Repressie in Belarus neemt toe: opgesloten oppositieleiders verliezen advocaten
De advocaten van een aantal vooraanstaande opgesloten Belarussische oppositiefiguren mogen hun beroep niet meer uitoefenen. Hun werkvergunning is afgenomen, waardoor zij de politieke gevangenen niet meer bezoeken en geen bezwaren kunnen indienen tegen de behandeling van hen. Het tekent de groeiende repressie in de dictatuur Belarus.
Het gaat onder meer om Viktor Matskevitsj, de advocaat van Sergej Tichanovski. De populaire blogger werd vastgezet nadat hij in 2020 een gooi wilde doen naar het presidentschap. Daarna nam zijn vrouw, de inmiddels wereldberoemde Svetlana Tichanovskaja, zijn positie over.
De officiële reden van het intrekken van de advocatenvergunning is dat Matskevitsj niet gekwalificeerd genoeg zou zijn. "Met 25 jaar ervaring en mijn gewetensvolle houding ten opzichte van het ambt is dat niet geloofwaardig", zegt Matskevitsj tegen de NOS. "De echte reden is dat ik mij inzet voor de bescherming van politieke gevangenen."
Door het verlies van zijn vergunning kan hij juridisch niets meer voor Tichanovski betekenen. "Maar ik laat hem niet aan zijn lot over. Ik zal proberen al mijn cliënten op andere manieren te helpen, bijvoorbeeld via het VN-Mensenrechtencomité." Matskevitsj verdedigde een trits aan prominente oppositiefiguren, onder wie Ales Bjaljazki van de mensenrechtengroep Vjasna, die dit jaar mede de Nobelprijs voor de Vrede won.
Kolesnikova in kritieke toestand
Ook de advocaat van de bekende oppositiepolitici Maria Kolesnikova en Viktor Babariko is uit het ambt gezet. Het is al de vijfde advocaat die Kolesnikova verliest: de voorgangers werden eveneens geroyeerd of opgepakt.
Kolesnikova was in de zomer van 2020 een van de drie leiders van de massaprotesten tegen het regime van Loekasjenko. Nadat zij weigerde mee te werken aan deportatie uit Belarus werd zij opgepakt en veroordeeld tot 11 jaar cel.
Haar gezondheidssituatie is kritiek. Eind vorige maand werd bekend dat ze is opgenomen op de intensive care, na problemen met haar bloeddruk, een maagzweer en verlies van bewustzijn. Volgens haar familie zijn de gezondheidsproblemen een direct gevolg van de slechte behandeling in de gevangenis. Zonder advocaat is er nauwelijks zicht op haar gezondheidstoestand.
Alleen onder strenge voorwaarden mogen familieleden Kolesnikova bezoeken:
De omstandigheden in de gevangenissen waar politiek gevangenen verblijven zijn slecht. "Ook krijgen zij minder rechten dan andere gevangen. Ze mogen minder contact met de buitenwereld onderhouden en mogen geen pakketten van buiten ontvangen. Daarnaast mogen ze nog maar ongeveer tien euro per maand uitgeven in de gevangeniswinkel voor eten."
Volgens Amnesty International wordt Tichanovski "wreed, onmenselijk en vernederend" behandeld en regelmatig in een isolatiecel geplaatst. Volgens advocaat Matskevitsj, die hem vorige maand voor het laatst zag, blijft Tichanovski overeind in barre omstandigheden. "Hij probeert in een normale psychologische toestand te verkeren."
Teugels verder aantrekken
"Er bestaat geen onafhankelijke rechtstaat in Belarus, dus het ontnemen van een advocaat heeft voor de rechtsgang weinig effect", zegt journalist en Belaruskenner Franka Hummels. "Maar voor het contact met de buitenwereld uiteraard wel."
Het past bij de toenemende repressie in de Oost-Europese dictatuur, hoewel de onderdrukking nauwelijks nog kan toenemen, aldus Hummels. "De meeste maatschappelijke organisaties hebben hun kopstukken inmiddels achter tralies, nu gaat het om geleidelijke stappen om de teugels nog verder aan te trekken."
Denk daarbij aan het wetsvoorstel om de doodstraf in te voeren voor partijfunctionarissen die zich tegen het regime keren of het ontnemen van het Belarussische paspoort van Loekasjenko-critici. "Maar de toenemende repressie manifesteert zich ook op meer onverwachte manieren. Het ene moment wordt de slogan 'Zjieve Belarus' als nazistisch gekenmerkt, het andere moment worden Belarussen die in het buitenland studeren niet meer als student gezien, waardoor ze dienstplichtig zijn."
Volgens advocaat Matskevitsj blijven de politieke gevangenen optimistisch over de toekomst. "Niemand laat zich slopen door de uitzichtloosheid van de situatie. Iedereen blijft geloven dat zij vervroegd vrijgelaten kunnen worden."
