In de Nieuwsuur-serie #Ophef duikt Rudy Bouma in de wereld van nepnieuws en complotten om erachter te komen waar misvattingen ontstaan en waarom mensen ze geloven. In deze aflevering: waarom júist het nepnieuws over Amber Heard en Johnny Depp zo populair was.
We hebben met CrowdTangle gekeken hoe vaak er sinds 1 januari 2022 tot en met 18 juni 2022 wereldwijd over Johnny Depp en/of Amber Heard is gesproken in posts op Facebook. Daarnaast hebben we over dezelfde periode op Facebook met CrowdTangle specifiek gekeken binnen het Engelstalige taalgebied hoe vaak er over Johnny Depp en of Amber Heard in Facebook-posts werd gesproken. We keken in beide analyses naar publieke pagina's, publieke groepen en geverifieerde profielen.
We hebben getracht vast te stellen:
- Wat de meest bekeken posts met filmpjes op Facebook en op Instagram zijn waarin werd gesproken over Johnny Depp en of Amber Heard;
- Hoe vaak hashtags #JusticeForJohnnyDepp en #JusticeForAmberHeard zijn gebruikt op Facebook en Instagram;
- Wat de meest gedeelde posts met filmpjes op Facebook en Instagram zijn waarin hashtags #JusticeForJohnnyDepp en/of #JusticeForAmberHeard werden gebruikt;
- Hoe vaak de hashtag #amberturd is gebruikt op Engelstalige pagina's op Facebook.
We hebben Google Trends gebruikt om de interesse van de YouTube-gebruiker voor Johnny Depp en interesse voor Amber Heard op YouTube over de afgelopen 12 maanden te zien en met elkaar te vergelijken.
Daarnaast hebben we Google Trends gebruikt om te zien wat de interesse van de YouTube-gebruiker is voor hashtags #JusticeForJohnnyDepp en #JusticeForAmberHeard op YouTube over de afgelopen 12 maanden.
We hebben ook (handmatig) gekeken hoe vaak de hashtags #JusticeForJohnnyDepp en #JusticeForAmberHeard respectievelijk zijn gebruikt op YouTube.
TikTok toont zelf actief hoe vaak filmpjes met een bepaalde hashtags zijn bekeken: ook op dit platform bekeken we het aantal bovengenoemde hashtags.
Ook hebben we Social Blade en Internet Archive gebruikt om te zien hoe accounts zijn gegroeid die content over Johnny Depp en/of Amber Heard hebben gedeeld.
Een eis van 50 miljoen, een tegeneis van 100 miljoen. Het leidde tot zes weken moddergooien in de rechtszaal en uiteindelijk een 12 uur durend jury-beraad.
De rechtszaak van Johnny Depp en Amber Heard stroomde over van sappige details, en leidde op social media tot nóg meer verwijten tussen kamp-Depp en kamp-Heard.
De showbizz-rel blijkt ook de ideale voedingsbodem voor influencers om nieuwe volgers aan zich te binden en met niet bewezen claims de reuring tot een hoogtepunt te brengen.
En dat laat me maar niet los: broodje-aap-verhalen en hoaxes die op sociale media - sneller dan andere verhalen - een weg vinden, met een vertekening van de werkelijkheid als resultaat.
In deze serie ontrafel ik #ophef. Deze week: #Depp versus Heard
Deel 1: De aanleiding
Maar eerst: hoe zat het ook alweer?
Acteur Johnny Depp en actrice Amber Heard klagen elkaar begin dit jaar aan voor smaad. Want na een huwelijk van een jaar, schrijft Heard in 2018 een column voor The Washington Post waarin ze zegt dat ze slachtoffer is geweest van huiselijk geweld. Ze noemt haar ex Johnny Depp niet bij naam, maar voor hém is 't artikel genoeg om háár aan te klagen voor laster. Zíj beschuldigt hém weer van het opzetten van een online haatcampagne.
Begin juni oordeelt de jury in Depp z'n voordeel: Heard moet hem 15 miljoen dollar schadevergoeding betalen. Hij moet haar 2 miljoen dollar betalen voor een lasterlijke uitspraak die zijn advocaat over haar deed.
Commotie alom in de showbizz-wereld dus, en genoeg voer voor discussies op sociale media.
Deel 2: Social analyse
Want met de hashtags #JusticeforJohnnyDepp en #Justiceforamberheard wordt de strijd ook online uitgevochten. Wij verdiepten ons in die berichten en analyseerden de ophef.
