Deskundigen op het gebied van informatietechnologie, computerbeveiliging en privacy maken zich zorgen over de inbreuk die apps ter bestrijding van de coronacrisis hebben op de rechten van mensen. De apps moeten veilig, tijdelijk, transparant, volledig anoniem, vrijwillig en gebruiksvriendelijk zijn, zonder commerciële bijbedoelingen, schrijven deskundigen in een manifest.
Directeur van privacyorganisatie Bits of Freedom Evelyn Austin: "Zo'n app zou alleen uitgerold mogen worden als kan worden aangetoond dat het een noodzakelijk en effectief middel is. Vervolgens moet de overheid garanderen dat de veiligheid en privacy van mensen wordt gewaarborgd."
Verzetten
Ondertekenaars van het manifest zijn een gelegenheidscoalitie van onder anderen Waag, Bits of Freedom, het Platform Burgerrechten, Code for NL en AI Now Institute. Ze schrijven: "Als het systeem dat nu ontwikkeld wordt niet aan onze eisen voldoet, zal deze coalitie zich met hand en tand tegen de implementatie ervan verzetten."
Ook schrijvers en journalisten als Maxim Februari, Marietje Schaake, Roxane van Iperen, Brenno de Winter en Sjoera Nas hebben hun handtekening onder het manifest gezet.
Marleen Stikker, directeur van Waag en initiatiefnemer van het manifest: "Ik zie onvoldoende garanties dat de minister rekenschap geeft van waarborgen. Zo moet de app niet in private handen te zijn, maar in publieke handen. Er mag geen centrale dataopslag zijn. Belangrijk is dat een app echt ingezet wordt voor het idee dat mensen zichzelf goed kunnen informeren en niet dat er middels die app wordt ingegrepen door de overheid."
De overheid wil dat smartphones wapens worden om het coronavirus in kaart te brengen en in te dammen. Bluetooth zal daarbij een grote rol spelen.
De privacyorganisaties vinden dat app alleen gebruikt mag worden voor het onder controle krijgen van het virus. Ook vinden ze dat de apps onder regie moeten staan van onafhankelijke deskundigen.
Bart Jacobs, hoogleraar computerbeveiliging en voorzitter van de Stichting Privacy by Design (IRMA) noemt vertrouwen en draagvlak voor de apps een vereiste. "Dat vereist maximale transparantie, security en privacy, onafhankelijke regie, en geen verborgen bijbedoelingen waar de ICT-sector helaas om bekend staat."
Tijdelijke app
De applicatie en de gegevens die de overheid verzamelt, mogen volgens de organisaties alleen worden gebruikt voor het onder controle krijgen van het virus, "en niet voor de handhaving van beleid, voor het bepalen of iemand in aanmerking komt voor (een vergoeding van) zorg of voor commerciële doeleinden".
Vooraf moet helder zijn welke factoren van belang zijn voor de effectiviteit van een applicatie, zoals bijvoorbeeld het percentage van de bevolking dat de app moet gebruiken. "De applicatie moet vooraf getest zijn op een beperkte groep gebruikers, op basis waarvan aantoonbaar is dat deze applicatie noodzakelijk en effectief is", schrijven de opstellers.
De inzet van een app is per definitie tijdelijk, staat in het manifest. "Als de applicatie niet meer effectief of noodzakelijk is, wordt de uitrol teruggedraaid. Dit kan ook indien er maatschappelijke onrust is ontstaan over, bijvoorbeeld de veiligheid van de applicatie."
Weigeren
"We begrijpen dat het belangrijk is dat een groot deel van de bevolking deze applicatie gebruikt. Dat kan als iedereen de ernst van deze pandemie begrijpt en er op kan vertrouwen dat deze applicatie de fundamentele grondrechten van de gebruiker respecteert. De applicatie moet tijdelijk uit te schakelen en permanent te verwijderen zijn. Aan het weigeren van het gebruik mogen geen negatieve consequenties verbonden zijn."
Eerder onderzochten we al wat de Nederlandse overheid nu al mag doen met onze gegevens en welke privacyvragen een vergelijkbare app in Israël oproept:
