En weer is er vandaag een Kamerdebat over integriteitsproblemen op het ministerie van Justitie en Veiligheid. Dit keer voelt de Kamer minister Ferd Grapperhaus aan de tand over de Inspectie Justitie en Veiligheid: een belangrijke toezichthouder van het ministerie die onafhankelijk moet oordelen over gevoelige dossiers.
De dienst liet onder invloed van topambtenaren rapporten aanpassen of liet gevoelige feiten weg. Interne klachten daarover van klokkenluiders, verdwenen in een diepe la van de ambtelijke top.
Zo zou bijvoorbeeld in een inspectierapport over de IND zijn weggelaten dat bij asielzoekers video's op hun telefoons werden aangetroffen waarop te zien was hoe mensen werden verbrand. Een ander voorbeeld van een rapport waar twijfel over bestaat, is het onderzoek naar de ex-tbs'er Udo D., die op straat een willekeurige vrouw doodsloeg en anderen aanviel.
Nieuwsuur berichtte 28 januari over de aangepaste inspectierapporten naar aanleiding van een onthulling van het AD. De Kamer eiste onmiddellijk onderzoek naar alle vermeende aangepaste rapporten, iets dat de minister uit zichzelf al snel toezegde. Daarmee leek er sprake van een voortvarende aanpak.
Zeven klokkenluiders
Maar intern lijkt de ambtelijke top een stuk minder doordrongen van de ernst van het probleem. Topambtenaar secretaris-generaal Siebe Riedstra legt het probleem vooral bij de media, zo blijkt uit een bericht op het intranet van het ministerie van afgelopen week. Daarin wordt Riedstra geïnterviewd.
'Eind januari ontstond er commotie rond de Inspectie JenV; er werd in de media twijfel gezaaid over een aantal onderzoeken van de Inspectie JenV en over de cultuur binnen deze dienst. De media-aandacht doet iets met de medewerkers, stelt secretaris-generaal Siebe Riedstra', zo staat in het bericht op het intranet.
De kern van het probleem legt Riedstra niet bij het feit dat maar liefst zeven verschillende klokkenluiders zich intern bij de afdeling integriteit van het ministerie hadden gemeld. Zij beklaagden zich over beïnvloeding van inspectierapporten.
Jacht
Het is een déjà vu met de WODC-affaire die Nieuwsuur naar buiten bracht. Ook daar ging het over beïnvloeding door beleidsambtenaren van rapporten die onafhankelijk zouden moeten zijn. En ook daar werden klokkenluiders intern niet gehoord. En ook daar kondigde de minister onderzoeken aan, erkende het probleem, en nam zelfs vergaande maatregelen om de onafhankelijkheid van het WODC te garanderen.
Maar intern werd door de ambtelijke top het probleem allesbehalve erkend. De ambtelijke top maakte zelfs jacht op de klokkenluiders die ervoor gezorgd hadden dat Nieuwsuur de WODC-affaire kon onthullen. Dat ging zo ver dat huidige en ex-medewerkers van het ministerie in een strafrechtelijk onderzoek afgeluisterd werden omdat ze verdacht werden van lekken.
Het strafrechtelijk onderzoek pleitte hen volledig vrij, maar tot op de dag van vandaag hebben de betrokkenen geen excuses gekregen.
Misstanden
De ambtelijke top speelde 'rechercheurtje' en dat kostte de plaatsvervangend secretaris-generaal zijn baan. Maar twee andere topambtenaren die meededen met het 'verhoren' van hun eigen collega's, bleven gewoon zitten. Een van die twee is de huidige coördinator integriteit van het ministerie.
Dat maakt de cirkel rond, want dat is precies dezelfde persoon die meerdere klachten over de Inspectie Justitie en Veiligheid niet als formele meldingen van misstanden in behandeling nam.
Spagaat
Zal er dan nu - met de nieuwe affaire bij de inspectie - wel wat gaan veranderen? Riedstra zei vorige week in het interview op het intranet van het ministerie: "Het beeld dat we klachten en meldingen weggemoffeld zouden hebben, zoals de media schetsen, is volkomen onterecht. Maar ik merk dat er weinig ruimte is voor reflectie en nuancering."
"Als ik voor de troepen ga staan om mensen een hart onder de riem te steken, melden media dat ik het probleem ontken. En ga ik niet voor de troepen staan, dan is het verhaal dat ik de organisatie overlever aan de buitenwereld. En intussen worden medewerkers persoonlijk aangevallen op sociale media. Dat vind ik een enorm moeilijke spagaat", aldus Riedstra.
Tot zover de secretaris-generaal. Nu is het aan de leden van de Tweede Kamer wat zij ervan vinden. Als ze vanmiddag over de kwestie debatteren, wordt dat duidelijk.
