Gebroederlijk trekken Lilianne Ploumen (PvdA) en Jesse Klaver (GroenLinks) tijdens deze formatie op. Erg blij zijn ze bij de VVD en het CDA niet met dat blok. Maar de twee linkse partijen zeggen het al maanden: wij gaan alleen sámen in een eventueel kabinet. Hoe denkt hun eigen achterban daarover, zit die wel te wachten op een kabinet-Rutte IV met GroenLinks en de PvdA?
Nieuwsuur trok het land in en sprak tientallen lokale politici van GroenLinks en PvdA. Zoals Toine van de Ven, die ervaring heeft met een nauwe samenwerking tussen de twee partijen: hij is wethouder namens zowel GroenLinks als de PvdA. In Vught trekken de partijen al twintig jaar op als één fractie. "Ja, dat werkt heel goed, we zijn de afgelopen twintig jaar naar elkaar toegegroeid."
Samen optrekken zou volgens hem ook in Den Haag kunnen, al moet het dan meer zijn dan "wat scherpe randjes" van het kabinetsbeleid halen. "Als we erin stappen moet er een herkenbaar links en progressief profiel ontstaan." Dat geluid komt bij alle vier terug: zolang er op inhoud wat te halen valt, kan kabinetsdeelname de moeite waard zijn. "We weten allemaal dat je in het kabinet meer voor elkaar krijgt dan in de oppositie", zegt Yara Hümmels (PvdA), fractievoorzitter Enschede.
Met een combinatie VVD, D66, CDA, PvdA en GroenLinks zou het kabinet een ruime meerderheid van 90 zetels hebben - 76 is noodzakelijk voor een meerderheid. "Het voordeel is dan ook nog dat een Kamerlid of een partij een keer afwijkend kan stemmen", zegt Paul Vermast, fractievoorzitter van GroenLinks Dronten. "Dan heb je niet meteen een kabinetscrisis. Dat kan ook het gevraagde dualisme bevorderen."
Bovenal hopen de vier dat de twee partijen een nieuw kabinet samen wat meer naar links kunnen trekken, bijvoorbeeld als het om het klimaatbeleid gaat. "Zeventien zetels zijn substantieel, dat is meer dan negen", zegt Hetty Janssen, PvdA-fractievoorzitter in de Provinciale Staten van Friesland. "En vergeet niet: D66 is ook een partij die wat met klimaat wil. Op die thema's heb je dan een behoorlijk groene groep in het kabinet."
De olifant in de kamer
Waar ze alle vier - in meer of mindere mate - mee worstelen is Mark Rutte. "Hij heeft de afgelopen tien jaar gestaan voor de bestuurscultuur", zegt Van de Ven. "Daar moeten we mee breken; dat alleen graag willen is niet voldoende. Er moeten heldere afspraken komen, zodat het niet blijft bij mooie woorden."
Begin april stemde de voltallige oppositie - inclusief PvdA en GroenLinks dus - nog in met een motie van wantrouwen tegen de demissionair premier. Kan je dan nog wel met elkaar in een kabinet? "Daar zit twijfel ja", erkent Hümmels. "Voor mij is Rutte denk ik niet meer de juiste persoon. Daar zullen we goede gesprekken over moeten voeren."
Wij staan denk ik ook niet per se te springen om met het CDA en VVD samen te werken.
"Weet je, je moet daar denk ik ook een beetje pragmatisch in zijn", vindt Vermast. "Rutte is exemplarisch voor de bestuurscultuur, maar hij is niet de enige, het is veel breder. Ik had liever een andere premier gehad, maar de VVD heeft zo waanzinnig veel stemmen gekregen, daar kun je niet omheen, dat is een politieke realiteit."
Hoewel niemand dus erg blij is met het idee van Rutte als premier, lijkt het een offer te zijn waartoe deze vier bereid zijn - mits er op linkse speerpunten winst geboekt kan worden. "Wij staan ook niet per se te springen om met het CDA en VVD samen te werken", zegt Hümmels. "Maar als we de inhoud voorop stellen, hoop ik dat die partijen ook naar ons toe bewegen."
Even terug naar Vught, waar deze coalitie op gemeentelijk niveau dus al bestaat. "Ik heb de ervaring dat je goeie afspraken kunt maken met de VVD", zegt Van de Ven. "We zullen het regeerakkoord op de inhoud beoordelen. Maar er moet ook een ploeg komen die uitstraalt dat we een op een andere manier met onze inwoners willen omgaan."
