Het Italiaanse referendum zondag kan grote politieke en economische gevolgen hebben, voor Italië en de Europese Unie. Formeel gaat het referendum over een grondwetswijziging, maar het dreigt uit te lopen op een verkiezing voor of tegen premier Matteo Renzi.
Het referendum is uitgeroepen door Renzi om de politiek minder stroperig te maken. Hij wil dat de macht van de Italiaanse Senaat kleiner wordt en van de regerende partij groter. Maar omdat hij zijn politieke lot eraan heeft verbonden, gaat de verkiezing inmiddels over de Italiaanse premier.
Voor tegenstanders is het daarmee een stem tegen de gevestigde orde. "Renzi is in tweeënhalf jaar veranderd van een jonge, frisse wind, die de boel zou veranderen, in een symbool van de gevestigde orde. De afkeer van de gevestigde orde heeft zich nu tegen Renzi gekeerd", zegt hoogleraar Giovanni Orsina.
Dit referendum is zeker tegen de Europese Unie, die Europa kapotmaakt.
De populistische Vijfsterrenbeweging en de conservatieve Lega Nord voeren al weken actief campagne tegen het referendum. Een 'nee' kan leiden tot nieuwe verkiezingen, waar beide partijen van kunnen profiteren.
In toespraken van partijleiders Beppe Grillo en Matteo Salvini gaat het vooral over een stem tegen Europa en tegen Renzi, en weinig over de grondwetswijziging.
"Dit referendum is tegen de Europese Unie, die Europa kapotmaakt. Europa is geschraagd op mensen, op werk, op veiligheid. Niet op een verkeerde munt, niet op de massale immigratie", zegt Salvini van Lega Nord.
En dat spreekt veel Italianen aan. In heel het land winnen beide partijen aan populariteit. De Europese Unie vreest dat bij nieuwe verkiezingen de invloed van deze anti-EU-partijen alleen maar verder toeneemt. De Vijfsterrenbeweging heeft al een referendum over de euro beloofd.
Die politieke onzekerheid kan een schok veroorzaken op de financiële markten. Dat heeft alles te maken met de zwakke positie van de Italiaanse banken, waar de verliezen de afgelopen jaren flink zijn opgelopen. De aandelenkoersen van de banken staan zwaar onder druk.
De Europese Unie verbiedt de Italiaanse regering de banken te helpen, en dus moeten de aandeelhouders van de banken hun verlies nemen. En dat ligt in Italië heel gevoelig, want de aandeelhouders zijn veelal ook kleine bedrijfjes en gewone huishoudens.
In peilingen hebben de tegenstemmers van het referendum op dit moment een lichte voorsprong.
