Waarom 'Den Haag' niet zomaar honderdduizenden woningen kan laten bouwen
"Ik denk dat we inderdaad wel kunnen zeggen dat we in zo'n crisis zitten." Met die woorden erkende de minister van Wonen afgelopen week dat er woningnood is in Nederland. De schattingen lopen uiteen, maar dat er zo'n 300.000 woningen te weinig zijn, is geen omstreden uitspraak.
Het kabinet vindt dat er jaarlijks 75.000 huizen moeten worden gebouwd. Vorig jaar werd dat aantal gehaald, maar de komende jaren naar alle waarschijnlijkheid niet, onder meer vanwege stikstof- en PFAS-problemen. Bovendien neemt de bevolking sneller toe dan gedacht en wonen er steeds minder mensen in één woning (gezinsverdunning wordt dat ook wel genoemd), waardoor er in de toekomst nóg meer huizen nodig zijn.
De gevolgen zijn groot: huizenprijzen en huren blijven stijgen en veel mensen kunnen geen woning vinden. "Een fatsoenlijk dak boven je hoofd is allang niet meer vanzelfsprekend", zei PVV'er Kops in het debat woensdag.
De Tweede Kamer vindt dat het kabinet "de regie" moet pakken. Maar waar ligt die regie nu dan? En waarom zegt het kabinet bijvoorbeeld niet gewoon: 'we bouwen de komende tijd een paar honderdduizend woningen en dan is het probleem opgelost'.
Het eenvoudige antwoord gaf VVD-Kamerlid Koerhuis. "Uiteindelijk heeft de minister geen bouwkranen en shovels."
"We willen de koek groter maken", zei minister Van Veldhoven:
Ministers kunnen inderdaad moeilijk zelf de bouwplaats op. Maar het kabinet heeft wel middelen om de bouw aan te zwengelen. Dat zagen we bijvoorbeeld onlangs in de kwestie rond voormalig militair vliegveld Valkenburg. Veertien jaar werd daar gesteggeld over de bouw van 5000 woningen, en pas na een ultimatum van minister Van Veldhoven gaven de provincie en de betrokken gemeentes groen licht.
Iets dergelijks zou de minister ook op andere plekken kunnen doen, vindt vastgoedeconoom Madeline Buijs van ABN Amro. "Er zijn meer van dat soort discussiegebieden in de buurt van grote steden, waar de landelijke overheid druk op zou kunnen zetten." Een van die plekken ligt bij Almere. Regeringspartijen CDA en D66 drongen er deze week nog eens op aan dat daar snel een nieuwe wijk met 25.000 huizen gebouwd moet worden, met een metroverbinding naar Amsterdam.
De minister vindt zelf ook dat er meer mogelijk is, blijkt uit een brief die ze aan de Kamer stuurde. Daarin schreef Van Veldhoven dat het kan gebeuren dat ze lagere overheden gaat dwingen om nieuwe wijken te bouwen. "Als het niet anders kan, zal ik wettelijke bevoegdheden inzetten."
We komen uit een tijd dat er weinig woningen nodig waren.
Dit zijn dus maatregelen uit Den Haag, maar de verantwoordelijkheid voor de woningbouw ligt in werkelijkheid al jaren niet meer bij het Rijk. In de jaren 90 liet het kabinet (samen met gemeenten en provincies) nog hele Vinexwijken bouwen - denk aan Leidsche Rijn bij Utrecht met ruim 40.000 bewoners. Maar sindsdien is huisvesting bijna helemaal naar lagere overheden overgeheveld, met het idee dat die beter zicht hebben op wat er lokaal nodig is.
Tot een paar jaar geleden ging dat goed. "We komen uit een tijd dat er weinig woningen nodig waren", vertelt woningmarktexpert Peter Boelhouwer van de TU Delft. In 2013 pleitte de toenmalige Rijksbouwmeester zelfs voor een bouwstop, omdat er zoveel leegstand was. "Nederland is uitgebouwd." Een jaar later stelde het Planbureau voor de Leefomgeving: "Nu woningen bouwen, is werken aan de leegstand van de toekomst."
Toch kampen we inmiddels met de gevolgen van de economische crisis van ruim tien jaar geleden, zegt Boelhouwer. "Destijds is de productie ingezakt en zijn er bijna geen nieuwe bouwlocaties ontwikkeld. Die missen we nu dus." Daarnaast gingen veel bouwbedrijven failliet en bezuinigden gemeentes op capaciteit voor vergunningsverlening. Ook dat leidt nu nog tot vertragingen in de bouw.
Niet tevreden?
Het kabinet heeft de afgelopen tijd wel al twee miljard uitgetrokken om de woningbouw te stimuleren. De ene helft voor subsidies aan gemeentes die nieuwbouwprojecten willen starten, de andere helft voor woningbouwcorporaties die willen bouwen. Maar dat vindt de Kamer dus niet genoeg. "We hebben de afgelopen twintig jaar gezien wat decentrale ruimtelijke ordening heeft opgeleverd", zei Denk-Kamerlid Azarkan. "De rijksoverheid moet meer regie en meer verantwoordelijkheid nemen."
Of en in hoeverre het kabinet extra maatregelen gaat nemen, daarover horen we binnenkort meer. Daags na het debat vroeg GroenLinks een nieuw debat aan met Van Veldhoven, tot verbazing van de Kamervoorzitter: "Het debat is gisteren geweest en jullie zijn niet tevreden?"
Dat bleek het geval, want een meerderheid stemde in met een nieuw debat over "de hele wooncrisis".
