Marijnissen: armoede is politieke keuze • Van der Plas: 'Lach maar om ons'

Liveblog gesloten, morgen Partij voor de Dieren

Dit was 'm voor vandaag! Lees de belangrijkste gebeurtenissen van deze congresdag terug in dit artikel (of in dit liveblog). Morgen heeft de Partij voor de Dieren een congres.

SP-leider Marijnissen spreekt nu leden toe: 'Wachtgeldregeling politici gelijk aan WW maken'

De SP zal altijd actie blijven voeren in de zorg, zegt Marijnissen, want het helpt. "Een belangrijk deel van de bezuinigingen is van de baan. Het andere deel wordt een keiharde inzet voor de verkiezingen." De marktwerking moet uit de zorg, zegt Marijnissen, en er moet ook een eind komen aan overnames door investeerders van huisartsen- en specialistenpraktijken, de zogenoemde private equity in de zorg.

Marijnissen haakt in op de discussie over de wachtgeldregelingen van GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans en de nummer 2 van BBB Mona Keijzer. Zij wil de wachtgeldregeling voor politici verlagen tot de WW-uitkering van het UWV.

De "plotselinge aandacht voor armoede en bestaanszekerheid" bij de andere politieke partijen stoort Marijnissen, terwijl die er volgens haar te weinig aan doen. "Toch gek om een Yesilgöz hierover te horen. Dat is als Sjaak Swart die opeens Hand in hand kameraden gaat zingen", zei Marijnissen. "SP'ers, wij weten als geen ander, armoede is een politieke keus."

Bestaanszekerheid is meer dan het aanpakken van armoede, het gaat ook om eerlijker delen, zegt Marijnissen. Zij presenteert een manifest getiteld Eén tegen tweedeling en vraagt "steun van lijsttrekkers Timmermans, Omtzigt, Van der Plas en al die anderen". De SP wil een hoger minimumloon, lagere huren, een nationaal zorgfonds zonder eigen risico, lagere energiebelasting voor huishoudens en hogere voor grootverbruikers en goedkopere boodschappen.

Marijnissen kan de waarschuwingen van het bedrijfsleven, dat de SP-plannen "levensgevaarlijk" zijn, niet series nemen:

Morgen verkiezingscongres Partij voor de Dieren

In dit drukke congresweekend houdt morgen de Partij voor de Dieren een ledencongres. Partijleider en lijsttrekker Esther Ouwehand was afgelopen donderdag niet in de Tweede Kamer omdat zij druk is met de voorbereidingen.

Belangrijk gespreksonderwerp is de bestuurscrisis en de verwarring rond het lijsttrekkerschap van Ouwehand. Het bestuur had haar kandidatuur ingetrokken, maar draaide dat later weer terug en trad af.

De NOS kan het congres niet uitzenden of streamen omdat de partij dat niet wil. Leden zouden zich dan niet vrij voelen om hun mening te geven. Wel kan de speech van Ouwehand morgenmiddag worden uitgezonden.

Bij Volt is nu lijsttrekker Laurens Dassen aan zijn speech begonnen

Hij pleit voor een Europese krijgsmacht en kernenergie. "Eindelijk haalt nu ook D66 het taboe van kernenergie af", zegt Volt-leider Laurens Dassen. "Onze veranderingsgerichte agenda brengt beweging."

Maar ook het klimaat, natuur en duurzaamheid zijn belangrijke thema's voor de partij. "Waterstof, batterijen, nieuwe technologieën, we moeten het progressiefste tegengewicht in de weegschaal zijn", zegt Dassen.

Ook op het gebied van inkomen doet Volt "radicale" voorstellen. De partij wil af van het toeslagensysteem en de grote hoeveelheid aftrekposten in het belastingstelsel. Uiteindelijk moet dat uitmonden in een universeel basisinkomen.

De nummer twee van BBB in gesprek met NOS-verslaggever Marc Hamer

Voormalig CDA-coryfee Mona Keijzer is de nummer 2 op de kandidatenlijst van de BBB en tevens premierskandidaat. Lijsttrekker Caroline van der Plas liet in juli al weten dat zij wel de lijst aanvoert, maar niet naar het Torentje gaat mocht BBB de grootste partij worden.

Keijzer kwam donderdag in het nieuws toen zij in de RTL-talkshow Humberto erkende ook een wachtgeldregeling te hebben, net als GroenLinks-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans. Keijzer ontvangt minder en zegt dat het inkomen dat zij nu verdient van haar wachtgeld wordt afgetrokken.

Toch zei zij zich "ongemakkelijk" te voelen bij de parallellen tussen haar en Timmermans. BBB-leider Caroline van der Plas had in een Kamerdebat kritiek geuit op het wachtgeld voor Frans Timmermans. "Wat Timmermans met zijn wachtgeld doet moet hij zelf weten, niemand kan hem dwingen dat op te geven", had Van der Plas gezegd. Zij stoorde zich er aan dat Timmermans met wachtgeld campagne gaat voeren.

Keijzer ontvangt sinds haar vertrek als staatssecretaris van Economische Zaken twee jaar geleden wachtgeld. Zij wijst er op dat Timmermans zelf ontslag heeft genomen terwijl zij destijds is weggestuurd.

Keijzer legt uit waarom zij het niet nodig vindt het BBB-verkiezingsprogramma te laten doorrekenen door het CPB:

Bij de SP nu een gesprek over bestaanszekerheid en de 'tweedeling'

Partijleider en lijsttrekker Lilian Marijnissen spreekt op het podium met Tuur Elzinga, voorzitter van vakbond FNV en Arjan Vliegenthart, de directeur van budgetinstituut Nibud. Beiden zijn ook SP-lid. De SP komt van oudsher op voor mensen met kleinere inkomens en mensen die lastig rond kunnen komen. De partij wil een einde maken aan wat zij noemt de tweedeling.

"Vanwege politieke keuzes die in het verleden zijn gemaakt, stijgen nu de winsten naar recordhoogtes en wordt een kleine groep steenrijk, terwijl honderdduizenden families in armoede leven", staat er in het verkiezingsprogramma. "Met een landelijk aanvalsplan gaan we armoede en schulden bestrijden (en ook voorkomen). Armoede onder kinderen moet zo snel mogelijk worden uitgebannen."

Marijnissen speecht naar verwachting rond 17.00 uur.

Bestaanszekerheid is een belangrijk thema voor de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november:

CDA-leider Bontenbal: wij gaan Nederland verrassen

Ondanks de tot nu toe tegenvallende peilingen denkt Bontenbal dat zijn partij voor een verrassende uitslag kan zorgen op 22 november. "Wij gaan Nederland verrassen. Wij zijn de nieuwe generatie die iedereen ons nieuwe verhaal gaat vertellen", zegt hij. Bontenbal ziet het CDA als sociaalconservatief, maar dat is de laatste jaren onvoldoende naar voren gekomen. "We hebben te veel meebewogen en op andere momenten te weinig teruggeduwd." Maar samenlevingen kunnen volgens hem terug van 'ik' naar 'wij'.

Oud-CDA'er Pieter Omtzigt wil een 'nieuw sociaal contract' tussen de overheid en de burger, vandaar ook de naam van zijn nieuwe partij: NSC. Bontenbal vindt dat veel te mager. "Een samenleving als contract maakt van de burger een klant en van de overheid een bedrijf. Dat is juist wat er de afgelopen jaren is misgegaan."

Het CDA ziet de samenleving als een verbond, "dat offers van ons vraagt, maar ook bescherming en geborgenheid geeft. Een contract kun je ontbinden. Een samenleving nooit", zegt Bontenbal.

Hij haalt ook uit naar de VVD, die het kabinet liet vallen op het onderwerp asiel. Roekeloos, vindt Bontenbal. "Was het angst voor de kiezer of waren de liberalen verantwoordelijkheidsmoe? Het CDA zal een betere spreiding van asielzoekers over gemeenten, zoals staatssecretaris Van der Burg met zijn spreidingswet wil, steunen.

Na Bontenbals speech klinkt muziek van De Dijk uit de speakers: We beginnen pas.

Bekijk hier een deel van de toespraak:

Boswijk: CDA is Gideonsbende

Het CDA-Kamerlid Derk Boswijk kondigt zijn collega en lijsttrekker Henri Bontenbal aan. In de peilingen doet het CDA het nog steeds niet erg goed, maar dat gaat veranderen, denkt Boswijk. Hij vergelijkt het CDA met de Bijbelse Gideonsbende. Een groep strijders, die een onverwachte overwinning boekte.

VVD: toch geen 130 kilometer per uur

Bij de VVD is er geen meerderheid van de leden die wil dat de maximumsnelheid weer naar 130 kilometer per uur gaat. Het amendement op het verkiezingsprogramma, dat werd ontraden door het partijbestuur, is niet aangenomen. 36 procent van de leden was voor, 64 procent tegen.

VVD-minister Christianne van der Wal kondigde vorig jaar al aan dat het vanwege het stikstofprobleem nodig zal blijven de maximumsnelheid op 100 kilometer per uur te houden:

CDA-congres richting speech

De leden van het CDA hebben de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer en het verkiezingsprogramma vastgesteld. Even na 15.00 uur wordt de speech van lijsttrekker Henri Bontenbal verwacht.

Van der Plas: 'Lach maar om ons, wij lachen op 22 november'

De BBB-lijsttrekker blikt terug op de Algemene Politieke Beschouwingen van afgelopen week, toen ze door andere partijen werd uitgelachen. Samen met Pieter Omtzigt diende ze een motie in voor een hoger minimumloon, zonder daarbij te melden hoe dat precies betaald moet worden. "Gratis bier", vonden andere partijen.

Van der Plas staat nog steeds achter haar keuze. Ze wijst erop dat banken en bedrijven zich nu al grote zorgen maken over belastingverhogingen die de wensen van andere partijen moeten gaan bekostigen. "Bij die bedrijven werken ook mensen die de rekening niet kunnen betalen." Kiezers begrijpen dat, volgens haar. "Lach maar, lach maar om ons. Wij lachen op 22 november."

Ze "kijkt heel erg uit" naar verdere samenwerking met Nieuw Sociaal Contract (NSC), de nieuwe partij van Omtzigt. "We hebben veel dezelfde punten." De slogan van BBB in de campagne is opnieuw "Iedere dag BBBeter". "Dat is wel zo makkelijk. Die spandoeken liggen nog overal in schuren", aldus Van der Plas.

Van der Plas trekt zich niets aan van de kritiek:

Voormalig SP-Kamerlid Renske Leijten krijgt Gouden Tomaat van haar partij

Op het SP-congres in Arnhem heeft oud-Tweede Kamerlid Renske Leijten onder luid applaus van haar partijgenoten de Gouden Tomaat gekregen, een gouden speldje. Het is de hoogste onderscheiding van de partij. Eerdere ontvangers van de Gouden Tomaat waren bijvoorbeeld strijdliederenschrijver Bob Fosko, oud-partijleider Emile Roemer en partijoprichter Jan Marijnissen.

De partijvoorzitter van de SP Jannie Visscher reikte de prijs uit. "Renske heeft zich jarenlang als Tweede Kamerlid, maar ook zeker buiten de Tweede Kamer ingezet voor mensen. Zij is bekend geworden als voorvechter van ouders die waren gedupeerd in het toeslagenschandaal, maar heeft zich ook ingezet voor de zorg, voor een bindend referendum, om de markt uit de ambulancezorg te houden en zo veel andere dingen."

Leijten: "Bedankt voor de Gouden Tomaat, maar jullie zijn nog lang niet van mij af." Ze stak haar partijgenoten een hart onder de riem, vanwege wat tegenvallende peilingen. "Heb een beetje zelfvertrouwen deze verkiezingen. We hebben een goed verhaal."

CDA Limburg helemaal achter nieuwe lijsttrekker Bontenbal

De Limburgse afdeling van het CDA sluit zich weer volledig aan bij de partij en steunt de nieuwe lijsttrekker Henri Bontenbal. Op het congres in Den Bosch zei gedeputeerde Michael Theuns: "Wij staan vol achter je." Theuns was dit voorjaar de lijsttrekker bij de provinciale verkiezingen waar het CDA in Limburg van negen naar vijf zetels ging.

Bij de afdeling was veel onvrede ontstaan over de aanpak van de stikstofproblematiek en het leiderschap van Wopke Hoekstra. De vraag lag op tafel of er een afsplitsing moest komen. Maar de crisis lijkt bezworen te zijn.

Yesilgöz: te lang blind geweest voor wat er bij de overheid misging

De VVD-lijsttrekker kijkt terug op de twaalf jaar dat de partij nu in de regering zit en de premier leverde. "Het ging vaak goed, maar er ontstonden ook blinde vlekken. We zijn te lang blind geweest voor wat er misging bij de overheid", zegt ze, doelend op onder meer het toeslagenschandaal.

Yesilgöz wil "meer oog hebben voor de alledaagse zorgen van mensen". "Het is niet oké dat hardwerkende mensen angst hebben over hun portemonnee." Ze zegt oog te hebben voor iedereen in de samenleving, van vrouwen die zich niet veilig voelen op straat tot mensen die zich zorgen maken over het klimaat. "Ik zie je, en ik sta aan jouw kant." Tegelijkertijd heeft ze ook oog voor mensen die klimaatverandering minder als probleem zien.

Over migratie, het onderwerp waar het kabinet over viel, zegt ze: "We hebben geen tijd meer voor jarenlang waterige compromissen", zonder concreet in te gaan op wat er wel moet gebeuren om tot een lager aantal asielzoekers te komen.

De VVD-lijsttrekker vindt dat de politiek de laatste jaren te veel met zichzelf bezig is geweest. In coronatijd had de politiek een verbindende rol kunnen spelen, maar juist daar was de verdeeldheid groot. "Sommige politici stookten het vuurtje juist op. Het is tijd om die politiek achter ons te laten."

Staande ovatie voor Rutte op VVD-congres

De nieuwe lijsttrekker, Dilan Yesilgöz, looft het werk van de demissionair premier. "Terwijl het stormde in de wereld, stond Mark Rutte er altijd", zegt ze.

De hele zaal staat klappend op:

SP-leden bereiden zich voor

Bij de SP worden de laatste moties doorgenomen voordat het stemmen begint.

Mark Rutte op VVD-congres

"Na 17 jaar partijleiderschap en 13 jaar premierschap is het ook wel weer eens tijd voor iets nieuws (...) en dat vinden veel Nederlanders ook", zei Mark Rutte in het interview.

Op dit moment lopen alle kandidaten voor de Tweede Kamerverkiezingen via het podium de zaal in. De speaker leest hun namen voor, ze krijgen applaus van het publiek.

Caroline van der Plas nu officieel lijsttrekker

De BBB-leden hebben Van der Plas benoemd als lijsttrekker. Dat was een formaliteit, maar toch stemden drie leden anoniem tegen haar kandidatuur.

Wilhelmus bij het CDA

Bij het CDA werd traditiegetrouw begonnen met het zingen van het Wilhelmus, het eerste en het zesde couplet. Rond 15.30 uur wordt de speech van de nieuwe lijsttrekker Henri Bontenbal verwacht, die het thema zal hebben 'Een fatsoenlijk land'.

Voormalig partijleider en lijsttrekker Wopke Hoekstra kon niet bij het congres aanwezig zijn. De partij neemt op een later moment afscheid van hem. Hoekstra vertrok op 1 september als demissionair minister van Buitenlandse Zaken. Hij is kandidaat om naar de Europese Commissie te gaan als commissaris van Klimaat.

Gratis stekjes bij Volt

Een groep leden van Volt die zich de Groene Volters noemen, pleit voor een nog ambitieuzer klimaat- en natuurbeleid dan de partij nu in het programma heeft staan. "Wij, de huidige generaties, hebben nu al te maken met de gevolgen van klimaatverandering en onze keuzes bepalen hoe leefbaar de toekomst is. We kunnen het tij nog keren", staat er op hun pamflet. Ze hebben gratis stekjes voor de andere leden meegenomen.

Bij Volt is de ledenvergadering al begonnen

De zaal waar de VVD-leden zo gaan stemmen en waar lijsttrekker Dilan Yesilgöz gaat speechen

VVD-leden stemmen over coffeeshops in verkiezingsprogramma

Bij de VVD liggen net als bij BBB tientallen wijzigingsvoorstellen van leden voor om het verkiezingsprogramma aan te passen. Bijvoorbeeld om 130 kilometer per uur weer de maximumsnelheid te maken. Een groene werkgroep vindt het onterecht dat de VVD de benzineaccijns wil verlagen. En andere boze leden willen "GEEN REKENINGRIJDEN!!" in het verkiezingsprogramma.

Een ander opvallend voorstel gaat over het coffeeshopbeleid. In het concept-verkiezingsprogramma staat nu dat de VVD de experimenten met legale wietverkoop in de coffeeshopketen wil afwachten.

Enkele leden uit Groningen willen dat veranderen in het meteen volledig legaliseren van cannabis en hasj. Zij vinden dat het gedoogbeleid de rechtsstaat ondermijnt. "Eenieder heeft in grote mate de vrijheid zelf de keuze te maken wel of geen drugs te willen gebruiken, zolang er verantwoordelijk wordt omgegaan met deze vrijheid en er geen sprake is van schade aan derden", schrijven zij bij hun voorstel.

Het VVD-bestuur ontraadt deze wijziging, dus het is nog maar de vraag of het voorstel het haalt.

BBB-leden wijzigen verkiezingsprogramma

De BBB houdt een digitale ledenvergadering. De pers mag deze vergadering digitaal meekijken, maar niet live uitzenden. Op de agenda staan tientallen wijzigingen van het verkiezingsprogramma die zijn voorgesteld door de leden.

Aan het hoofdstukje "faunaschade wordt voor 85 procent veroorzaakt door ganzen" wordt toegevoegd "BBB wil van het probleem de oplossing maken en de jacht op ganzen uitbreiden ten behoeve van mensen die het nodig hebben, zoals bijvoorbeeld voedselbanken en daklozenopvangen".

En er wordt toegevoegd dat BBB wil dat brievenbusfirma's worden aangepakt. "Nederland is geen land waar buitenlandse bedrijven belasting kunnen ontduiken." Bij het hoofdstuk gezondheidszorg wordt de zin "Gedragsproblemen zijn vaak verbonden met bredere gezinsproblemen" geschrapt.

Van 'grip op migratie' tot 'ander mensbeeld'

De vijf partijen presenteerden allemaal al hun concept-verkiezingsprogramma's. De leden stemmen daar vandaag definitief mee in. Sommige leden zullen proberen kleine wijzigingen door te voeren via amendementen, maar in grote lijnen zijn de plannen van de partijen bekend.

Waar in het land zijn de partijen actief

BBB houdt 's ochtends een digitale ledenvergadering en gaat daarna naar de Bathmense kermis voor de presentatie van de kandidaten voor de Tweede Kamerverkiezingen. De VVD is in de Van Nelle Fabriek in Rotterdam. Lijsttrekker Dilan Yesilgöz speecht na de lunch en aan het eind van de middag is er een borrel met bitterballen.

Het CDA zit in congrescentrum 1931 in Den Bosch om de campagne af te trappen. Daar kiezen de leden ook nog de lijsttrekker voor de Europese verkiezingen van 2024. Rond 16.15 uur spreekt lijsttrekker Henri Bontenbal de leden toe. Volt is bij conferentiecentrum ZZIN in Den Haag. Lijsttrekker Laurens Dassen speecht rond 16.45 uur.

En de SP is in Arnhem waar honderden afgevaardigden van de lokale afdelingen het verkiezingsprogramma en de kandidatenlijst gaan vaststellen. Rond 17.00 uur houdt lijsttrekker Lilian Marijnissen een toespraak.