Wat gaat nieuwkomer FvD doen met al die zetels in de Eerste Kamer?

• Erika de Joode en Guus Dietvorst

  redacteuren Online

Lang leek het erop dat ze alleen de grootste zouden worden, maar dat is Forum voor Democratie uiteindelijk net niet gelukt: de partij van Thierry Baudet komt met twaalf zetels in de Eerste Kamer en moet de VVD naast zich dulden. Wel is Forum de grootste nieuwkomer in de senaat. De laatste keer dat een nieuwe partij in deze orde van grootte de Eerste Kamer binnenkwam, was in 2011. Toen haalde nieuwkomer PVV tien zetels.

Volgens politiek verslaggever Ron Fresen kan een nieuwe partij die zo groot is een stevig stempel drukken op het debat in de Eerste Kamer. Maar om te beginnen, wat doet onze chambre de réflection eigenlijk? Kort gezegd: de Eerste Kamer beoordeelt wetten die door de Tweede Kamer al zijn goedgekeurd. Het idee is dat senatoren daarbij vooral kijken naar de kwaliteit en haalbaarheid van voorstellen, maar er komen natuurlijk ook partijpolitieke overwegingen bij kijken.

Deeltijdbaan

Het lidmaatschap van de Eerste Kamer is een deeltijdbaan. De senatoren komen één keer per week bij elkaar, op dinsdag, om te debatteren en te stemmen. Jaarlijks beoordelen zij zo'n 300 wetsvoorstellen, waarvan ze er gemiddeld één verwerpen.

Het overgrote deel van de wetten wordt dus aangenomen. Om je een idee te geven: sinds 1945 verwierp de Eerste Kamer maar zeventig wetsvoorstellen. De meeste aangenomen wetten zijn 'hamerstukken'. Die worden aangenomen zonder discussie, met een klap van de voorzittershamer.

Voor Forum voor Democratie is de gang van zaken in de Eerste Kamer helemaal nieuw. Volgens hoogleraar parlementaire geschiedenis en Eerste Kamerkenner Bert van den Braak zegt dat niet alles. "Je kunt hoogstens stellen dat de fractie onervaren is", zegt hij, "maar dat is tijdelijk. De ambtelijke staf van de senaat kan nieuwkomers ondersteunen."

Wel zijn de toekomstige senatoren van Forum echte buitenstaanders, vindt Van den Braak. "Dorien Rookmaker, zevende op de kandidatenlijst, heeft een paar maanden in de gemeenteraad van Groningen gezeten en Lennart van der Linden, nummer acht, is een ex-wethouder. Maar daar houdt het qua politieke ervaring wel op."

Rookmaker stond overigens ook op de vierde plek van de FvD-lijst bij de Europese Parlementsverkiezingen. Daarbij haalde de partij drie zetels, maar volgens de verkiezingsdienst van het ANP worden dat er na de brexit vier.

Eerste Kamervoorzitter

De grootste partij kan niet alles bepalen, maar heeft wel meer kans om de nieuwe voorzitter van de Eerste Kamer te leveren. De huidige voorzitter, Ankie Broekers-Knol van de VVD, zwaait af. Iedere fractie kan een kandidaat aanwijzen voor haar opvolging, maar voor kleinere fracties levert dat direct een probleem op in de werkverdeling, zegt Van den Braak.

In de praktijk gaat vaak de grootste partij voor het voorzitterschap, behalve als die partij ook al de voorzitter van de Tweede Kamer levert. In het geval van Forum en de VVD is dat nu niet het geval, want Tweede Kamervoorzitter Khadija Arib is lid van de PvdA.

Mores

Het is nog onzeker of FvD kans maakt op het voorzitterschap, vertelde politiek verslaggever Arjan Noorlander gisteren in de verkiezingsuitzending van de NOS. "Bij sommige fracties hoor je geluiden van: moeten we wel iemand van Forum voorzitter maken? Bij die partij is de afgelopen tijd gedoe geweest en de nieuwe senatoren kennen het Reglement van Orde en de mores van de Eerste Kamer nog niet heel goed."

Paul Cliteur, nummer twee op de kandidatenlijst van Forum voor Democratie, zei gisteren dat ze nog "heel goed gaan kijken" naar het vacante voorzitterschap van de Eerste Kamer. "Maar eerst moeten we nog een fractievoorzitter hebben. Dat is onze allereerste zorg."

De Eerste Kamer kiest zelf zijn voorzitter. Iedere fractie kan een kandidaat aanleveren en daar wordt dan over gestemd.

De omvang van de FvD-fractie garandeert nog geen bestuurlijke invloed. Met 32 zetels in de Eerste Kamer kan de regeringscoalitie ook een meerderheid voor wetsvoorstellen krijgen met steun van de PvdA of GroenLinks.

Gaat het kabinet dan ook aankloppen bij FvD? "Op het gebied van klimaat en migratie heeft dat geen zin, omdat die partij daarop geen compromissen zal willen sluiten", zegt politiek verslaggever Ron Fresen. De verwachting is dat het kabinet voor klimaatplannen eerder naar links zal kijken. "Maar bijvoorbeeld op economische onderwerpen kan Forum best constructief zijn", denkt Fresen. "Hun agenda wijkt op die punten niet veel af van die van bijvoorbeeld de VVD."

De intrede van Forum in de senaat doet Fresen denken aan die van de PVV, omdat die partij in 2011 ook in één keer met veel zetels - tien stuks - in de Eerste Kamer kwam. "Forum voor Democratie stelt zich wel wat constructiever op. Die partij wil laten zien dat ze impact kan hebben. Zoals vorig jaar, toen Forum het VN-verdrag van Marrakesh op de agenda van de Tweede Kamer kreeg."

Partijleider Baudet zegt dat Forum voor Democratie soms scherp is op de inhoud "of met literaire overdrijvingen iedereen de bomen in kan jagen", maar dat de partij uiteindelijk gewoon een goed bestuur wil. "Dat willen we laten zien", zei hij toen zijn partij in de provincie Zuid-Holland een voorlopig onderhandelingsakkoord bereikte met VVD en CDA. De onderhandelingen daar zijn trouwens nog steeds bezig.

Permanente campagne

In de Tweede Kamer heeft Forum nu 2 van de 150 zetels, maar de partij wil dat graag uitbreiden. Daarvoor kan Forum de Eerste Kamer gebruiken, stelt Fresen. "Forum voor Democratie heeft daar een platform om de eigen standpunten uit te dragen en het debat te bepalen. Het wordt de komende twee jaar een permanente campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen."

Ook in de provincies kan de partij van Baudet haar stem laten horen, hoewel Forum in de meeste provincies niet gaat meebesturen. Alleen in Zuid-Holland, Flevoland en Limburg is de partij nog in de race om deel uit te maken van het provinciebestuur. In andere provincies klapten de onderhandelingsgesprekken of adviseerde de informateur een coalitie zonder Forum.