Kan een docent zomaar demonstreren tegen zijn eigen universiteit?

Niet alleen studenten, ook veel docenten doen mee aan de pro-Palestijnse protesten bij de Universiteit van Amsterdam (UvA). Mag dat zomaar? Kan een activistische docent nog wel fatsoenlijk college geven en hoe moeten Joodse studenten zich tot hen verhouden?

Nieuwsuur legt die vragen voor aan twee deskundigen. De een vindt het oké als universiteitsmedewerkers de barricaden opgaan, de ander pleit voor meer voorzichtigheid. "Want docenten hebben een enorme verantwoordelijkheid."

Net als alle burgers van Nederland mogen docenten demonstreren, ook als dat op de eigen werkplek is, zegt Floris van den Berg. Hij is filosofiedocent op de Universiteit Utrecht en verdiept zich in 'academisch activisme', al benadrukt hij dat hij op persoonlijke titel spreekt.

Van den Berg vindt dat docenten een probleem hebben als protest uitmondt in geweld, of actievoerders controversiële leuzen roepen. "Ik vind dat je je daarvan heel duidelijk moet distantiëren." Volgens hem moeten docenten dan niet alleen weglopen, maar zich er later ook tegen uitspreken.

"Het is kwalijk als je dat niet doet. Ik neem aan dat docenten zelf geen antisemitische leuzen bezigen, maar het gaat erom dat je je ermee lieert. Dan word je daarin meegetrokken."

Volgens Van den Berg moeten docenten er in hun dagelijks leven, en zeker tijdens protesten, rekening mee houden dat ze hun werkgever representeren. Een UvA-gebouw bezetten kan dus niet. "Dan verstoor je de universiteit als instituut."

Onzin, vindt Evert Verhulp. Hij is hoogleraar arbeidsrecht aan de UvA en heeft geen probleem met demonstrerende collega's. Ook hij benadrukt dat hij op persoonlijke titel spreekt, en niet namens zijn werkgever. "In een democratische samenleving wil je dat mensen zich uiten en betrokkenheid tonen. Dat ze daarbij grenzen opzoeken is inherent aan het systeem. Demonstreren is uiting geven aan betrokken burgerschap. Ook als je een gebouw bezet."

Docenten die demonstreren tegen hun eigen universiteit kunnen niet ontslagen worden, zegt Verhulp. Dat verandert als ze zich schuldig maken aan geweld of belediging. Van den Berg vindt wel dat op z'n minst een goed gesprek nodig is. "Academische vrijheid is een precair evenwicht."

Is een demonstrerende docent nog geloofwaardig als hij of zij voor de klas staat? Verhulp: "Dat hangt af van waarover hij activistisch is en waarover hij lesgeeft. Als de verbinding tussen die twee heel direct is, wordt het lastiger objectief les te geven. Al zou het wellicht kunnen; een goede docent kan wetenschap scheiden van activisme."

Van den Berg kan zich goed voorstellen dat Joodse studenten zich niet meer thuis voelen in de collegebanken als ze zien dat hun leraren op de barricaden staan tegen Israël. "Je moet de dialoog blijven houden met Joodse studenten, en die zie ik nu niet. Ik vraag me af of je nog met een davidster of keppeltje op de universiteit wil lopen."

Ook demissionair minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs maakt zich zorgen over Joden op Nederlandse universiteiten, zei hij gisteren in een reactie op de geëscaleerde protesten. "We zien opkomend antisemitisme. Daar is echt absoluut nul plek voor binnen het onderwijs."

Nieuwsuur vroeg ook het bestuur van de UvA om een reactie, maar kreeg die niet. Wel schreef de universiteit dinsdag in een algemeen statement na de uit de hand gelopen protesten: "We betreuren ten zeerste dat het zo heeft moeten lopen. Demonstreren mag op de UvA, maar zonder gezichtsbedekking, blokkades, overnachtingen of sfeer van intimidatie."

Woensdag ging het dus opnieuw mis in Amsterdam, waar de politie betogers wegsleepte en het Binnengasthuisterrein een grote ravage was. Vervelend, vindt Verhulp, maar: "De democratie moet tegen een stootje kunnen. Dat geldt dus zeker ook voor een universiteit."