Wie is Kim Jong-un? 'We tuinen er met z'n allen met open ogen in'

• Menno de Galan

  redacteur

De Amerikaanse president Donald Trump hoeft zich naar eigen zeggen "niet voor te bereiden" voor de top met Kim Jong-un, de leider van Noord-Korea. "Het is vooral een kwestie van instelling en een bereidheid om dingen gedaan te krijgen", zei hij tegen CNN.

In het uitwisselen van beledigingen en verwensingen zijn ze aan elkaar gewaagd. Maar op het gebied van de persoonlijkheidscultus kan Trump nog veel leren van de Noord-Koreaanse leider Kim. Je weet het nooit zeker, maar naar verwachting schudden zij elkaar volgende week de hand in Singapore, op een top die ook een contrast is van culturen. Maar wie is Kim eigenlijk?

Haremslavinnen

Zelden is een dictator erin geslaagd zijn imago zo snel en succesvol te veranderen. Ooit een oorlogshitser, geldt Kim nu als een meesterlijke diplomaat. De man die tot voor kort de ene na de andere raket afschoot, viert nu triomfen in de conferentiezaal. En de heerser die een wreed systeem van gevangenkampen in stand houdt, prijst zijn land nu aan als toeristisch paradijs.

Nog vers in het geheugen is het charmeoffensief van Kim tijdens de Olympische Spelen: honderden cheerleaders uit Noord-Korea staken de grens over naar Zuid-Korea. Een leger van schoonheden: charmant, mysterieus. De internationale sportgemeenschap lag in katzwijm.

"We zijn er met z'n allen met open ogen ingetuind", zegt hoogleraar Koreaanse Studies Remco Breuker, die volgende week zijn boek over de BV Noord-Korea publiceert.

"We zagen leuk uitziende, hartstikke enthousiaste, zingende en dansende en klappende cheerleaders. Even verder kijken en wat je dan ziet zijn meisjes die op hun 14de al geselecteerd zijn om de Kims te dienen. Omdat ze getalenteerd zijn en omdat ze mooi zijn. Eigenlijk kijk je naar hedendaagse haremslavinnen. Een heel ander verhaal. Een akelig verhaal lijkt me ook."

Een tweede beeld: tijdens de eerste ontmoeting tussen Kim en de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in, pal op de grens tussen Noord- en Zuid-Korea, haalt de eerste de laatste over om even op Noord-Koreaans grondgebied te gaan staan. Het lijkt een spontaan gebaar.

"Ook toen ik dat zag, liepen de rillingen over mijn rug", zegt Breuker. "Ontzettend slim. En waarschijnlijk tot in de puntjes uitgedacht en geregisseerd." Door hemzelf of door het systeem? "Door het systeem. Door de mensen die hij om zich heen heeft. Door zijn adviseurs, door het bureau dat het Verenigd Front Departement heet. Het bureau dat gaat over de relaties met het zuiden."

Absolute monarchie

Kim weet wat hij doet. Zijn macht steunt op een persoonlijkheidscultus die twee generaties teruggaat, naar zijn grootvader Kim il-Sung. Zijn vader Kim Jung-il perfectioneerde het systeem. Door zijn voorgangers te eren, bestendigde de jongste Kim zijn eigen macht.

"Wat we altijd vergeten aan Noord-Korea, we denken altijd dat het socialistisch of communistisch is. Maar het is een absolute monarchie. De derde Kim zit nu op de troon", zegt Breuker.

"Het regime is ontzettend bezig met beeldvorming. Hoe dat tegenover de eigen bevolking wordt gepresenteerd. Om er op alle punten voor te zorgen dat dee propaganda effectief is", zegt journalist Casper van der Veen, die een boek schreef over een dynastie die na de oorlog begon met de Noord-Koreaanse aartsvader Kim il-Sung,

Die eerste leider, Kim il-Sung, begon als guerrillastrijder tegen de Japanse bezetter. Eenmaal aan de macht in Noord-Korea liet hij geen gelegenheid onbenut voormalige guerrillastrijders in te zetten als propaganda voor het regime.

Van der Veen: "Kim il-Sung begaf zich vaak onder de mensen. En dan heel breed lachend hen de hand schudden, omhelzen om te laten zien in wat voor geweldig land en met wat voor geweldige begeleiders zij leven."

Persoonlijkheidscultus

"En wat zijn zoon en kleinzoon nog steeds vaak doen", zegt Van der Veen, "is op bezoek gaan bij een fabriek, een boerderij, een zogeheten begeleiding ter plekke geven, en dan geeft hij een paar tips en is er daarna in het nieuws dat de productie is verdrievoudigd."

Onder de opvolger van Kim il-Sung, Kim Jung-il, werd de persoonlijkheidscultus geperfectioneerd. Toen Kim il-Sung overleed in 1994, werd hij tot eeuwige president van de Republiek verklaard. Zelfs nu, ruim twintig jaar na zijn dood, is Kim il-Sung nog steeds staatshoofd van het land.

De Kims geven leiding aan een klein maar onverdorven land, dat is het beeld dat ze schetsen. "Noord-Korea is zo puur zuiver en onschuldig en alle andere volkeren zijn gecorrumpeerd en verdorven. Daar zijn jullie (de bevolking, red) niet tegen opgewassen. De enige die jullie daar tegen kan beschermen, dat is die grote leider. En die werd door de decennia heen steeds groter", zegt Van der Veen.

Kim vormt de top van de piramide in het systeem. Onder hem wordt niets aan het toeval overgelaten. "Alles wordt geregisseerd. Niet alleen de optredens van de leider maar ook alle bijeenkomsten op veel lager niveau worden geregisseerd. Alle boeken, alle gedichten alle muziek gaat via de propaganda-afdelingen. Waardoor alles tot in de puntjes geregisseerd is en alles met elkaar in overeenstemming is. Het is allemaal heel consistent", zegt Breuker.

Het wachten is nu op 'de handdruk', Kim die de handen schudt van de Amerikaanse president Trump. In afwachting van dat moment kreeg Trump al een brief van Kim, die persoonlijk werd afgeleverd door de nummer-twee in de Noord-Koreaanse hiërarchie. De envelop was zo groot omdat niets wat de Grote Leider schrijft, mag worden gevouwen.

Breuker: "Als die handdruk er is, kan het grootste deel van het Noord-Koreaanse propaganda-apparaat lekker met pensioen. Dan hebben ze alles wat ze de komende honderd jaar nodig hebben om te laten zien dat deze man is wat het land nodig heeft. Hij heeft de Amerikanen dan op de knieën gedwongen en aan de onderhandelingstafel gekregen."