Haagse plannen: overeenkomsten in verkiezingsprogramma's, wat alle partijen willen
Hoe ziet je wereld eruit over een paar jaar? Waar woon je? Wat verdien je? En hoe hard mag je rijden? Om daar invloed op uit te oefenen, kun je over een kleine maand een vakje rood kleuren in het stemhokje.
Toch is er al voor de Tweede Kamerverkiezingen een potloodschets te maken van het volgende regeerakkoord. Over een aantal onderwerpen denken veel partijen namelijk hetzelfde, komt naar voren uit een vergelijking van de programma's van de partijen die nu al in de Kamer zitten.
Zo zit er voor de allerkleinsten iets in het vat wat breed wordt gedeeld: de kinderopvang moet gratis of goedkoper. Alleen de PVV, Forum voor Democratie en de SGP zijn tegen. De andere partijen variëren in hun standpunt van 'gratis voor iedereen' tot 'gratis voor ouders die het niet breed hebben'.
Zeg je kinderopvang, dan zeg je ook kinderopvangtoeslagaffaire. Het schandaal waardoor het kabinet aftrad heeft het toeslagenstelsel (dus ook van de huur- en zorgtoeslag) bij bijna iedereen impopulair gemaakt. Elf van de dertien partijen vinden dat het afgelopen moet zijn met dat de wirwar aan formulieren en loketten. Bij de ene staat er "einde maken aan de toeslagenjungle", bij de ander moet het systeem "op de schop".
Dan in de klas: veel partijen willen op de een of andere manier een salarisverhoging voor leraren. Een flink aantal wil de lonen over de hele linie verhogen, een aantal wil juist de beloningen in het basis- en voortgezet onderwijs gelijktrekken. En sommige willen meer geld voor excellente leraren of juist voor leraren die op achterstandsscholen werken. Nog geen consensus dus.
Nog een leeftijdscategorie hoger, is er ook een onderwerp waarover veel partijen het eens zijn. Iedereen, behalve de VVD, wil af van het leenstelsel voor studenten. Een aantal partijen is de afgelopen tijd gedraaid en daardoor lijkt de terugkeer van een stelsel met studiebeurzen onafwendbaar. Hoe dat er precies uit moet zien, is iets voor de onderhandelingstafel.
En na de studie aan het werk. Mocht dat tegen betaling van het minimumloon zijn, dan zou dat hoger moeten zijn dan nu. Daarover zijn alle partijen met uitzondering van Forum voor Democratie het eens. Het gros vindt daarbij ook dat je baas je als het even kan een vast contract moet geven. Als die overeenkomst is getekend, mag je je werk vervolgens best thuis doen. Want veel partijen hebben geleerd van de coronacrisis dat thuiswerken allerlei voordelen heeft.
Mocht je toch naar je werk gaan, kan dat met het openbaar vervoer, is het idee. In de verkiezingsprogramma's wordt gesproken over "goed ov", "betaalbaar ov", "hoogwaardig ov" of zelfs "gratis ov". En ongeveer alle partijen willen daarbij ook snellere of nieuwe verbindingen. Zo wil de VVD met een lightrail tussen grote steden kunnen reizen, negen partijen willen met een snelle trein naar het noorden, het CDA wil op die manier ook naar het oosten en de PvdA voegt daar nog het zuiden aan toe.
Wat betreft de auto lopen de standpunten erg uit elkaar. Zeven partijen hebben een mening over de maximumsnelheid op de snelweg. Mocht dit zevental aan de onderhandelingstafel terechtkomen, en ze verdelen hun snelheidswensen precies dan kan je voortaan op de snelweg je cruisecontrol instellen op 118,57 kilometer per uur.
Wat je dan zou moeten zien vanuit de auto, lightrail of hogesnelheidstrein is dat er meer bomen zijn dan vroeger. Iedereen behalve de PVV wijdt daar een passage aan. Een aantal partijen wil er voor elke Nederlander één planten, andere rekenen in voetbalvelden of hectares.
Werken en vervoer zijn belangrijk, maar je moet ook ergens wonen. Alle partijen willen dat er meer huizen komen (en een ministerie van Wonen/Volkshuisvesting om dat te regelen). De consensus is dat er meer moet worden gebouwd, maar waar precies is een thema voor de onderhandelingstafel.
Een hele nieuwe stad is een optie, "in het groen bouwen", binnen bestaande bebouwing of nieuwe wijken aan bestaande steden/dorpen vastbouwen. Van de bouwlust profiteer je vooral als starter of juist als je rijp bent voor een "knarrenhofje".
Als je dan ergens woont, moet het wel een veilig zijn in de buurt. Daarom zeggen alle partijen fan te zijn van wijkagenten. Die moeten "meer zichtbaar" zijn, "meer de wijk in" (waar ze steeds minder zijn) of het moeten er gewoonweg meer worden.
Op een flink aantal onderwerpen zijn er (gedeeltelijke) overeenkomsten dus, maar toch is een disclaimer op zijn plaats. Uiteindelijk moet de schets aan de onderhandelingstafel worden ingekleurd. En daar kunnen voornemens altijd stranden doordat ze onuitvoerbaar of onbetaalbaar blijken (de coronacrisis slokt een hoop geld op). Of doordat partijen van inzicht veranderen.
In deze video gaat NOS op 3 de dertien grootste partijen langs, in drie minuten per stuk. Kijk ze allemaal, of per stuk, de video is ingedeeld in hoofdstukjes:
