Intro
Het was voor extreemrechtse terroristen hét motief voor hun bloedige terreurdaad. Omvolking.
De omstreden theorie dook ook op in de Tweede Kamer en volgens sommigen is het een kwaadwillig plan van de elite.
Tijd voor een nieuwe ophef.
Leader
De trendinglijsten staan er vol mee: berichten die niet kloppen. Toch geloven mensen ze, en dus duiken wij erin. De ene keer blijken ze verzonnen, de andere keer verkeerd geïnterpreteerd. In deze Nieuwsuur-serie ontrafelen we ophef. In deze aflevering: #omvolking.
Deel 1: Omstreden term
De een vindt 't slechts een woord om aan te duiden dat de samenstelling van onze bevolking verandert. De ander ziet er een complot in. Een doelbewust plan, om onze bevolking te 'vervangen' door niet-westerse migranten.
#Omvolking.
Het is al jaren een omstreden woord. Toch wordt 't wereldwijd ook op televisie gebruikt, en het leidde tot commotie in de Tweede Kamer.
Het woord is zo omstreden omdat die 'omvolkingstheorie' (ook) door extreemrechtse aanslagplegers als motief is opgevoerd.
Zoals in 2011, als terrorist [Ander Breivik] in Oslo en op het Noorse eiland Utoya een bloedbad aanricht. "Z'n daden noemt hij wreed, maar wel nodig om de islamisering van Noorwegen te stoppen."
En ook in Christchurch in 2019. In datzelfde jaar in het Amerikaanse El Paso. En dit jaar nog in Buffalo.
Het valt me op dat de theorie steeds vaker wordt aangehaald. Omdat men denkt dat bijvoorbeeld de problemen met de asielopvang en huisvesting het complot bewijzen.
Het begrip dat ooit begon in extreemrechtse kringen is nu genormaliseerd.
Deel 2: Ophef online
Onze sociale media-analist is online op zoek gegaan naar wie de term gebruikt en waarom het de afgelopen tijd tot zoveel ophef leidde.
De eerste keer ooit dat we het woord omvolking op internet terugvinden is in een tweet. Gedeeld door een publicist die lezingen gaf bij een extreemrechtse actiegroep.
Hij is trouwens een van de mensen naar wie Anders Breivik zijn manifest opstuurde, vlak voor hij de aanslag in Noorwegen pleegde.
Als we kijken naar wanneer de term dit jaar wordt gebruikt, alleen al op Twitter, dan krijgen we dit beeld. Meer dan 52.000 tweets met het woord omvolking of varianten daar op.
Wat vooral opvalt: de afgelopen 5 maanden nam de ophef erover duidelijk toe. Het gemiddeld aantal tweets is sinds mei zelfs vertienvoudigd ten opzichte van de eerste helft van het jaar.
Eens even kijken waarom de ophef erover vanaf april zo toeneemt.
We zien een paar opvallende pieken.
Zo wordt de term eind april gebruikt nadat nieuwsmedia berichtten over een sterke groei van het aantal migranten. De ophef begon dus op het moment dat voor veel mensen de opvangcrisis zichtbaarder werd.
De piek begin mei heeft alles te maken met een uitzending van Ongehoord Nederland.
Een paar dagen later vindt de aanslag in Buffalo plaats.
De populairste tweet de dag daarna komt van de Belgische viroloog Marc van Ranst. Hij maakt duidelijk dat de aanslagpleger omvolking als motief had.
De dagen daarna domineert het woord de Twitter-lijsten doordat het optreden van Filip Dewinter een staartje krijgt, als er Kamervragen over worden gesteld [19 mei].
Deze pieken, op 20 en 21 mei, zijn een reactie van de mensen die reageren op de ophef en Kamervragen van de dagen ervoor. Er ontvlamt een felle discussie over het gebruik van het woord Omvolking. Sommigen verdedigen het gebruik, anderen ageren ertegen. 1, 2, 3, 4
Sindsdien gaat de discussie over het woord door, bijvoorbeeld als de ombudsman Ongehoord Nieuws onzorgvuldige journalistiek verwijt en het Commissariaat van de Media de omroep een boete van 93.000 euro oplegt voor het stelselmatig overtreden van de journalistieke code.
Oke, er is dus veel over omvolking geschreven, maar wát wordt er dan over geschreven? En door wie?
Degene die het vaakst voorkomt (12x) in de lijst van meest gelikete tweets met omvolking, is die opiniemaker, Joost Niemöller, met inmiddels 70.000 volgers. 1, 2, 3
Wat schrijft hij?
Nou, hij noemt in z'n tweets omvolking "een plan" dat "het kabinet heeft klaarliggen" dat "van bovenaf is opgelegd", "geen complot" is, maar een methode voor "de globalistische agenda".
In de tweets in de lijst wordt omvolking gekoppeld aan asielzoekers, problemen met de huisvesting en de onteigening van boeren. Volgens twitteraars komt het allemaal doordat het kabinet bezig is om het Nederlandse volk te 'vervangen' door migranten.
Om te begrijpen waar dat idee vandaan komt, duiken we de geschiedenis in.
