Marechaussee alert op illegale migratie via Wit-Rusland, hulp aan grens Litouwen

• Chiem Balduk

  Redacteur online

De Koninklijke Marechaussee is alert op de recent toegenomen illegale migratie vanuit Wit-Rusland naar de EU. De controles op wegen en in treinen worden niet opgevoerd, maar wel toegespitst op "bepaalde reisroutes", laat de dienst desgevraagd weten. Ook zijn op dit moment een aantal marechaussees namens Frontex actief in Litouwen, ter ondersteuning van de bewaking van de Europese buitengrens.

Tot dusver lijkt de invloed van de 'Wit-Rusland-route' beperkt: de marechaussee heeft sinds juni twee migranten uit het Midden-Oosten aangetroffen die via Wit-Rusland naar de Europese Unie waren gereisd.

Duitsland merkt sinds enkele weken een toename van voornamelijk Iraakse migranten, die vanuit Wit-Rusland de EU-buitengrens oversteken. Afgelopen week werden 33 migranten aangehouden die via Wit-Rusland en vervolgens Polen naar Duitsland waren gereisd, meldt de Duitse krant Die Welt.

Menselijk wapen

De illegale migratie via Wit-Rusland is sinds juni plotseling op grote schaal op gang gekomen. Polen, Litouwen en Letland stellen dat de Wit-Russische dictator Loekasjenko de illegale migratie orkestreert als vergelding voor sancties die zijn ingesteld tegen zijn regime. Ook voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Unie zei afgelopen week dat Minsk de migranten als "menselijk wapen" inzet.

Hoewel Loekasjenko in het verleden gehint heeft op het doorlaten van migranten naar de EU, wast hij tegenwoordig zijn handen in onschuld. Volgens hem is het de schuld van de EU-lidstaten dat migranten zich "uitgenodigd voelen", verwijzend naar de recente evacuaties van Afghanen uit Kabul.

Tien- tot honderdduizenden

De bewijzen voor deze "hybride oorlogsvoering" stapelen zich ondertussen op. Op beelden van Wit-Russische oppositiemedia is te zien hoe groepen migranten aankomen op het vliegveld van Minsk en vervolgens worden geholpen bij het oversteken van de EU-grens.

Tot voor kort ging het vooral om Irak, maar de groep potentiële migranten lijkt zich uit te breiden. Afgelopen week versoepelde Minsk de visaregels voor inwoners van Pakistan, Egypte en Jordanië. Ondertussen is het vliegveld van Grodno, op zo'n 20 kilometer van de Poolse grens, opgewaardeerd tot een internationaal vliegveld, meldde de Poolse minister van Binnenlandse Zaken maandag. Hij zegt zich voor te bereiden op de komst van tien- tot honderdduizenden migranten.

De situatie aan de grens van Polen met Wit-Rusland is onduidelijk. Warschau heeft in de twee grensregio's vanwege de migratie de noodtoestand uitgeroepen, een stap die sinds de val van het communisme niet is genomen. Daardoor is het journalisten de facto verboden verslag te doen van de situatie aan de grens, wat tot protest heeft geleid van ngo's als Reporters Without Borders.

Poolse grenswachten sturen de migranten zonder asielprocedure terug naar Wit-Rusland, erkende een woordvoerder eerder deze week tegenover Nieuwsuur. Deze zogeheten pushbacks zijn in strijd met de Europese asielregels. Wit-Rusland weigert op z'n beurt de migranten terug te nemen, waardoor naar schatting honderden migranten vastzitten in erbarmelijke omstandigheden.

Zondag werden vier doden aangetroffen in het Pools-Wit-Russische grensgebied. Volgens de Poolse premier Morawiecki kwamen zij om door onderkoeling en uitputting. Het is het bittere gevolg van de Wit-Russische hybride oorlogsvoering, aldus de premier.

Hulporganisaties vrezen, met de winter op komst, voor meer slachtoffers. Alleen al de afgelopen week werden acht minderjarige migranten in het kinderziekenhuis van Bialystok opgenomen vanwege oververmoeidheid, bronchitis of longontsteking.

Activisten trekken 's nachts het bos in om migranten te helpen. Nieuwsuur ging met ze mee:

De VN-organisaties voor migratie (IOM) en vluchtelingen (UNHCR) eisen toegang tot het grensgebied om de omstandigheden van de vastzittende migranten te onderzoeken. "Landen hebben het recht hun grens te verdedigen, maar niet ten koste van mensenrechten", schrijven zij in een verklaring.

Halt toeroepen

Een oplossing voor de kwestie ligt niet in het verschiet. Waar de EU met Turkije een 'vluchtelingendeal' kon sluiten (opvang in ruil voor geld), is dat met Wit-Rusland ondenkbaar. Het diplomatieke verkeer tussen Brussel en Minsk staat op een laag pitje sinds de frauduleus verlopen presidentsverkiezingen vorig jaar, het gewelddadig neerslaan van protesten en de kaping van een Europese vlucht om de Wit-Russische journalist Protasevitsj te arresteren.

Brussel voert daarom gesprekken met de herkomstlanden van de migranten, in de hoop dat zij de migratie een halt toeroepen. Zo werd het aantal vluchten van Iraqi Airways naar Minsk na overleg teruggeschroefd.

Polen voert ondertussen de bewaking van de oostgrens op: deze week worden er nog eens 500 militairen gestationeerd in de grensregio's. Nederlandse marechaussees zijn vooralsnog niet actief in Polen, omdat er nog geen speciale Frontex-operatie is opgezet in het land. Wanneer de Europese dienst met een rapid border operation actief wordt in Polen, zal de marechaussee onderzoeken of ze een bijdrage kan leveren.