Oorlogstrom roffelt in Polen, migratiecrisis overschaduwt andere problemen

• Chiem Balduk

  Redacteur online

Het zijn schrijnende beelden: duizenden migranten zitten klem in het grensgebied tussen Polen en Wit-Rusland. In de Poolse media gaat de aandacht vooral uit naar het gevaar dat Polen op dit moment loopt. De plotselinge migrantenstroom, die wordt georkestreerd door de Wit-Russische dictator Loekasjenko, wordt gezien als een existentieel gevaar voor het land.

"Dit is een aanval op de hele EU. De stabiliteit en veiligheid van ons allen staat op het spel", zei premier Morawiecki eerder deze week. De migratiecrisis wordt gezien als "staatsterrorisme", maar de "dappere grensverdedigers" zullen de onafhankelijkheid van Polen beschermen, zo valt in de regeringsgetrouwe pers te lezen.

De oorlogstrom roffelt in Polen. Inmiddels heeft het land naar eigen zeggen 15.000 militairen naar de grens gebracht. De regering houdt serieus rekening met een verdere escalatie met Wit-Rusland en, in het verlengde daarvan, Loekasjenko's bondgenoot Rusland. Gisteren en vanochtend vlogen twee Russische bommenwerpers langs de Wit-Russische grens, als steun aan Minsk.

Grenzen nooit veilig

De angst voor een conflict met de oosterburen is groot, vertelt de Pools-Nederlandse cultuurhistoricus Iwona Gusc. Dat is logisch gezien de beladen Poolse geschiedenis, waarbij het land als speelbal van de Europese grootmachten regelmatig van de kaart verdween. "De grenzen van Polen zijn nooit veilig geweest."

Volgens Gusc benadrukken alle politici in het land het belang van vrijheid en soevereiniteit, meer dan in Nederland. "Zeker sinds de Russische inval in Georgië in 2008, en daarna de annexatie van de Krim in 2014, wordt er gevreesd voor een oorlog met Rusland."

Vandaag werd in Warschau een mars gelopen ter gelegenheid van 103 jaar onafhankelijkheid. Op deze feestdag maken ook veel Polen zich zorgen over de migrantencrisis:

Ook Polen in Nederland volgen de spanningen op de voet, zegt Malgorzata Bos-Karczewska, hoofdredacteur van de Poolse nieuwssite over Nederland Polonia.nl. "Mensen leven mee, maar laten zich niet bang maken. De meeste mensen zijn niet ontvankelijk voor de oorlogsretoriek van de regering."

Wel kent ze iemand die dicht bij de Pools-Wit-Russische grens woont, en bang is voor een conflict. "De militaire bewegingen brengen vooral bij oude mensen de oorlog in herinnering."

Aandacht afleiden

Polen vond lange tijd dat het te weinig steun kreeg wat betreft Rusland enerzijds en de migratie anderzijds. Premier Morawiecki zegt daarom blij te zijn dat men inziet dat Polen de hele EU beschermt. Uit West-Europese landen klinkt veel steun voor de Poolse regering.

Dat was de afgelopen jaren wel anders. Warschau lag regelmatig onder vuur vanwege de strenge abortuswetgeving, afgenomen lhbti-rechten en aantasting van de rechtsstaat. "De regering kan die kritiek in de toekomst misschien trotseren door te verwijzen naar de Poolse verdediging van de EU-buitengrens", zegt Bos-Karczewska.

De migratiecrisis komt de rechts-conservatieve PiS-regering daarom niet verkeerd uit, zegt de Poolse politicoloog Piotr Buras tegen Die Zeit. "Door de kwestie als oorlogssituatie te omschrijven, wordt de aandacht afgeleid van andere problemen." Zo kampt het land met een hoge inflatie en oplopende coronabesmettingen, terwijl de vaccinatiegraad achterblijft.

De andere problemen in Polen worden compleet overschaduwd door het conflict met Wit-Rusland. Oppositie voeren is daardoor lastig: ook de politieke tegenpolen van PiS zijn fel gekant tegen Loekasjenko en zijn zogeheten hybride aanvallen. Toch klinkt er wel kritiek vanuit de oppositie, ziet historica Gusc: "Ze eisen dat journalisten in het gebied worden toegelaten en de linkse partij roept op tot het opnemen van meer migranten."

Het leed van de migranten krijgt nauwelijks aandacht in de regeringsgetrouwe media, ziet Gusc. "De angst voor migranten wordt juist aangewakkerd. Het narratief is hetzelfde als tijdens de vluchtelingencrisis van 2015: zij zijn gevaarlijk en brengen ziektes met zich mee. Op dit moment is een meerderheid van de Polen tegen het opnemen van vluchtelingen."

Kleine lokale hulpacties zijn er wel, zoals een oude dame die 10 liter soep voor migranten bereidde, maar dat haalt de publieke omroep niet, zegt Bos-Karczewska.

Een snelle oplossing voor het conflict ligt niet in het verschiet. De Poolse regering wil een grensmuur van 5,5 meter hoog bouwen en de EU-sancties tegen Wit-Rusland opvoeren. Loekasjenko zegt in dat geval wraak te nemen, onder meer door gastoevoer af te snijden. Ondertussen blijven de migranten vastzitten in het niemandsland tussen Polen en Wit-Rusland.