Deel 3: Omvolkingstheorieën
Wie puur kijkt naar het woord omvolking, komt uit bij het Duitse Umvolkung. Een term die door de nazi's werd gebruikt. Wat die er toen mee bedoelden, was dat ze alle 'inheemse bewoners' van de plekken die ze veroverden wilden 'germaniseren'. Of wel: zij kwamen in een vreemd gebied, en wilden de bewoners daar omvolken tot Duitsers.
Oke, dat is de herkomst van het woord.
Maar het idee dat de westerse bevolking wordt verdrukt door migranten is door de geschiedenis heen al in verschillende benamingen teruggekomen. Ik bespreek er drie: de grote vervangings-theorie, het Kalergi-plan en Eurabia.
De term Eurabia houdt in dat Europa doelbewust geïslamiseerd wordt.
Het idee van Eurabia wordt populair door de Brits-Zwitserse schrijfster Bat Ye'or. Ze schrijft 17 jaar geleden al over een geheim complot, in haar boek Eurabia. Dat complot zou begin jaren 70 al zijn gesmeed, tijdens de oliecrisis. De voorloper van de EU zou in ruil voor olie met de Arabische Liga hebben afgesproken immigratie te stimuleren.
Er is geen enkel bewijs hiervoor, maar dat zag de schrijfster dan weer als bewijs dat de sporen zijn uitgewist.
Het is columnist Pamela Hemelrijk die in 2005 de theorie in Nederland onder de aandacht brengt. Nog altijd wordt haar stuk gedeeld op social media. Ye'or en Hemelrijk wijzen beiden naar de 'Resolutie van Straatsburg' uit 1975.
Nou, die bestaat. Maar het is geschreven door een adviesclub. Er wordt in de resolutie vooral gepleit voor gelijke rechten voor immigranten. De adviesclub schreef inderdaad dat de verspreiding van het Arabische cultuurgoed 'hoogste prioriteit' moet krijgen.
Maar belangrijk: er is niets met dat advies gedaan.
En de andere snode plannen waar de schrijfsters zich druk om maakten staan er helemaal niet in. Hemelrijk vertaalde de tekst heel creatief en sommige claims zijn verzonnen.
Het originele document en een factcheck kun je trouwens op onze website lezen.
Van die Eurabia-theorie is dus niks waar.
Dan zou er nog een plan zijn dat moet bewijzen dat de EU opzéttelijk immigratie van met name moslims nastreeft. Het Kalergi-plan.
Dat plan zou komen van Richard Coudenhove-Kalergi. Deze graaf probeerde als eerste Europa te verenigen. Ook voorspelde hij in de jaren 20: "De toekomstige mens zal van gemengd ras zijn. Hedendaagse rassen en klassen zullen geleidelijk verdwijnen als gevolg van ruimte, tijd en het verdwijnen van vooroordelen."
Die woorden worden nu gezien als het bewijs voor zo'n plan.
Maar volgens de biograaf van Kalergi waren zijn woorden slechts een beschrijving van wat hij zag gebeuren door globalisering, en was het geen bewust doel. Dus ook hier geldt weer: er is geen bewijs voor dat Kalergi-plan.
De omvolkingstheorie wordt pas echt populair na het boek: Le grand remplacement. De grote vervanging. Het is geschreven door de Fransman Renaud Camus en komt uit in 2011, het jaar waarin Anders Breivik z'n aanslagen pleegt in Oslo en Utoya.
Ohja trouwens. Hier poseert bewonderaar Martin Bosma, van de PVV, met de Fransman, in 2018.
Camus schrijft in z'n boek dat autochtone Fransen opzettelijk binnen 'één of twee generaties' - enkele tientallen jaren - worden 'vervangen' door Afrikanen en Arabieren, vooral moslims. Camus gebruikt grote woorden: termen als kolonisten, bezetters en collaborateurs. Hij startte zelfs een verzetsorganisatie tegen omvolking.
Maar: Camus gebruikte deels verzonnen en zwaar overdreven cijfers. Inmiddels zijn we meer dan 10 jaar verder, en becijferen Franse demografen dat het eeuwen zou duren om de Franse bevolking volledig te vervangen door migranten. Dat het een plan zou zijn van elites, kan Camus helemaal niet aantonen.
Dus ook voor deze laatste theorie is geen bewijs gevonden.
Terug naar nu. Want meer dan 10 jaar na de publicatie van 't boek, blijft die theorie herhaald worden. 1, 2
Onder meer door een presentator van het Amerikaanse Fox News, Tucker Carlson. The New York Times heeft het geteld, en hoorde Carlson al in 400 afleveringen betogen dat die great replacement een bewuste strategie is.
En ook rechtse Franse politici herhalen de theorie van Camus nog steeds:
En ook de VN wordt met de theorie in verband gebracht. We zagen dat ook vaak terugkomen in onze socialmedia-analyse.
