporters juist werden opgeroepen met het ov te reizen. Het moest immers het 'meest duurzame EK tot nu toe' worden: autogebruik werd afgeraden, rond stadions waren parkeerplaatsen drastisch verminderd.

Onverwachte virals

In Duitse media overheerst desondanks de lof voor het toernooi. En met name de sfeer. "Iedereen vierde het mee, het spel raakte mensen in hun ziel en er was geen dönerzaak zonder voetbal op tv", schrijft een verslaggever van Stern, die de stemming in het land beter noemt dan in 1974, toen West-Duitsland wereldkampioen werd.

In Duitsland zelf waren het de onverwachte dingen die dit EK kleur gaven. Neem Andre Schnura, de 'saxofoonman' (opgeleid in Arnhem) die fanzones op z'n kop zette. Of een onschuldig TikTokfilmpje waarin voetballer Wirtz aardappelgerechten rangschikte en gewone gekookte aardappelen bovenaan plaatst.

Zijn 'Normale Kartoffeln auf die 1' leidde tot gelach én talloze muziekremixen. Of neem het opvallende roze-paarse Duitse uitshirt, dat vooraf werd beschimpt, maar uiteindelijk het best verkochte uitshirt in de Duitse voetbalgeschiedenis werd.

Opvallend veel lof is er voor de Nederlandse supporters. De Oranjemarsen gingen viral op Duitse sociale media, 'Links Rechts' van Snollebollekes werd een hit in Duitsland. Samen met de Schotten, met doedelzak en kilt, waren de Nederlanders de smaakmakers van het toernooi.

Na de uitschakeling van Duitsland juichten veel Duitsers daarom voor Oranje:

Vergelijkingen met vorige toernooien worden volop gemaakt: vooral met het gemankeerde 'corona-EK' van 2021 en de WK's in autoritaire landen als Qatar (2022) en Rusland (2018). "Daar was alles kunstmatig en politiek gecontroleerd", schrijft sportverslaggever Malte Goltsche. Dit EK liet volgens hem zien dat zulke toernooien "thuishoren in een land waar een echte voetbalcultuur bestaat" en "iedereen zich op zijn gemak kan voelen".

Het EK zorgde in het algemeen voor positieve reclame voor het gastland, op wat beledigingen van Engelse fans over 'shithole' Gelsenkirchen na. De Duitse horeca ontving veel tevreden bezoekers, die hoogstens vreemd opkeken wanneer bleek dat er niet gepind kon worden. En om toch een lichtpuntje voor de spoorwegen te noemen: de 'bordbistro' van langeafstandstreinen werd gewaardeerd; de verkoop van bier en braadworsten verdubbelde er.

Politiek rond het veld

Vooraf waren de zorgen groot voor een aanslag, hooliganisme of cyberaanvallen, maar grote ongeregeldheden bleven uit. "Het EK is verlopen zoals we hebben gewenst", concludeert minister Faeser van Binnenlandse Zaken opgelucht.

Natuurlijk waren er incidenten - 'veldbestormers', gevechten tussen rivaliserende fans en een verwarde man met een hamer in Hamburg - maar op miljoenen bezoekers kun je niet anders dan concluderen dat het EK vreedzaam is verlopen.

En waar 24 landen elkaar op een toernooi treffen, is politiek niet ver weg. De UEFA schorsten de Turkse verdediger Demiral vanwege het brengen van de omstreden 'wolvengroet' en de Albanese aanvaller Daku voor het zingen van beledigende teksten over Servië en Noord-Macedonië. Ook racistische en homofobe leuzen kwamen voorbij. "Apolitiek voetbal is onrealistisch. Het EK is niet alleen een groot sporttoernooi, maar ook een politiek podium", zegt sportsocioloog Robert Claus daarover tegen de Sportschau.

Zomersprookje?

Duitsland hoopte op een herhaling van het 'Zomersprookje' van 2006, toen die Mannschaft in eigen land derde werd op het WK, er eenheid was in het land en patriottisme plotseling niet meer fout leek. De vergelijking werd zo vaak gemaakt, dat het bijna onmogelijk was om die lichtelijk geromantiseerde zomer van 2006 überhaupt te herhalen.

Met de uitschakeling in de kwartfinale kun je onmogelijk spreken van een nieuw Sommermärchen. Toch zal dit EK positief herinnerd worden, als vier weken feest met de saxofoonman, Wirtz' normale Kartoffeln en het 'Links Rechts' van Snollebollekes.