Haagse plannen: wat mogen we eten, drinken en roken (en wat niet)?

• Guus Dietvorst

  Politiek redacteur

Een aanzienlijk deel van je leven wordt in Den Haag bepaald; politici hebben zelfs invloed op wat er thuis op tafel staat, wat er in je glas zit en wat je rookt. Of tenminste, alle dertien zittende partijen proberen dat, zo is te lezen in hun verkiezingsprogramma's.

Om met het eten te beginnen: vooral vlees, groente en fruit staan op het menu bij de partijen. En daarbij gaat het bij de meeste om de gezondheid en als afgeleide daarvan de stijgende zorgkosten. Zo willen GroenLinks, PvdA en de Partij voor de Dieren de btw van 9 procent op groente en fruit schrappen (zie kader hieronder waarom dat niet kan).

Alle boodschappen

Een aantal andere partijen mikt op lagere btw voor gezond eten. CDA ook, met een vleugje protectionisme: de EU moet regelen dat Europees geteelde producten goedkoper worden door een btw-verlaging. Forum voor Democratie ijvert voor "meer aandacht voor producten van Nederlandse bodem".

De PVV wil ook iets doen aan de prijzen in de supermarkt, maar dan niet alleen op de groente-en-fruitafdeling. "We verlagen de btw op alle boodschappen." De PVV wil dit niet vanwege de gezondheid, maar "zodat mensen meer in hun portemonnee krijgen". De btw op voedingsmiddelen is overigens twee jaar geleden nog verhoogd.

Als Nederland gezond moet gaan eten kan dat ook via de voedselproducenten worden geregeld. Zo willen VVD, D66, 50Plus en SGP afspraken maken over het gezonder maken van producten, bijvoorbeeld over het zout- suiker of vetgehalte. De SGP benadrukt overigens ook de eigen verantwoordelijkheid van consumenten met de zin: "Matigheid is een deugd!".

En dat geldt zeker voor vlees, vindt een deel van de partijen. Daarbij gaat het ze niet om onze gezondheid, maar om het milieu. "Consumenten gaan de ware prijs betalen voor hun voedsel via een duurzaamheidsheffing op vlees", schrijft bijvoorbeeld D66. En ChristenUnie en GroenLinks willen iets soortgelijks.

Niet verrassend gaat het de Partij voor de Dieren meer om dierenwelzijn. De partij stelt onder meer voor om een QR-code op vleesproducten te plakken, waarmee je uitkomt bij een videostream van het slachthuis waar het dier zijn einde heeft gevonden. "Zodat mensen zelf het slachtproces kunnen beoordelen." De PvdD wil verder dat "kiloknallers, plofkippen en plofmelk uit de schappen verdwijnen".

Niet alle partijen willen het eten van vlees ontmoedigen. De VVD noemt de weerstand van "mensen die hun gehaktbal of biefstukje niet op willen geven" begrijpelijk. Maar de partij wijdt wel twee alinea's aan kweekvlees. "Als liberalen met een optimistische levenshouding hebben wij hoge verwachtingen van deze technologie." De PVV is resoluut: "Ze willen dat we (...) minder vlees eten. Het wordt ons opgedrongen, en dat moet stoppen."

Suikertaks en 0.0

Dan drinken. In Den Haag wordt al jaren gesproken over een suikertaks. Een belasting op frisdrank met veel suiker, om overgewicht tegen te gaan. Het voorlopige sluitstuk van de discussie was vier maanden geleden dat de taks er voorlopig niet komt. Dat schreef ChristenUnie-staatssecretaris Blokhuis toen aan de Kamer, maar zijn partij wil de suikertaks nu toch invoeren. D66, 50Plus, GroenLinks en de PvdA willen dat ook.

Swipe hieronder door enkele opvallende partijplannen over eten en drinken:

Een aantal partijen zet in op het terugdringen van alcoholgebruik (al dan niet onder jongeren). "Voor alcoholische dranken komen er minimumprijzen per eenheid", schrijft de ChristenUnie bijvoorbeeld. Die partij wil net als PvdD en SGP een totaalverbod op alcoholreclames. Andere partijen willen dat alleen verbieden als de reclames op jongeren zijn gericht.

De VVD trekt ook hier de liberale kaart met een passage over alcoholvrij bier. Volgens de partij werd je 20 jaar terug "meewarig" aangekeken als je dat bestelde, maar inmiddels is het "heel normaal". "En dat alles is gebeurd zonder dwingend overheidsoptreden."

Van bier is het een kleine stap naar tabak. Rond roken is de afgelopen decennia al flink wat gebeurd, maar voor veel partijen kan er een schepje bovenop. PvdA, D66, GroenLinks, Partij voor de Dieren en ChristenUnie gebruiken alle vijf de uitdrukking "rookvrije generatie" in hun programma's. En ook de SGP, Denk en 50PLus willen roken ontmoedigen.

Dat moet dan vooral door maatregelen die al zijn ingezet: minder (zichtbare) verkooppunten, hogere accijnzen en rookverboden. VVD, PVV en Forum voor Democratie wijden geen woorden aan tabak.

Over het roken van meer dan tabak heeft Forum wel een idee: softdrugs geleidelijk legaliseren. "Op dit moment is de aanvoer verboden, maar de verkoop legaal. Deze schizofrene situatie werkt de georganiseerde misdaad in de hand." D66, Denk, SP en PvdA vinden grotendeels hetzelfde. GroenLinks is daarbij óók nog voor legalisering, ook van xtc en paddo's. D66 vindt dat dan weer te ver gaan, maar wil wel een xtc-experiment met gereguleerde verkoop en productie.

Yogasnuiver

Partijen die minder mild staan tegenover drugs zitten vooral in de christelijke/ christendemocratische hoek. CDA wil af van normalisering van drugsgebruik en haalt daartoe de "yogasnuiver" weer van stal. "Legalisering van soft- en harddrugs is niet aan de orde." De partij stelt onder meer een uitsterfbeleid voor voor coffeeshops. SGP en ChristenUnie willen de wietwinkels niet eens de tijd geven om uit te sterven. Coffeeshops per direct dicht, is het idee.

Al met al best wat ideeën over wat Nederlanders al dan niet mogen nuttigen. Over haalbaarheid en betaalbaarheid van de plannen zullen de partijen zich na de Tweede Kamerverkiezingen buigen aan de onderhandelingstafel.