De Franse president Macron verbaasde gisteravond vriend en vijand door nieuwe parlementsverkiezingen uit te schrijven. Hij neemt een flinke gok, juist op het moment dat zijn rechts-radicale rivaal een grote zege boekt bij de EU-verkiezingen. De grote vraag is: waarom?
"Dit is blufpoker", zegt politicoloog Arnauld Leclerc. Volgens de Franse hoogleraar valt niet uit te sluiten dat de partij van Marine Le Pen betere kaarten heeft dan Macron en er met de zege vandoor gaat. "Hij waagt een enorme gok."
Rassemblement National (RN), de radicaal-rechtse partij van Le Pen, won de EU-verkiezingen met een overweldigende meerderheid: 31,4 procent van de stemmen. Emmanuel Macrons partij Renaissance werd tweede met 14,6 procent. Nog diezelfde avond kondigde de president aan het parlement te ontbinden en nieuwe verkiezingen te organiseren. "Dit is een zware beslissing", zei hij in een televisietoespraak.
Leden van RN zijn euforisch na Macrons mededeling:
Zelfs de ministers van zijn huidige Franse regering zijn verrast, schrijft Le Monde. Waarom organiseer je nieuwe verkiezingen als je eigen partij net harde electorale klappen heeft gekregen? Volgens politicoloog Leclerc worden de komende parlementsverkiezingen een soort referendum over RN, de partij die wordt gezien als zusterpartij van Geert Wilders' PVV.
Mogelijk hoopt Macron dat RN bij landelijke verkiezingen minder succes heeft dan bij Europese. Frankrijk hanteert bij parlementsverkiezingen een districtenstelsel en in ieder district moet één kandidaat een absolute meerderheid halen. Het zou kunnen dat Macron ervan uitgaat dat de meeste districten kiezen voor een kandidaat die niet radicaal-rechts is.
Macron zit in een politieke impasse waar hij moeilijk uit kan komen.
Een andere optie is dat Le Pens partij wel fors wint en een (radicaal-)rechtse coalitie gaat vormen. Voor Macrons baan betekent dat in principe niets: zijn ambtstermijn als president loopt tot 2027. Wel moet hij dan samenwerken met een regering van een andere politieke kleur.
Dat wordt chaos, voorspelt Leclerc. "Het land kan onbestuurbaar worden." Maar mogelijk vindt Macron dat helemaal niet erg. In Frankrijk wordt gespeculeerd dat hij hoopt dat zo'n rechts-radicale regering snel flopt en de bevolking teleurgesteld raakt in RN.
Veel Fransen zijn Macron beu
Le Pen en haar partijgenoten roepen al maanden dat er nieuwe verkiezingen moeten komen. Na de zege van RN bij de EU-verkiezingen zou die roep waarschijnlijk alleen maar sterker zijn geworden.
Ondertussen is de president minder populair dan ooit, zegt Leclerc. Veel Fransen zijn klaar met hem, zeker nadat hij zonder overleg met het parlement de pensioenleeftijd verhoogde van 62 naar 64 jaar. "De kloof tussen de Franse samenleving en de elites rond Macron is enorm. Hij zit in een politieke impasse waar hij moeilijk uit kan komen."
De verkiezingen zijn al snel: 30 juni is de eerste ronde, 7 juli de tweede. RN overweegt een alliantie met andere rechts-radicale partijen. Linkse partijen moeten dat voorbeeld volgen, vindt parlementslid Éric Coquerel van het radicaal-linkse La France insoumise. "Extreemrechts kan aan de macht komen en is in Europa al dominant. De geschiedenis leert ons dat alleen een verenigde linkervleugel het tij kan keren."
Ook in Duitsland klinkt de roep om nieuwe landelijke verkiezingen. Net als in Frankrijk presteerden de Duitse coalitiepartijen slecht bij de Europese verkiezingen, ook de partij van bondskanselier Olaf Scholz. In Duitsland gingen veel stemmen naar de radicaal-rechtse AfD. Maar Duitsland zal het Franse voorbeeld niet volgen, zei een regeringswoordvoerder vandaag. De parlementsverkiezingen staan gepland voor het najaar van 2025 en worden niet vervroegd.
