Verenigd links wint verkiezingen, maar Frankrijk is minder verenigd dan ooit

Niet Macron, niet Le Pen, maar het linkse blok wint tot ieders verrassing de verkiezingen in Frankrijk. Een politieke impasse dreigt omdat ze geen absolute meerderheid hebben.

Waar staat die linkse alliantie eigenlijk voor? Jean-Luc Mélenchon is een van de belangrijkste gezichten. Zijn radicaal-linkse partij La France Insoumise heeft opvallende standpunten. Zo willen ze de NAVO verlaten, de EU grondig hervormen en de pensioenleeftijd verlagen naar 60 jaar.

Mélenchon is niet onomstreden. Hij keurde de Russische annexatie van de Krim goed en wordt beschuldigd van antisemitisme. Hij is 72 jaar, maar zeer populair onder jongeren. Dat is vooral vanwege zijn pro-Palestijnse houding en zijn migratiestandpunt: iedereen heeft recht op asiel. Om die redenen heeft hij ook veel steun in de banlieues, de buitenwijken van grote steden.

Maar het linkse blok is veel meer dan alleen Mélenchon, benadrukt Europa-correspondent Saskia Dekkers. "In de alliantie zitten ook partijen die gematigder zijn."

Zoals Parti socialiste, een partij waar ook oud-president François Hollande bij hoort. Hij wil niets te maken te maken hebben met de radicale Mélenchon. En dan is er ook nog de Groene Partij die veel stemmen kreeg.

Mélenchon is helder: hij moet nu premier worden en links moet geen concessies doen aan politieke tegenstanders. Parti socialiste wil dat waarschijnlijk wel. "Binnen het linkse blok wordt een strijd verwacht", zegt Dekkers. "Misschien valt het wel uit elkaar. Links is zeker niet per se een recept voor stabiliteit."

Ongebruikelijk: Fransen moeten coalitie vormen

Emmanuel Macron is en blijft president. Hij moet met deze uitslag een nieuwe premier aanwijzen. Normaal gesproken is dat de leider van de partij die een absolute meerderheid heeft in het parlement. Maar na de verkiezingen van gisteren staat elk blok ver van die absolute meerderheid af. Dat is een voor Frankrijk zeer ongebruikelijke situatie.

Jordan Bardella, partijvoorzitter van het rechts-radicale RN, dacht aan de poorten van de macht te staan. De peilingen voorspelden dat de partij van Marine Le Pen zou winnen, maar RN eindigde derde na de linkse alliantie en Macrons middenblok.

De Franse premier Gabriel Attal, partijgenoot van Macron, bood gisteravond zijn ontslag aan. Hij zegt bereid te zijn "zijn taak te bekleden zolang dat nodig is".

Macron zei kort na de exitpoll dat hij "de keuze van het Franse volk zal respecteren". Maar de kans dat hij verkiezingswinnaar Mélenchon als premier kiest, lijkt klein. Waarschijnlijker is dat hij gaat voor een meer gematigde linkse politicus. Een andere optie is dat hij een gematigde rechtse premier kiest.

Dekkers verwacht dat Macron de knoop over de premiersvraag niet snel zal doorhakken. "Er komen Olympische Spelen in Parijs aan. Ik denk dat hij rust neemt om een paar weken achter de schermen te onderhandelen."

Internationale aanzien Macron slinkt

De president zal dubbele gevoelens overhouden aan de parlementsverkiezingen. Het goede nieuws voor hem is dat de radicaal-rechtse RN geen (absolute) meerderheid haalt, wat aanvankelijk wel werd verwacht.

Het slechte nieuws is dat hij 'zijn' premier Attal en regering verliest en nu veel minder zetels heeft in het parlement. Het is zeer de vraag in hoeverre hij zijn plannen nog kan uitvoeren.

"Duidelijk is dat Macron aan imago heeft verloren", zegt Dekkers. Niet alleen in eigen land, ook over de grenzen. En dat kan gevolgen hebben voor de EU. Onder leiding van Macron stuurt Frankrijk al jaren aan op meer Europese samenwerking. "Maar zijn Europese bondgenoten zagen dat hij met een enorme gok, namelijk het uitschrijven van nieuwe verkiezingen, de stabiliteit van Frankrijk én van de EU op het spel zette."

De kans dat Macron kan doorgaan met zijn pro-Europese beleid slinkt nu radicaal-links en radicaal-rechts veel zetels winnen in het Franse parlement. Tijdens de laatste bijeenkomst van de Europese Raad was al iets te zien van Macrons terughoudendheid, vertelt politicoloog Sophia Russack. Hij nam minder het voortouw dan normaal. "Zijn ego is beschadigd. Hij moest iets doen om weer de controle te krijgen."

Opluchting in Duitsland

In Duitsland haalt bondskanselier Scholz waarschijnlijk opgelucht adem. Hij bemoeide zich, tegen zijn gewoonte in, opvallend veel met de Franse politieke situatie. Scholz maakte zich openlijk zorgen over een eventuele radicaal-rechtse regering van RN.

Hoewel radicaal-rechts dus niet zal regeren in Frankrijk en Duitsland, zijn Macron en Scholz internationaal toch verzwakt. Dat biedt kansen voor andere EU-leden, zegt Russack. "De iets kleinere landen krijgen dan meer mogelijkheden. Polen bijvoorbeeld. Maar Italië en Spanje zullen ook opkomen."