Italië verwacht Trump-effect bij komend referendum
Na de overwinning van Donald Trump bij de Amerikaanse verkiezingen kijkt Europa naar het effect op komende verkiezingen. De eerste gelegenheid is 4 december, als Italië in een referendum stemt over een grondwetswijziging.
De stemming dreigt uit te lopen op een nederlaag voor de zittende premier Matteo Renzi. Vandaag gaan tegenstanders van de premier de straat op in Florence, waar Renzi jarenlang burgemeester was.
Niet alleen binnen zijn eigen sociaal-democratische partij PD is weerstand tegen het referendum. Ook bij de populistische Vijf Sterrenbeweging (M5S) van komiek Beppe Grillo en de conservatieve Lega Nord van Matteo Salvini zijn de messen geslepen. Dat geldt eveneens voor de rechtse Forza Italia van Silvio Berlusconi. Deze partijen rekenen bij elkaar op ongeveer de helft van alle kiezers.
Vooral door de aankondiging van premier Renzi om op te stappen als hij het referendum verliest, lijkt het inmiddels meer om hem te gaan dan de beoogde veranderingen van de grondwet. De zege van Trump helpt Renzi's tegenstanders onmiskenbaar.
Ook in Oostenrijk speelt de verkiezing van de nieuwe Amerikaanse president een rol bij de presidentsverkiezingen, die op dezelfde dag worden gehouden als het Italiaanse referendum. De rechts-populistische FPÖ zei, na de winst van Trump, net als de Republikein een betere band met Rusland te willen.
Stroperig
Met de grondwetswijziging gaat een groot deel van de grondwet op de schop. Het grootste gevolg van de veranderingen is dat de macht van Kamer en Senaat niet meer gelijk is. De partij die als grootste uit verkiezingen komt, krijgt automatisch een meerderheid in de Kamer. Daardoor zitten toekomstige Italiaanse regeringen veel steviger in het zadel.
Het idee van Renzi is steeds geweest dat Italiaanse politiek minder stroperig wordt en regeringen daadkrachtiger gaan handelen. Maar veel tegenstanders huiveren met name van het idee dat straks de grootste partij het automatisch voor het zeggen krijgt.
De sloper
"Het is vreemd dat de optie van coalitievorming straks niet meer bestaat", zegt Giovanni Orsini, politicoloog van de Romeinse universiteit Luiss. "Neem Spanje. Ook daar kan alleen de grootste partij met kleinere groepen verder."
Ze noemden Renzi steeds 'il rottomatore', 'de sloper'. Maar nu noemen ze hem 'il rottomando': hij die gesloopt moet worden.
Het is volgens Orsini te vroeg om te stellen dat het referendum voor Renzi een verloren race is. Een derde van de Italiaanse kiezers weet nog niet wat hij gaat stemmen, "en dus kan Renzi het nog steeds winnen".
Maar de weerstand tegen Renzi wordt snel groter. "Ze noemden Renzi steeds 'il rottomatore', 'de sloper'. Maar nu noemen ze hem 'il rottomando': hij die gesloopt moet worden."
Nieuw rechts
De afkeer van Renzi lijkt een nieuwe vlucht gekregen door de uitverkiezing van Trump als nieuwe Amerikaanse president. Volgens de Lega Nord, die de manifestatie van vanmiddag in Florence organiseert, wordt daar "een nieuw rechts geboren dat een alternatief zal zijn om Italië te besturen".
Het is overigens nog allerminst zeker dat Renzi opstapt als de Italianen de grondwetswijzing wegstemmen. Analisten verwachten dat bij een verlies zijn regering gedeukt verder regeert. "Dat zal geen goed nieuws zijn voor Europa", concludeert Orsini. "Brussel is gebaat bij een stabiel Italië. Als ze daar slim zijn, houden ze nu vooral hun mond. Brussel geldt als het establishment en stemadviezen van hun kant helpen de tegenstanders van Renzi nog verder."