Oorlog Oekraïne in september: Polen levert geen wapens meer • Kim ontmoet Poetin
Sinds Rusland op 24 februari 2022 Oekraïne binnenviel, volgen de ontwikkelingen elkaar snel op. Zo probeert Oekraïne grondgebied te heroveren dat het is kwijtgeraakt, heeft het Westen wapens geleverd aan Kyiv en heeft het Kremlin een opstand weerstaan van de leider van huurlingenleger Wagner. Voor wie de draad kwijt is, maken we elke maand een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen.
De belangrijkste ontwikkelingen van september 2023
- Buurlanden Polen en Oekraïne zijn verwikkeld in een diplomatiek conflict. Aanleiding is het importverbod op Oekraïens graan dat Polen, Hongarije en Slowakije hebben ingesteld om hun eigen economie te beschermen. President Zelensky noemde dat bij een vergadering van de Verenigde Naties in New York "politiek theater", wat verkeerd viel in Polen. Warschau wil nu geen wapens meer leveren aan Kyiv. Premier Morawiecki zegt de wapens nodig te hebben om zijn eigen land te verdedigen. Dat is een grote verandering in de opstelling van Polen, dat als een van de trouwste bondgenoten van Oekraïne te boek stond.
- De Noord-Koreaanse leider Kim en de Russische president Poetin hadden op 13 september een ontmoeting in het zuidoosten van Rusland. Wapenleveranties vormden onderwerp van gesprek, maar het is niet duidelijk of er concrete afspraken zijn gemaakt.
Wel zei Kim dat de relatie met Rusland topprioriteit is voor Noord-Korea:
- September stond ook in het teken van nieuwe steunpakketten voor Oekraïne. De VS zegde voor ruim 1 miljard dollar aan steun toe, waaronder munitie met verarmd uranium om tanks uit te schakelen. Mogelijk komen daar door Zelensky zeer gewilde langeafstandsraketten bij. Duitsland levert op zijn beurt voor 400 miljoen euro aan munitie, kleding en ontmijningssystemen. En de NAVO heeft voor 2,4 miljard euro aan contracten met wapenfabrikanten gesloten, ook dat weer voor de levering van munitie.
- Aan het begin van de maand zijn er in Roemenië, bij de Oekraïense grens, twee keer brokstukken van Russische drones gevonden. Die kwamen daar terecht nadat ze uit de lucht waren geschoten bij aanvallen op Oekraïense havens in het grensgebied. De Roemeense minister van Defensie gaat de beveiliging in het gebied opschroeven, met meer observatiepunten en patrouilles. Amerikaanse F-16's gaan daarbij helpen.
De zwaarste raketaanvallen
- In het oosten van Oekraïne, in de stad Kostjantynivka, kwamen op 6 september zestien burgers om het leven gekomen, onder wie een kind. Zeker twintig anderen raakten gewond. De stad ligt in de regio Donetsk, niet ver van het front.
- Oekraïne wees naar Rusland als verantwoordelijke voor de raketaanval, maar twee weken later ontstond daar twijfel over. The New York Times meldde op basis van eigen onderzoek dat niet een Russische raket, maar een Oekraïense luchtafweerraket zijn doel had gemist en in de drukke winkelstraat was beland. Oekraïne wilde daar nog niet op reageren.
Bekijk hieronder de beelden van de explosie:
- Afgelopen maand zijn er in de stad Kryvy Rih en in de regio Cherson regelmatig raket- en droneaanvallen geweest. Bij zo'n aanval in de geboortestad van president Zelensky op 8 september kwam iemand om het leven en raakten zeker veertig mensen gewond.
- Diezelfde dag kwamen drie burgers om het leven in de plaats Otradokamenka, eveneens in Cherson. Ook op 18 september vielen er in die regio twee doden en op 25 september waren er drie dodelijke slachtoffers. Op 28 september was er wederom een dodelijke aanval.
- Daarnaast had de Oekraïense luchtafweer de handen vol aan regelmatige aanvallen op de havensteden Odesa, Izmajil en Reni. Graaninstallaties waren daarbij onder meer het doelwit. Oekraïense havens aan de Donau zijn cruciaal sinds Rusland deze zomer afspraken over de vrije toegang van graan via de Zwarte Zee opzegde.
Aanvallen op de Krim
Veel Oekraïense aanvallen focusten zich op de Krim, de regio die Oekraïne graag weer wil heroveren op Rusland. Het hoofdkwartier van de Russische Zwarte Zeevloot in Sevastopol werd op 22 september geraakt door Oekraïense raketten.
