Haagse plannen: vast contract, bijstand omhoog en pensioen op 65

• Guus Dietvorst

  Politiek redacteur

Een groot deel van je leven wordt bepaald op het Binnenhof en de ministeries eromheen: bijvoorbeeld hoe je aan je geld komt. Alle dertien zittende partijen hebben daar ideeën over in hun verkiezingsprogramma's staan. Over hoe hoog je uitkering moet zijn, wanneer je die moet krijgen (en wanneer niet), wat je moet verdienen en wat voor contract je baas je zou moeten geven.

Om met de basis te beginnen: het minimumloon. Ongeveer een op de twintig werkende Nederlanders verdient het minimale, dat is 1684,80 euro bruto per maand. Dat bedrag moet omhoog, vindt iedereen met uitzondering van Forum voor Democratie (en het CDA ook een soort van).

'Hoger' tot 40 procent

Over die laatste partij was namelijk wat onduidelijkheid. In het aanvankelijke verkiezingsprogramma stond een verhoging van 10 procent, maar de nieuwe lijsttrekker Hoekstra schrapte dat en verving het voor "erop vooruitgaan", wat ook een belastingverlaging kan betekenen.

Dan wat denkrichtingen van partijen: VVD, PVV, 50Plus, SGP en Denk willen dat minimumloon "hoger", D66 wil tenminste 10 procent maar als het even kan 20 procent, ChristenUnie gaat net een stapje verder met 10-21 procent. En de SP, GroenLinks, Partij voor de Dieren en PvdA kunnen elkaar de hand schudden met 14 euro per uur, een verhoging van zo'n 40 procent.

Van minimumloon is het een kleine stap naar uitkeringen, want die zijn gekoppeld. Als het minimumloon omhoog gaat, gaan bijvoorbeeld de bijstand en de AOW mee. Althans zo is het nu, maar de VVD wil die koppeling verbreken, zodat mensen worden aangespoord om te werken. D66 wil om diezelfde reden de uitkeringen slechts "gedeeltelijk" laten meestijgen.

Ruim 400.000 Nederlanders krijgen een bijstandsuitkering en veel partijen hebben plannen voor die groep. Zo willen Denk, VVD, PvdA en D66 de bijverdiengrenzen verruimen om - daar is-ie weer - mensen aan te sporen om te werken. CDA, GroenLinks en ChristenUnie willen mensen aan het werk krijgen met een basisbaan. "Werken is immers beter dan thuis zitten", schrijft CU. Een basisbaan is bijvoorbeeld schoolconciërge, buurthuisbeheerder of ondersteuner in een verpleeghuis.

Aan de linkerkant zitten partijen die het leven van mensen in de bijstand makkelijker willen maken. Zo willen SP, PvdA, Partij voor de Dieren en Denk de kostendelersnorm afschaffen. Die norm houdt in: met hoe meer volwassenen je samenwoont, hoe lager je uitkering. En stop met de verplichte tegenprestatie, vinden SP, Denk en PvdA. Op dit moment is het zo dat gemeenten mensen in de bijstand moeten vragen om een tegenprestatie (studie, stage of werktraject).

Middenin de coronacrisis

Dan de WW-uitkering, waar de afgelopen dagen wat geharrewar over was, omdat CDA-leider Hoekstra de werkloosheidsuitkering wil verkorten van twee naar een jaar. Van links tot rechts werd het idee bekritiseerd - vooral vanwege de timing middenin de coronacrisis - maar het CDA staat niet alleen. VVD, SGP en D66 willen de uitkering net als CDA verhogen in de eerste maanden en daarna stapsgewijs verlagen om mensen weer aan het werk te krijgen.

Swipe hieronder door enkele opvallende partijplannen wat betreft werk en uitkeringen:

Als je dan aan het werk bent, vindt het grootste deel van de partijen dat je baas je een vast contract moet geven. Ze omarmen daarmee het rapport van de commissie-Borstlap. Die noemt de kloof tussen mensen met een vast contract en flexwerkers te groot en de voor- en nadelen van flexibele contracten oneerlijk verdeeld tussen werkgevers en werknemers.

PVV rept over het "tegengaan van de doorgeschoten flexibilisering". GroenLinks wil een einde maken aan "uitbuiting via zonderlinge contractvormen". Denk heeft speciale aandacht voor Nederlanders met een migratieachtergrond die vaak "worden ingezet als de klapstoeltjes van de economie".

De ruim 1 miljoen zzp'ers komen ook aan bod bij de partijen. Een aantal ijvert voor minimumtarieven (waar al langer over wordt gesproken). GroenLinks wil "een fatsoenlijk minimumtarief", PvdA wil het per sector afspreken, ChristenUnie wil het regelen in de cao's.

Een andere veelbesproken zzp-onderwerp is de al dan niet verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering. Het kabinet heeft al aan de sociale partners gevraagd om voor de zomer met een voorstel te komen. Het gros van de partijen wil het verplichten, maar Forum voor Democratie is geen voorstander. "Zelfstandigen niet dwingen aan verplichte verzekeringen deel te nemen", schrijft die partij. PVV sluit zich daarbij aan met "betaalbaar vrijwillig verzekeren".

Aan het eind van de carrière volgt het stoppen met werken. Welke leeftijd je daarvoor moet bereiken, daarover verschillen de meningen. Op dit moment heb je vier maanden na je 66ste verjaardag recht op AOW. Dat was heel lang 65 en er zijn partijen die daarnaar terug willen: SP, PVV, Partij voor de Dieren en FvD.

Dertiende maand

Ouderenpartij 50Plus wil volgens het programma "een volledige AOW-uitkering op 65-jarige leeftijd". Maar er is binnen de partij wel onenigheid wat dat eigenlijk betekent. De partij wil verder een dertiende maand en meer vakantiegeld voor AOW'ers. CDA schrijft over een deeltijdpensioen "waarmee je vanaf vijf jaar voor de AOW-leeftijd minder kunt gaan werken".

Er is ook een aantal partijen dat juist voorbij de huidige AOW-leeftijd kijkt. VVD wil het mogelijk maken de AOW later te laten beginnen "in ruil voor een hogere maandelijkse uitkering". Ook D66, SP en SGP willen later stoppen faciliteren. En als je dan AOW krijgt (zoals op dit moment ruim drie miljoen landgenoten), dan mag dat wel wat meer zijn dan nu, vinden sommigen. SP lijkt het hoogst in te zetten met minimaal 25 procent erbij.

Naast hun AOW krijgen mensen die hebben gewerkt ook pensioen. Het stelsel dat dat regelt gaat op de schop, daarvoor is al een pensioenakkoord gesloten. Daar staat kort gezegd in: pensioenen bewegen makkelijker mee met de economie (omhoog en omlaag). De partijen die dat akkoord niet steunen, zijn op de vingers van een hand te tellen: FvD, PvdD, SP en PVV.

Al met al best wat ideeën over hoe je aan je geld moet komen. Over haalbaarheid en betaalbaarheid van de plannen zullen de partijen zich na de Tweede Kamerverkiezingen buigen aan de onderhandelingstafel.

Alle afleveringen van Haagse plannen lezen? Klik hier.