Een woedende menigte die uit onvrede over een verkiezingsuitslag overheidsgebouwen bestormt, sloopt en spreekt van fraude. Dat is wat er dit weekend gebeurde in de Braziliaanse hoofdstad Brasilia. Het is ook wat gebeurde bij de Capitoolbestorming op 6 januari 2021 in de Amerikaanse hoofdstad Washington. Kenners zien overeenkomsten, maar ook verschillen.
"Het zijn niet alleen die beelden die we zien, maar ook de ideeën achter deze bestormingen die gelijkenissen vertonen met de Capitoolbestorming", zegt Mike Wendling, verslaggever Amerikaanse desinformatie bij de BBC tegen Nieuwsuur. "Zo waren er spandoeken te zien met kritiek op stemcomputers, net als in Washington."
Bolsonaro-aanhangers hadden net als Trump-supporters het idee dat de verkiezingen 'gestolen' waren door de opponent. In dit geval Lula da Silva. In het geval van Donald Trump was het Joe Biden. De nepverhalen over fraude werden al ver voor de verkiezingen aangewakkerd via sociale media, net als in de VS.
Ook moedigden Bolsonaro-aanhangers elkaar op sociale media aan om naar Brasilia te komen, net als Trump-aanhangers destijds deden:
Dat Bolsonaro en Trump ook nog eens warme banden hebben, maakt de vergelijking nog logischer. "Ideologisch staan ze dicht bij elkaar", zegt Wendling. Beide politici zijn zeer conservatief en nationalistisch.
"En we weten dat één van de zoons van Bolsonaro recent heeft gesproken met Steve Bannon en dat hij op bezoek is geweest bij Donald Trump", zegt Wendling. Bannon is een voormalig adviseur van oud-president Trump en wordt gezien als één van de aanjagers van de Capitoolbestorming. Hij noemde de mensen die de gebouwen bestormden zondagavond in een tweet "Vrijheidsstrijders".
Ook zijn er volgens Wendling onder de achterban van Bolsonaro, net als onder die van Trump, QAnon-aanhangers. QAnon is een uit de Verenigde Staten overgewaaide complottheorie. Aanhangers van deze theorie denken dat een mondiale elite uit is op en wereldregering en zich schuldig maakt aan satanisch ritueel kindermisbruik.
Kees Koonings, hoogleraar Braziliëstudies aan de Universiteit van Amsterdam, onderkent die overeenkomsten en ziet dat 'Trumpbewonderaar' Bolsonaro dezelfde trucs gebruikt als de ex-president van Amerika. Toch zijn er ook verschillen, zegt hij. "Bolsonaro houdt zich nu muisstil, in tegenstelling tot Trump die zijn aanhangers opzweepte."
Wendling benadrukt ook dat de politie-aanpak onvergelijkbaar is. "Hier zijn volgens berichten al zo'n 1200 aanhoudingen verricht. In de VS duurde dat veel langer en waren het er veel minder. Zo'n 900 verspreid over twee jaar."
De BBC-verslaggever probeert die getallen te duiden. "Dat hogere aantal aanhoudingen kan betekenen dat er veel meer mensen bij de bestormingen betrokken waren in Brazilië, maar ook dat de overheid daar sneller handelt. Mogelijk is het allebei waar."
'Staatsgreep het doel'
Of de demonstranten ook daadwerkelijk een verandering wilden bewerkstelligen moet worden uitgezocht, meent Wendling. "Net als bij de bestorming van het Capitool was er op het oog niet echt een plan wat te doen na de bestorming."
Koonings is ervan overtuigd dat de demonstranten van de groep in Brazilië wel degelijk het geloof hadden dat een staatsgreep uitlokken mogelijk was. "Dat was ook de motivatie om mee te doen aan de bestorming."
