Het was een flink fiasco afgelopen april: de appathon georganiseerd door het ministerie van Volksgezondheid. De zeven kandidaat-corona-apps die toen werden gepresenteerd, werden massaal bekritiseerd door andere app-bouwers en experts.
Daarop besloot het ministerie de app in eigen beheer te maken. Het project is open source: iedereen die er verstand van heeft kan online meediscussiëren en meedenken. Het is de eerste keer dat een ministerie een IT-project op die manier aanpakt.
Het streven is om de app voor de zomervakantie af te hebben. Maar de bedenkingen die experts en privacy-organisaties in april hadden, zijn nog lang niet allemaal weggenomen.
Afhankelijk van Google en Apple
Een van de vragen is of de app wel goed gaat werken. Om erachter te komen of je in contact bent geweest met iemand die besmet is met corona, gebruikt de app bluetooth. Een probleem was: voor gegevensuitwisseling via bluetooth moet bij beide telefoons de app actief zijn. De app zou dus niet werken als je de app niet eerst 'aan' hebt getikt. Bovendien zaten er variaties in de bluetooth-systemen van Android- en iPhone-toestellen.
Apple en Google hebben die problemen de afgelopen maanden gezamenlijk opgelost via updates. Maar een probleem blijft dat sommige telefoons betere bluetooth-ontvangers hebben dan andere, zegt hoogleraar computerbeveiliging Bart Jacobs.
Jacobs zit in de begeleidingscommissie van de app maar spreekt namens zichzelf. "Op goedkopere telefoons kan de bluetooth-ontvanger slechter werken en worden andere telefoons minder snel gedetecteerd." In een reactie zegt Google in berekeningen te corrigeren voor de zwakkere ontvangers en zo alsnog de juiste afstanden tussen app-gebruikers in te kunnen schatten.
Sommige deskundigen die Nieuwsuur sprak houden bedenkingen bij de afhankelijkheid van twee buitenlandse tech-giganten. "Hier wordt technologie gebruikt waar dictators toch heel erg opgewonden van raken", zegt Jacobs. "Google en Apple slaan de data van gebruikers niet centraal op, maar ze kunnen een knop omzetten dat het wel gebeurt. We zijn afhankelijk van beloftes die in Silicon Valley gemaakt worden."
Twijfelaars vrezen dat de app schijnveiligheid creëert.
Zelfs als de zorgen over privacy en over de achterliggende techniek worden weggenomen, is de vraag of mensen de app willen downloaden. Deze week bleek uit een enquête dat Nederlanders hier zeer verdeeld over zijn.
Een derde zegt de app zonder meer te installeren. Een derde twijfelt hierover en nog eens een derde ziet niets in de app. "Twijfelaars maken zich zorgen om tunnelvisie bij de overheid", zegt Niek Mouter, onderzoeker aan de TU Delft. "Dat de overheid de nadelen van de app niet meer ziet."
"Zo vrezen ze dat de app schijnveiligheid creëert, waardoor mensen zich niet meer aan de andere corona-regels houden. Of dat mensen onterecht in quarantaine moeten omdat de app een valse melding geeft."
De minister heeft vrij snel ingezet op deze app. Ik denk dat hier persoonlijk politiek prestige aan verbonden is.
Een app kan onrust onder de bevolking creëren als mensen al dan niet terecht gewaarschuwd worden dat ze in contact zijn geweest met een besmet persoon, zegt ook Jacobs. "Als je de app uitrolt heb je maar één kans om het goed te doen en je bent sterk afhankelijk van de bevolking die de app wil accepteren of niet."
Toch kan het ook nuttig zijn als maar een klein deel van de Nederlanders de app downloadt. GGD'en doen al uitgebreid contactonderzoek bij nieuwe besmettingen en de app kan als aanvulling dienen daarop.
Maar de vraag is of die wel zitten te wachten op een app. Van bronnen hoort Nieuwsuur dat sommige GGD'en vrezen dat het meer extra werk oplevert dan voordelen. Jacobs: "Als de GGD toch al test, kun je je afvragen wat de meerwaarde is van de app."
Trein dendert voort
Uit onderzoek van onderzoeksplatform Investico en De Groene Amsterdammer bleek al dat de GGD'en in april volkomen werden overvallen door de plannen voor de app. Pas tijdens de persconferentie van minister Hugo de Jonge op 6 mei hoorden zij over de plannen, bevestigt GGD-voorman Sjaak de Gouw aan Nieuwsuur.
Toen eenmaal bleek dat het bouwen van de app langer zou duren dan de tijd die de appathon-deelnemers kregen, gooide het ministerie de strategie om. Er moest toch eerst grootschalig contactonderzoek komen. Maar de GGD'en waren daar slecht op voorbereid, schrijft Investico. Het grootschalige bron- en contactonderzoek begon in Nederland na een maand vertraging pas vorige week, als een van de laatste landen in West-Europa.
Ondertussen gaat de ontwikkeling van de app dus door. "De minister heeft vrij snel ingezet op bluetooth en deze app, daarom dendert de trein voort", zegt Jacobs. "Ik denk dat hier persoonlijk politiek prestige aan verbonden is."
