NSC-leider Pieter Omtzigt en zijn partij hebben op verschillende vlakken twijfels over Ronald Plasterk als minister-president. Daarom moesten de twee om tafel om hun geschillen op te lossen en de weg vrij te maken voor premier Plasterk. Maar als het aan de jongeren van VVD en NSC ligt, komt Plasterk er niet als premier.
De jongerenafdeling van de VVD ziet niets in Plasterk. "Wij zijn echt tegen", zegt Mauk Bresser, voorzitter van de JOVD. "Deze man gaat geen nee meer kunnen verkopen. Dat zie je al aan dat excuusbriefje over de kwestie met de dienstauto, vandaag in de Telegraaf. Hij is niet degene die de partijen gaat verbinden."
Hét gezicht
Dat een premier goed moet kunnen verbinden, bevestigt hoogleraar Constitutioneel Recht aan de Tilburg University, Ingrid Leijten. Zij sprak eind februari nog met informateur Kim Putters over een extraparlementair kabinet. "Het moet iemand zijn die vier verschillende partijen bij elkaar weet te houden. De fractievoorzitters gaan de Kamer in en kunnen daar een kritische rol aannemen. De premier zal hun hete adem inde nek voelen."
"Plasterk is niet de juiste man. Als informateur ging het al niet van een leien dakje. Dat er nog een integriteitsonderzoek naar hem loopt, vinden wij heel cru", zegt Eva Brandemann, voorzitter van Jong Sociaal Contract. Dat onderzoek doet het UMC Amsterdam naar aanleiding van een publicatie van NRC. Volgens de krant verdienden Plasterk en zijn zakenpartners miljoenen aan medische patenten, terwijl een wetenschapper die ook had meegewerkt niets kreeg.
Hoogleraar Leijten benadrukt dat de premier in deze coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB in de praktijk hét gezicht moet zijn van het kabinet. "De nieuwe premier heeft geen invloed gehad op dit hoofdlijnenakkoord, maar moet het wel uitvoeren. En de grote vraag is: wat gaat Wilders straks doen als de premier niet doet wat hij wil?"
Overigens vindt Leijten de benaming van extraparlementair voor het beoogde kabinet enigszins misplaatst. Bij een extraparlementair kabinet stelt de regering inhoudelijke plannen vast, zegt ze. "Hier zijn de fractievoorzitters al met hoofdlijnen gekomen, na maanden onderhandelen en na een oordeel van de verschillende fracties."
Politici afrekenen
"Door het extraparlementair te noemen, lijkt het erop alsof ze willen zeggen dat zij het straks niet zelf gaan doen. Extraparlementair suggereert dat de formerende fracties minder verantwoordelijk kunnen worden gehouden als ze de plannen niet kunnen waarmaken. Kiezers herkennen zich minder in zo'n kabinet. Je wilt wel weten wie je kunt afrekenen op beleid dat is mislukt, of welke partij", zegt de hoogleraar. "We kiezen het parlement en de regering is daarvan een afgeleide." Die link te veel doorknippen, vindt ze niet verstandig.
Officieel is Plasterk nog geen premierskandidaat. En ook het onderzoek naar hem door UMC Amsterdam is formeel gezien geen fraudeonderzoek. Toch heeft de JOVD de bezwaren tegen Plasterk duidelijk kenbaar gemaakt aan de VVD. "We hebben met elkaar de voorwaarden opgesteld voor een goede premier. En dan komt bij ons de naam van demissionair staatssecretaris van Justitie en Veiligheid, Eric van der Burg, naar boven."
Volgende week woensdag is er een Kamerdebat over het hoofdlijnenakkoord, waarna formateur Richard van Zwol op zoek moet naar een premier én een ministersploeg. De nieuwe bewindslieden moeten vervolgens het hoofdlijnenakkoord nog uitwerken tot een regeerprogramma. Leijten denkt dat het heel ingewikkeld gaat worden. "Er is een akkoord, maar wie gaan het uitvoeren?"
