Kritisch rapport over evacuatie Kabul: 'chaotisch en traag'
Het kabinet "erkent en omarmt" de harde conclusies uit het Afghanistanrapport. In het rapport, vandaag officieel gepresenteerd, wordt een analyse gemaakt van de dramatisch verlopen evacuatie uit Kabul in 2021. Gisteren lekten de belangrijkste conclusies al uit via het AD: Nederland was niet voorbereid op de evacuatie en de samenwerking tussen de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie verliep stroef.
Minister van Buitenlandse Zaken Bruins Slot herhaalt die conclusies in de reactie die zij namens het kabinet gaf, dat er inderdaad sprake was van een "collectieve inschattingsfout. De grootst mogelijke fout is achteraf de ogen te sluiten." Het kabinet wil later pas uitgebreid reageren op de conclusies.
Diensten van 24 uur
De commissie-Ruys, die het onderzoek uitvoerde, bestudeerde 40.000 documenten en sprak met 200 betrokken. In het rapport wordt in detail beschreven hoe chaotisch de evacuatie verliep. Coördinatie en technische ondersteuning bleken minimaal. Sommige leden van de 'belteams', die mensen moesten bellen om naar het vliegveld te komen, draaien diensten van 12 tot soms wel 24 uur.
Er waren geen roosters en er ontstonden fouten omdat er geen goede overdracht was. Ook waren medewerkers vaak onvoorbereid op de zeer heftige telefoongesprekken met Afghanen in doodsnood.
Die chaos kwam onder meer door de slechte voorbereiding van Buitenlandse Zaken en Defensie. Al vanaf 2020 waren er berichten over dat Kabul steeds onveiliger werd. Maar de signalen werden niet zo alarmerend ervaren door de twee ministeries, concludeert het rapport.
Kaag en Bijleveld
Naast de slechte voorbereiding hadden de bewindslieden van de betrokken ministeries beter moeten samenwerken, zegt de commissie. Minister Kaag van Buitenlandse Zaken had meer regie moete nemen. Kaag en minister van Defensie Bijleveld hadden moeten praten over bij wie de regie ligt, vindt de commissie, maar dat is niet gelukt. Ook premier Rutte nam niet de verantwoordelijkheid dit te organiseren, concluderen de onderzoekers.
Kort na de val van Kabul werd al duidelijk hoe chaotisch de evacuatie verliep. In september 2021 traden zowel Kaag en Bijleveld al af, nadat moties van afkeuring tegen hen waren aangenomen. Het kabinet-Rutte III was toen al demissionair. Kaag zei destijds in de Tweede Kamer dat "wij kennelijk een blinde vlek hebben gehad" voor hoe erg het was en hoe snel het zo erg zou worden.
Holland Spot: vluchten door riool
Ook schrijft de commissie dat niemand in het kabinet zich eindverantwoordelijk voelde voor de tolken die voor Nederland werkten, en recht hadden op evacuatie. In de aanloop van de machtsovername van de Taliban is ook onvoldoende nagedacht over wie gevaar liep en geëvacueerd zou moeten worden.
Dat er uiteindelijk toch bijna 1900 mensen werden geëvacueerd is vooral te danken aan de loyaliteit en inspanning van de medewerkers. Een succes was bijvoorbeeld Holland Spot. Omdat de toegangspoorten van het vliegveld moeilijk te beheersen zijn, besloten drie leden van de special forces om een stuk scheermesdraad, een soort militair prikkeldraad, van een muur te verwijderen. Zo konden mensen over de muur getild worden. Vervolgens moesten de personen door een riool om zo de menigte te passeren. Op die manier werden 210 mensen naar binnen gehaald.