En die was er.
Op Facebook vinden we - alleen al op openbare pagina's - een half miljoen posts en een half miljard interacties over Depp en Heard. Vooral déze vlogger trekt veel bekijks: z'n drie (1, 2, 3) populairste filmpjes zijn samen meer dan 100 miljoen keer bekeken.
En wat opvalt: superster Johnny Depp krijgt online veel meer steun dan Amber Heard. Zij is ook actrice, maar minder beroemd en heeft duidelijk minder fans. Dat zie je terug in die hashtags waarmee kamp wordt gekozen.
Op zowel Facebook, Instagram als YouTube wordt die hashtag van Depp veel vaker gebruikt. Op TikTok gaat het helemaal los: filmpjes in het voordeel van Depp zijn zo'n 21 miljard keer bekeken. TikToks met hashtag #Justiceforamberheard 'slechts' zo'n 100 miljoen keer.
Er is trouwens wel een hashtag over Heard die ook miljarden keer bekeken is - 4,6 miljard zelfs, maar dat is dan weer #AmberTurd. Amber Drol.
Dat er zóveel gedeeld wordt over de zaak op vooral TikTok vind ik opvallend. Ik vraag me af of dat komt doordat het gewoon een sappige showbizz-rel is waar influencers graag over praten, of dat er meer achter zit. En dus zoomden we Joe Federer. Die schreef een boek over de psychologie achter sociale media en werd ook overrompeld door de hoeveelheid Depp&Heard-content op z'n tijdlijn
Oké dat eenzijdige verhaal viel mij ook op. Want dat het onlinepubliek er al vóór de uitspraak van de jury uit was wie gelijk had, daar kon je niet omheen.
Deel 3: De theorieën
En wat opvalt is dat er opvallend veel berichten over Amber Heard zijn die misleidend zijn, of zelfs niet kloppen, maar toch veelvuldig worden gedeeld. Als een emotionele Amber Heard even haar neus afveegt wordt op YouTube en Twitter en TikTok gesuggereerd dat ze cocaïne snuift. Een weinig geloofwaardige claim maar goed voor vele tientallen miljoenen views.
Of het bericht dat de advocaat van Heard eigenlijk een fan van Johnny Depp zou zijn. Interessant om te kijken waar dat nou vandaan komt.
Op social media gaat dit filmpje rond. Dit is bij een filmpremière van Depp, en deze vrouw in het publiek een fan zou nu dus een van Heards' advocaten zijn. Volgens de TikTokkers het bewijs dat de advocaat van Heard dus eigenlijk pro-Depp is.
De gelijkenis is opvallend, maar er is geen bewijs gevonden dat het om dezelfde vrouw gaat. Toch zijn de filmpjes miljoenen keer bekeken.
En deze video, van acteur Jason Momoa. Hij speelt samen met Amber Heard in de film Aquaman, en zou nu dus grof commentaar op haar leveren. Nou dat klopt ook niet, het filmpje is nep. Het is gemaakt door een hobbyist die dit soort nasynchronisatie-filmpjes vaker van beroemdheden maakt. De beelden van Momoa komen uit een uitzending van Ellen DeGeneres gecombineerd met beelden uit de rechtszaal, kijk maar.
Vrij obvious, zou je zeggen. Toch werd dit nepnieuwtje ook buiten sociale media opgepikt, door de krant LA Times.
En zo waren er meer filmpjes die veel losmaakten. Dit filmpje is echt, maar hoe zit dat dan? Nou het alarm dat tijdens een slotbetoog afging was geen 'Amber-alert', maar een weeralarm. Het leverde deze youtuber wel lekker 1,2 miljoen views op.
En dit moment. Dit is ook niet echt, maar door iemand achteraf onder het beeld gemonteerd.
En zelfs nu de rechtszaak is afgelopen komen er nog nieuwe verzinsels bij. Kort geleden claimt een tiktokker dat hij één van de zeven juryleden was tijdens de rechtszaak. Z'n filmpjes zijn inmiddels verwijderd, maar zijn wel twee miljoen keer bekeken. En veel gedeeld! Andere youtubers, instagrammers en tiktokkers haalden met zíjn filmpjes miljoenen extra views binnen. Na vragen van journalisten geeft de man toe dat hij het allemaal verzonnen heeft. Maar zijn verhalen waren al wel opgepikt door een grote jongerenwebsite en een Britse krant.
En dát vind ik interessant. Want zo vinden dus die online nepnieuwtjes een weg in de offline wereld.
Volgens de advocaat van Heard móét die 'online demonisering' de jury wel beïnvloed hebben. Een van de juryleden ontkent dit, maar ook onafhankelijke deskundigen zeggen dat onbewuste beïnvloeding in het socialemediatijdperk onvermijdelijk is.
Deel 4: De methode
Goed, doordat alle dagen van de rechtszaak dus live werden gestreamd, was het voor socialmediagebruikers makkelijk om fragmentjes te bewerken en te delen. En dat werd dus ook veel gedaan. Vooral op TikTok kon je er niet omheen. Terwijl er dus zoals we net zagen vooral veel onzin wordt gedeeld.
Waarom krijgen juist de nepvideo's op het platform zo veel aandacht? Dat heeft alles te maken met het algoritme. Daar weet Joe alles van.
Maar waarom er dan zo opvallend veel desinformatie populair was op het platform, in plaats van bewezen claims? Dat komt doordat nepnieuws op sociale media sneller verspreidt dan echt nieuws, omdat het meestal verrassender is én meer emoties oproept.
Dat bleek een paar jaar geleden al uit onderzoek. En dat strookt dan weer perfect met het algoritme van TikTok. Dus zie jij op TikTok een nieuwtje waar je niet in gelooft, maar blijf je toch kijken dan levert het de maker tóch populariteit op. En dat zagen we op social media ook gebeuren. Er werden zelfs hele accounts opgericht puur rondom de rechtszaak.
Deze tiktokker kreeg alleen met filmpjes over de rechtszaak 100.000 volgers - en 10 miljoen likes. En deze 225.000 volgers - en 17,5 miljoen likes. En ze doen niet alleen verslag van de zaak, zij deelden bijvoorbeeld ook de nepberichten over die advocaat die stiekem een Depp-fan zou zijn.
Volgens influencers loont het om pro-Depp-content te posten en kost pro-Heard-content ze zelfs volgers.
Joe Federer vertelt ons dat wij dus daardoor vooral op TikTok zo'n eenzijdig verhaal van de rechtszaak te zien kregen, met vooral anti-Heard-filmpjes. Terwijl er van al die uren in de rechtszaal vast ook anti-Depp-filmpjes geknipt hadden kunnen worden.
Deel 5: De conclusie
Dus wat we zien bij Depp & Heard is dat desinformatie vaak gedeeld wordt omdat je er groot mee kan worden op social media.
En júíst door opmerkelijke misleidende berichten te delen, krijgen accounts views, likes en volgers. Of, blijf je langer kijken, precies wat TikTok wil.
Voor sommige socialmediagebruikers wordt het daarmee zelfs een inkomstenbron. Want achter álle platforms zitten verdienmodellen, en word je beloond als je maar genoeg interactie of volgers hebt.
Dat wisten verschillende experts ons haarfijn uit te leggen. Wat ze zien is dat al die social platforms zich steeds meer gaan richten op dat verdienmodel. Op YouTube zijn er al 10 manieren om aan filmpjes te verdienen, zoals donaties, abonnementsmodellen en sponsoring. Een filmpje dat een miljoen keer bekeken wordt, levert youtubers volgens experts tussen de 2000 en 4000 dollar op. En deze anonieme pro-Depp-youtuber verdiende zelfs 80.000 dollar per maand.
Op Tiktok, Facebook en Instagram verdienen influencers tot nu toe vooral aan deals met sponsors maar krijgen ze ook steeds vaker geld van de platforms zelf.
Amber Heard heeft inmiddels aangekondigd in hoger beroep te gaan. En Johnny Depp? Die opende een week na de uitspraak zelf een account op TikTok en vergaarde op de eerste dag al meer dan vijf miljoen volgers.
En o ja! De recente berichten dat Amber Heard met een 'mega pint' wijn is gespot op een terrasje in LA? Dat was een lookalike, die voor een YT-kanaal onderzocht hoe makkelijk het is om nepnieuws te verspreiden.
Wil je zeker weten dat ik jou niet in de maling neem om te kijken hoe nepnieuws zich verspreidt? Onze bronnen staan zoals gewoonlijk weer op onze site nieuwsuur.nl/ophef.
