In één etmaal raakt Israël drie vijanden. Dinsdag doodt het leger de hoogste commandant van de militante beweging Hezbollah. Niet veel later wordt de hoogste politieke leider van Hamas, Ismail Haniyeh, geliquideerd. Israël heeft die tweede aanval niet opgeëist, maar experts twijfelen er niet over dat Israël verantwoordelijk is.
Haniyeh werd gedood in Teheran, waarmee ook aartsvijand Iran getroffen is bij de dubbele aanval. Iraanse leiders hebben wraak gezworen.
"Dit kan zomaar misgaan", zegt Joost Hiltermann, Midden-Oostenkenner bij de denktank International Crisis Group. "Er hoeft maar één Iraanse raket door het afweergeschut van Israël te komen en een aantal burgerslachtoffers te maken en je hebt een oorlog."
Dit is een serieuze klap, maar Israël doodt al jarenlang Hamasleiders links en rechts.
Waarom neemt Israël nu dit risico, en vergooit het bovendien de kansen op een snelle wapenstilstand met Hamas? Hiltermann denkt niet dat de twee aanvallen bewust vlak na elkaar zijn getimed. Het doden van de Hezbollah-commandant was een reactie op een aanval van Hezbollah, afgelopen weekend, waarbij zeker twaalf doden vielen.
"En dat Hamas-leider Haniyeh in Teheran was vanwege de inhuldiging van de nieuwe president, was een mogelijkheid die Israël eigenlijk niet voorbij kon laten gaan. Doorgaans verbleef hij in Caïro of Istanbul en Israël wilde de verhoudingen met Egypte en Turkije niet op het spel zetten. Iran, daarentegen, was toch al een vijand. Israël voelt zich bedreigd in zijn bestaan en maakt gebruik van zulke gelegenheden om terug te slaan."
Toch blijft het moment van de aanval opmerkelijk. Haniyeh was de belangrijkste onderhandelaar van Hamas bij de besprekingen in Qatar over een wapenstilstand. Qatar reageerde dan ook verontwaardigd: hoe kunnen we onderhandelen als de ene partij de onderhandelaar van de ander afmaakt?
"Als premier Benjamin Netanyahu inderdaad een staakt-het-vuren wil bereiken en de gijzelaars naar huis wil brengen, lijkt de aanval niet zo'n goed idee", zegt Hiltermann.
Dit wordt beaamd door de Palestijnse politicus Dimitri Diliani. "De Palestijnse onderhandelaars zullen niet verder praten voordat er een reactie heeft plaatsgevonden en mensen enige rechtvaardiging voelen." Een Hamasleider noemde de liquidatie van Haniyeh, die populair was onder de Palestijnen, "een misdaad die bestraft moet worden".
Wil Netanyahu wel vrede?
Mogelijk, zegt Hiltermann, wil Netanyahu voorlopig helemaal geen vrede maar wil hij "gewoon door met de oorlog in Gaza tot hij denkt Hamas te kunnen vernietigen. En dan is zo'n aanval wel logisch, want dan zijn die onderhandelingen helemaal niet nodig".
De aanval kan bovendien het moraal van de "depressieve" Israëliërs een boost geven, net als de reputatie van het Israëlische leger, zegt Yossi Melman, militair expert van de Israëlische krant Haaretz. "Ik was onder de indruk van de precisie van de liquidatie. Het laat nog maar eens zien dat Israël in staat is om in het hart van vijandelijk gebied toe te slaan."
Maar Melman betwijfelt of de aanval helpt bij het verslaan van Hamas. "Het is een serieuze klap, maar Israël doodt al jarenlang Hamas-leiders links en rechts. Het is de zoveelste moord in een lange reeks actie-reacties."
Diliani: "Elke Palestijnse leider weet dat hij of zij een doelwit is van Israël en zo vervangen kan worden."
Hoe dan ook speelt Netanyahu met vuur. De spanningen aan de grens met Libanon namen al toe, en nu is de grote vraag hoe Iran reageert. Hiltermann: "Uiteindelijk hebben Israël en Iran elkaar nodig als vijand. Maar ze willen niet dat dingen helemaal exploderen."
Om Iran niet te veel te vernederen, eist Israël aanvallen op doelen in Iran nooit op, zegt Melman. Meestal is Irans tegenreactie beperkt, of stelt het Israël eerst op de hoogte. "De Iraanse leiders hangen een ideologie aan die tegen westerse en democratische waarden ingaat, maar handelen op geopolitiek vlak wel rationeel. Ze zijn niet uit op escalatie. Tegelijk: ze zullen zeker aanvallen als ze denken dat dat in hun belang is."
Hiltermann: "Eén foutje, één miscommunicatie, één raket die landt op een burger of een schoolbus en het kan allemaal helemaal mislopen. Een diplomatieke oplossing is wat we nodig hebben."
