Kamer krijgt op veel punten zijn zin, maar nog geen zicht op doorbraak formatie

De Tweede Kamer heeft de afgelopen twee dagen de kabinetsplannen voor 2022 stevig vertimmerd. Er komt bijvoorbeeld een structurele salarisverhoging voor zorgpersoneel (675 miljoen euro).

De verhuurderheffing wordt met 500 miljoen euro verlaagd, er komt extra geld om de lonen van basisschoolleraren te verhogen (500 miljoen euro) en ook de energiekosten van burgers worden verzacht (375 miljoen euro). Een zeer ruime meerderheid heeft ook nog uitgesproken dat het leenstelsel zo snel mogelijk moet verdwijnen. En er komt extra geld voor veiligheid en defensie (500 miljoen euro).

Gelukt

Het zijn allemaal dingen die veel oppositiepartijen de afgelopen jaren tevergeefs voor elkaar probeerden te krijgen. Zelfs de verhoging van de zorgsalarissen wordt - tegen de zin van de VVD - mede betaald uit extra winstbelasting voor bedrijven, zo bleek tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen (APB), het belangrijkste debat over de Prinsjesdagstukken.

"Ik ben blij dat het gelukt is om zo'n brede overeenstemming te vinden", was de korte reactie van premier Rutte. Hij moest weg om zijn vliegtuig te halen naar New York om op tijd te komen voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

Luisteren

Het waren andere beschouwingen dan anders. Zelden had de Tweede Kamer zoveel vrijheid en gelegenheid om de begroting aan te passen. Want, in tegenstelling tot vorige jaren, was het kabinet niet verzekerd van voldoende steun van een meerderheid van de Tweede Kamer.

De ChristenUnie heeft namelijk feitelijk zijn handen afgetrokken van het kabinet, vanwege inhoudelijke koersverschillen en politieke wrijving. Dus moest het kabinet zich op een andere manier zeker stellen van voldoende steun.

Het was even de vraag of het de Tweede Kamer zou lukken om de begroting "bij te plussen", zoals het werd genoemd. De eerste dag was er nog weinig zicht op overeenkomsten.

Maar donderdagavond kwam er - na een dag van koortsachtig overleg buiten de plenaire zaal - een deal van 2 miljard euro tussen de oude coalitiepartijen van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie naar buiten.

'Miljardje van Hermans'

Het is 2,1 miljard euro op een begroting van in totaal 430 miljard euro, en met de zorgsalarissen erbij wordt het zelfs bijna 3 miljard. Later op de avond zegden ook oppositiepartijen PvdA en GroenLinks hun steun toe, terwijl deze partijen de afgelopen twee dagen toch zeer afhoudend en kritisch waren over "het miljardje van Hermans", het bedrag dat volgens VVD-fractieleider Hermans beschikbaar was voor aanpassingen.

Tijdens het twee dagen durende debat speelde de formatie duidelijk op de achtergrond. Zou het Rutte lukken om de band met partijen als GroenLinks, PvdA, CU en de SGP te verbeteren? Want hun steun is in de kabinetsformatie cruciaal: zowel voor een minderheids- als voor een eventueel meerderheidskabinet.

Premier Rutte wilde, op weg naar het regeringsvliegtuig, niet vooruitlopen op een doorbraak in de formatie. "Dit debat staat hier los van." Komende maandag gaat informateur Remkes verder met zijn gesprekken over het minderheidskabinet.

Haken en ogen

En vandaag in de ministerraad zullen de bewindspersonen ook nog even napraten over de eis van de Tweede Kamer om zo snel mogelijk het leenstelsel af te schaffen. Daar zitten nogal wat haken en ogen aan. De kosten voor de compensatie van de studenten die onder het huidige leenstelsel vallen worden op zeker 1,5 miljard euro geschat.

Demissionair premier Rutte ontraadde de afschaffing van het leenstelsel op dit moment. Hij wijst er onder meer op dat het een grote beleidswijziging is.