Een jaar geleden sloten de Europese Unie en Turkije een akkoord met als doel: een cruciale omslag in de vluchtelingencrisis. Het moest een einde maken aan de illegale en chaotische migratie van Turkije naar Griekenland.
De deal komt tot stand na een jaar vol ellende. Het door de economische crisis al verzwakte Griekenland wordt getroffen door een ongekende hoeveelheid migranten die het land doorreizen om verder Europa in te trekken. In 2015 arriveren maar liefst 850.371 mensen in Griekenland, met als piek oktober: dan reizen in een maand 211.663 door Griekenland. Bijna 400 mensen verdrinken of raken vermist.
Symbool
Maar het is de foto van de verdronken Syrische peuter Aylan die de wereld wakker schudt. De foto wordt miljoenen keren gedeeld. Hij staat symbool voor het collectief falen van het Westen om mensen op zoek naar hoop en nieuwe kansen te helpen.
Er komt noodhulp op gang. Een ongekend aantal internationale vrijwilligers trekt naar Griekenland. De UNHCR roept de noodsituatie uit en schaalt op van een klein kantoortje naar een paar honderd man personeel. De diplomatieke machine van de EU draait ondertussen op volle toeren. En dat mondt uit in een migratiedeal met Turkije.
Het aantal migranten dat naar Griekenland reisde, liep ver voor de overeenkomst al terug, en daalt verder na de deal. Maar niet alles verloopt goed.
Kort nadat de deal in werking treedt is de Griekse asieldienst al zwaar overbelast. Er is te weinig personeel om alle aanvragen snel en zorgvuldig te behandelen. Juridische obstakels blijken groter dan verwacht, met als gevolg dat migranten langdurig op de eilanden vastzitten.
De kampen waarin ze zitten lijken soms op detentiecentra en de verschillen in kwaliteit van de kampen is groot. Zo zijn er plekken waar niet eens stromend water en elektriciteit is.
Turkije klaagt op zijn beurt dat er niks terecht komt van het beloofde visumvrije reizen van Turkse burgers.
Rechtszaak
Van het terugsturen naar Turkije komt tot nu niets terecht, ook vanwege juridische stappen. De Griekse Raad van State buigt zich nu over een beroep dat is aangetekend door Syriërs. Hun belangrijke vraag: is Turkije wel een veilig land voor Syriërs? Het oordeel van de raad zal uiteindelijk bepalen of Syriërs gedwongen teruggestuurd mogen worden.
Turkije dreigt op zijn beurt regelmatig de overeenkomst met Europa op te zeggen: het land zal dan vluchtelingen weer onbeperkt laten doorreizen naar Griekenland. Ook afgelopen week, toen de spanning hoog opliep omdat de Turkse regering in diverse Europese landen campagne wilde voeren. De deal verwordt daarmee steeds meer tot soort chantagemiddel.