Op geverifieerde beelden is te zien dat het al brandende hoofdkwartier nogmaals wordt getroffen:
Het is onduidelijk hoeveel slachtoffers daarbij zijn gevallen. Oekraïne sprak een dag na de aanval van zeker negen doden en zestien gewonden. Later claimde Kyiv 34 marineofficieren te hebben gedood, al is daarvoor geen bewijs geleverd. Het Russische leger meldde in eerst instantie dat er één militair was omgekomen, maar zei later alleen dat er een militair was vermist.
Ook is er verwarring over het lot van de commandant van de Zwarte Zeevloot, Viktor Sokolov. Volgens Oekraïense bronnen is hij omgekomen. Het Russische ministerie van Defensie heeft al twee keer beeldmateriaal van hem getoond. Hoe recent deze beelden zijn, is niet duidelijk.
Eerder in de maand voerde Kyiv ook al aanvallen uit op de Russische vloot op de Krim, waarbij in elk geval een onderzeeër en een oorlogsschip beschadigd zijn geraakt. Daarop kondigde minister Fedorov van Digitale Transformatie aan dat het aantal aanvallen in de toekomst zou gaan toenemen.
Verschuivingen aan de frontlinie
Oekraïne is nu ongeveer vier maanden bezig met een tegenoffensief. Het is het leger op verschillende plaatsen gelukt om door de eerste Russische verdedigingslinies te breken.
Van grote terreinwinst is geen sprake, maar toch verschuift de frontlinie gestaag. Of zoals NAVO-chef Stoltenberg het begin september omschreef: "De Oekraïners vorderen langzamer dan gehoopt, maar ze winnen terrein met 100 meter per dag."
Bekijk hieronder de veranderingen aan de frontlinie. Op de tweede kaart zijn de veranderingen sinds 1 september te zien; de blauwe vlakken zijn heroverd door Oekraïne. De derde kaart is oud en toont de situatie eind augustus, ter vergelijking.
NOS/Harm KerstenDe situatie aan het front, eind september 
NOS/Harm KerstenHet blauwe gebied is afgelopen maand heroverd door Oekraïne 
NOS/Harm KerstenZo zag de situatie eind augustus eruit
De hoogste Amerikaanse generaal, Mark Milley, onderstreepte de woorden van Stoltenberg. "Er wordt nog steeds zwaar gevochten", sprak hij. Milley vond het te vroeg om te zeggen of het tegenoffensief is mislukt. Wel suggereerde hij op 11 september dat het leger moet opschieten met het maken van vorderingen.
Winter in aantocht
Volgens Milley waren er toen nog 30 tot 45 dagen over voor gevechtshandelingen, voordat de weersomstandigheden omslaan. In kouder weer is het veel moeilijker voor de strijdkrachten om zich te verplaatsen. "Ik zei aan het begin van deze oorlog dat het een lange, langzame, harde oorlog zou worden met veel slachtoffers en dat is precies wat het is."
Waar er in augustus voornamelijk vorderingen waren aan het zuidelijke front, waren die er vorige maand aan het oostelijke. Het ministerie van Defensie zei begin september dat Oekraïne bijna twee vierkante kilometer land had veroverd rond de verwoeste stad Bachmoet. Oekraïne meldde de herovering van de plaatsen Klisjtsjiivka en Andriivka. Rusland weersprak dat.
Oekraïne gaf op 17 september beelden vrij van militairen die hun vlag ophangen in wat het dorpje Andriivka zou zijn:
Rond Bachmoet wordt zeer actief gevochten en die strijd gaat ook in de koude herfst- en wintermaanden door, kondigde de Oekraïense president Zelensky aan. "We zullen er alles aan doen om niet te stoppen, zelfs niet tijdens de moeilijke dagen in de winter", zei hij op 22 september.
Volgens de president hebben Oekraïense troepen vorige winter ervaring opgedaan met strijden in zulke weersomstandigheden. Bachmoet viel begin dit jaar na een zware strijd in handen van Rusland. De stad is vooral van symbolische waarde en is nooit van groot militair strategisch belang geweest.
De oorlog in beeld
President Zelensky sprak half september de studenten van de Haagse campus van de Universiteit Leiden en de Haagse Hogeschool toe via een livestream. Hij hield een toespraak, waarna een korte vraag-en-antwoordsessie volgde.
De studenten waren onder de indruk:
