Sinds de aanslag van Hamas op 7 oktober vorig jaar was een grootschalige oorlog in het Midden-Oosten niet zo dichtbij als nu. Nederlanders die in de regio wonen staan voor de keuze om het gebied wel of niet te verlaten. De vraag is of er evacuaties op touw worden gezet, en zo ja, hoe die zullen verlopen.
Gisteren heeft Nederland een volledig negatief reisadvies afgegeven voor Israël. Voor Libanon gold dat al langer. Dat houdt in: wat uw situatie ook is, reis er niet heen. Mensen die in de landen verblijven of wonen, worden opgeroepen te vertrekken.
Sinds de liquidatie van twee kopstukken van Hamas en Hezbollah, zegt Iran terug te zullen slaan. Volgens experts is niet de vraag of, maar wanneer dit gebeurt en hoe grootschalig de aanval zal zijn. Vanwege de dreiging hebben veel luchtvaartmaatschappijen, waaronder KLM, vluchten naar de Libanese hoofdstad Beiroet en het Israëlische Tel Aviv opgeschort.
"Wat er nu zal gebeuren, is het plannen van een evacuatieoperatie", zegt militair analist Mart de Kruif. "Houd er maar rekening mee dat in Den Haag heel nauwkeurig wordt gevolgd wat er gebeurt. Datzelfde geldt voor de ambassades van de betrokken landen. Die zijn voortdurend bezig de plannen te updaten en te kijken: wat is de dreiging?"
De Nederlandse Thomas Schlijper woont in Israël, Tineke Boerendans in Libanon. Zij zijn voorlopig niet van plan terug te keren naar Nederland:
Nederland heeft in de afgelopen jaren meermaals te maken gehad met crisis-evacuaties uit het buitenland. De een succesvoller dan de andere. De evacuatie uit de Afghaanse hoofdstad Kabul in 2021 verliep, volgens een vorig jaar gepubliceerd rapport, chaotisch en traag. De evacuatie uit Sudan, vorig jaar april, wordt daarentegen als een succes beschouwd. Wat zijn de lessen van deze operaties?
Op de evacuatie uit Afghanistan was Nederland niet voorbereid, zegt Werner Overdijk van adviesbureau Crisisplan, dat ook onderzoek deed naar de evacuatie uit Kabul. "De plannen waren niet op orde, in Den Haag had men niet de capaciteit om het in Afghanistan te regelen en men heeft de crisis-structuur te laat ingezet. Dus een nauwe samenwerking tussen Buitenlandse Zaken, Defensie en Justitie."
Dat Nederland heeft geleerd van de fouten die zijn gemaakt in Afghanistan, blijkt uit de evacuatie-operatie in Sudan twee jaar later, zegt Overdijk. "Buitenlandse Zaken had een veel groter team van mensen om die evacuatie te begeleiden. Die hadden een veel beter beeld van de actuele situatie in Sudan en zowel internationale partners als de departementen Defensie en Justitie werden er veel sneller bij betrokken."
In Kabul klampten mensen zich aan vliegtuigen vast om weg te komen:
Een van de belangrijkste onderdelen van een evacuatie-operatie, is inventariseren hoe veel mensen in het land zijn voor wie Nederland verantwoordelijkheid draagt. In Libanon gebeurde dat al in een vroeg stadium, zegt Overdijk. "Mijn oom zit daar en is al vroegtijdig benaderd door de ambassade: klopt dit adres? Wilt u geëvacueerd worden? Kunt u zelf op tijd weg?"
Een reisadvies blijft een advies. Het is aan de mensen zelf of ze dat ook opvolgen. "Dat maakt zo'n operatie ook zo moeilijk", zegt defensie-expert Mart de Kruif. "Je kunt alles in detail plannen, maar een bekende uitspraak luidt: elk plan sneuvelt als je eraan begint. Je weet nooit hoeveel mensen zich aanmelden. Er kunnen ook andere landen bij betrokken zijn die de mensen niet weg kunnen halen en die komen dan bij Nederland uit. Welk plan je ook maakt, je zult altijd flexibel moeten zijn in het aanpassen van het plan."
Luchtruim
Het Britse bedrijf Northcott Global Solutions (NGS) is gespecialiseerd in crisisoperaties in het buitenland. Het verzorgt bijvoorbeeld ook de beveiliging van correspondenten van Nieuwsuur in conflictgebieden. Risico-analist Jamie Thomson schetst de opties voor een mogelijke evacuatie-operatie uit het Midden-Oosten. "Alles hangt af van wat er in de komende uren en dagen gebeurt met het luchtruim. Als dat helemaal sluit, zijn er andere manieren om mensen naar veilige plekken te krijgen. Dat kan in het land zelf zijn, of we kunnen onze schepen gebruiken om ze het land uit te krijgen, in dit geval naar bijvoorbeeld Turkije of Cyprus."
NGS heeft aan alle klanten in Libanon geadviseerd om al het "niet-essentiële personeel" te evacueren. "We kunnen die waarschuwing aanscherpen. Dat doen we in principe in overeenstemming met overheidsadvies."