Heeft alles te maken met de titel van dit rapport uit 2000: 'Replacement migration' Het is voor PVV-senator Marjolein Faber reden om de term aan te halen in de Algemene Politieke Beschouwingen:
Maar... Replacement Migration betekent 'vervangende migratie'. Ik kan me best voorstellen dat mensen daar hun wenkbrauwen bij optrekken omdat het lijkt op omvolking.
Het is een wat ongelukkige term, maar wordt al jaren in wetenschappelijke kringen gebruikt om te beschrijven wat er nodig is om bevolkingskrimp en de gevolgen daarvan zoals te weinig arbeidskrachten tegen te gaan.
De VN schrijft juist dat migratie geen afdoende oplossing is voor vergrijzing en gebrek aan arbeidskrachten. Hooguit een van de dingen die je kan doen. Deze hoogleraar migratie noemt de manier waarop het rapport op social media wordt weergegeven "gevaarlijke manipulatie".
Deel 4: De bevolking in cijfers
Eurabia, het Kalergi-plan, de great replacement-theorie: het is tot nu toe allemaal onbewezen.
Neemt niet weg dát de bevolkingssamenstelling in Nederland en Europa daadwerkelijk verandert. Om te snappen hoe dat in Nederland gaat, spraken we met het CBS.
Ik kan jullie nu doodgooien met allerlei cijfers over de bevolkingssamenstelling. Wij beperken ons hier zo veel mogelijk tot het aantal niet-westerse migranten, omdat dat de groep is waar omvolking-roepers zich vooral druk over maken. Je kan op onze website een verwijzing vinden naar alle cijfers.
Het aantal eerste generatie migranten is sinds 1970 toegenomen. Dat zijn bijvoorbeeld gastarbeiders, oorlogsvluchtelingen maar ook expats die naar Nederland verhuizen voor hun werk. Kijken we ook naar de tweede generatie migranten - hun kinderen, die hier geboren zijn dan zijn er tot eind vorig jaar in totaal 2,4 miljoen Nederlanders met een niet-westerse migratie-achtergrond.
De verwachting is dat er dit jaar nog zo'n 80.000 van hen bijkomen. Dat is ongeveer evenveel als in het jaar voor de coronacrisis.
Mensen die het woord omvolking gebruiken zijn ook bang dat autochtone Nederlanders worden verdrukt, doordat niet-westerse migranten meer kinderen zouden krijgen. 1, 2, 3, 4
In de afgelopen tien jaar kregen vrouwen met een niet-westerse migratie-achtergrond inderdaad gemiddeld meer kinderen (1,81) dan autochtone vrouwen (1,67). Maar het verschil is dus niet zo groot.
Hoe gaat onze bevolking er in de toekomst uitzien? Daar kijkt het CBS ook naar. Volgens hun voorspelling zijn we in 2050 met zo'n 19,5 miljoen inwoners. Daarvan hebben volgens de prognose 4 miljoen inwoners een niet-westerse achtergrond. Dat is iets meer dan 20 (20,5%) procent. Nu is dat 14,4% procent.
Of jij deze cijfers nou hoog of laag vindt, dat is aan jou. En debat daarover is prima.
Trouwens: soms vertekenen berichten op social media de werkelijkheid. Uit een enquête kwam laatst dat 61 procent achter het huidige asielbeleid staat. Van 6 procent mag het zelfs ruimhartiger. 22 procent vindt de huidige aanpak niet streng genoeg. En een meerderheid van de Nederlanders maakt zich wel degelijk zorgen over het verlies van de eigen identiteit.
Omvolking-roepers vrezen vooral dat het aantal moslims in Nederland sterk toeneemt. In de afgelopen tien jaar gebeurde dat ook. Van 4,5 procent naar 5,2 procent nu. Uit een wereldwijd onderzoek is gebleken dat het aantal moslims in eigen land enorm wordt overschat. We dachten in 2016 dat 20 procent van de Nederlanders moslim was, maar dat was dus 5,1%.
Deel 5: Omvolking ontrafeld
Goed. Zoals ik deze video begon; als je 'omvolking' gebruikt om slechts aan te duiden dat de samenstelling van onze bevolking verandert dan klopt het.
Maar waarom zou je in een gesprek daarover zo'n beladen woord gebruiken, met obscure oorsprong en nare associaties?
Bovendien zien we dat het woord de afgelopen maanden vooral werd gebruikt in de context van een 'opgelegd plan'. De 'bewijzen' daarvoor uit de geschiedenis zijn allemaal te weerleggen.
Volgens de strikte definitie kunnen we 'omvolking' dus nu een complottheorie noemen.
En o ja, in berichten over omvolking wordt vaak een beeld van Nederland van enkele decennia geleden naast actuelere foto's gezet. Maar die compilaties zijn nogal eens bedrieglijk: zo is deze foto van vrouwen met hoofddoeken op het strand van Scheveningen gecropt: dit is het originele beeld. Andere foto's uit de serie tonen een veel diverser beeld.
Wij gaan aan de slag voor de derde aflevering van dit seizoen. In de tussentijd kan je de verantwoording voor deze aflevering teruglezen op onze site: www.nieuwsuur.nl/ophef.
Daar vind je ook de video's van dit voorjaar terug. Tot de volgende #Ophef!
