'Nieuw kabinet moet aan bak met stikstof' • 'Ook lastige thema's op VVD-congres'

Rondje Binnenhof (nummer 59) over de formatie

Podcast De Stemming over roddel en achterklap in de radiostilte

In podcast De Stemming gaan Xander van der Wulp (NOS) en Joost Vullings (EenVandaag) in op de formatie, voor zover dat gaat. De deelnemers aan de gesprekken bij informateur Plasterk houden zich strikt aan de radiostilte en hoe langer dat duurt, hoe meer de roddel en achterklap toeneemt. Het gaat dan bijvoorbeeld over een vermeend gebrek aan financiële kennis bij de BBB of over de moeizame gesprekken met NSC, waar allemaal 'Pieter Omtzigtjes' zouden zitten die maar blijven doorvragen. Joost hoorde van meerdere kanten dat er serieus is gesproken over een scenario waarin PVV-leider Wilders geen premier wordt.

Podcast De Stemming is hier te beluisteren.

Van der Wal: nieuw kabinet moet aan de slag met natuurherstel

Demissionair minister Van der Wal vindt dat een volgend kabinet niet de kop in het zand kan steken wat betreft de stikstofaanpak en het herstel van de natuur. Dat zei ze in reactie op een advies van de Ecologische Autoriteit, die concludeert dat het slecht gaat met de kwetsbare natuurgebieden in Nederland.

Van der Wal reageerde op de vraag wat zij het nieuwe kabinet wil meegeven. Er zitten op dit moment twee partijen aan tafel, PVV en BBB, die grote moeite hebben met haar aanpak. De minister voor Stikstof zegt dat niks doen geen optie is. "We hebben internationale verplichtingen waaraan we moeten voldoen, daar heb je weinig keuze in."

Ze geeft toe dat je de aanpak wel kunt veranderen. "Als ik nu nog missionair zou zijn, zou ik misschien ook wel wat aanpassingen voorstellen. Maar je kop in het zand steken, zoals we decennia lang hebben gedaan, dat kan niet meer. Als er een les is die we geleerd hebben, is het dat je dan tegen juridische muren aanloopt. Dan neemt de rechter het over en ik vind het de verantwoordelijkheid van de politiek en van ons als bestuurders om gewoon zelf de besluiten te nemen."

Yesilgöz: formatie niet op agenda ledencongres, maar komt zeker langs

De VVD houdt morgen een ledencongres. Er is sinds de verkiezingen veel gebeurd in de partij, die verdeeld is over de spreidingswet en het al dan niet samenwerken met de PVV in een coalitie. Toch is het niet de verwachting dat het gaat knetteren, want er is een formatie bezig die veel VVD'ers graag zien slagen en dan helpt openlijke onrust niet.

De genoemde onderwerpen staan ook niet op de agenda van de bijeenkomst in Noordwijkerhout, maar partijleider Yesilgöz zei vanmorgen voor aanvang van de ministerraad dat dit niet betekent dat ze niet aan de orde komen. "Je hebt gewoon een ledenvergadering en leden hebben daar alle ruimte om vragen te stellen, dus het zal zeker langskomen. En ik zal er in mijn speech ook over beginnen."

Overigens zegt ze zich geen zorgen te maken over haar positie als partijleider. "Ik heb eerlijk gezegd de VVD nooit anders gezien. Er zijn altijd sterke ideeën, er is altijd veel discussie. En daarna vinden we elkaar weer op de inhoud, in het midden, bij het liberalisme."

Onderhandelaars zwijgen nog steeds na "intensieve gesprekken"

De partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB zijn voor deze week klaar met hun gesprekken over de mogelijke vorming van een nieuw kabinet. "De dag is voorbij", zei PVV-leider Wilders bij het naar buiten gaan. "Het was weer hardstikke goed", concludeerde VVD-leider Yesilgöz na afloop. Gespreksleider Plasterk spreekt over "intensieve gesprekken", waar "beweging in zit". Hij moet over twee weken een verslag af hebben en daar is hij al mee bezig. Ook partijen zijn bezig met het schrijven van voorstellen, op verzoek van Plasterk. Hij laat ze werken aan gezamenlijke voorstellen. "Ook partijen maken huiswerk". Maar op een mogelijke uitkomst wil hij niet vooruit lopen. "Het is pas zover, als het zover is."

Plasterk herhaalt: geen tussenrapport aan Kamer

Informateur Plasterk heeft de Tweede Kamer nog eens laten weten dat hij niet van plan is een tussenrapport uit te brengen over de voortgang van de formatie. Onder meer de Partij voor de Dieren, GroenLinks/PvdA en Volt hadden op zo'n verslag aangedrongen, omdat ze wilden weten of de gesprekspartners inmiddels ook over andere onderwerpen praten dan "een basislijn over de rechtsstaat en de grondrechten".

Plasterk schrijft aan de Kamer dat het gebruik is "dat tijdens een lopende informatieronde niet tussentijds gerapporteerd wordt aan de Kamer". Hij voegt eraan toe dat in het Kamerdebat van december geen misverstand was over zijn opdracht, "getuige ook het feit dat de fracties van PvdD en GL-PvdA tegen de opdracht hebben gestemd, juist met de motivering dat zij wel een tussenrapportage hadden gewenst".

De informateur herhaalt dat hij zich aan de opdracht zal houden en dat hij uiterlijk begin volgende maand de Kamer verslag uitbrengt van zijn werkzaamheden.

Partijen weer om tafel onder leiding van Plasterk

Vertegenwoordigers van PVV, VVD, NSC en BBB zitten onder leiding van informateur Plasterk weer met elkaar om de tafel. Geen van de deelnemers wilde voor het begin iets inhoudelijks zeggen. Het is de vierde achtereenvolgende dag dat de partijen met elkaar praten. De informateur moet begin februari zijn verslag uitbrengen aan de Tweede Kamer. Plasterk zei gisteren dat hij nog voor het Voorjaarsreces een debat verwacht. Het reces begint op 16 februari.

Plasterk verwacht voor Voorjaarsreces debat met de Kamer

Er komt voor het Voorjaarsreces van de Tweede Kamer een debat over de formatiegesprekken. Dat verwacht informateur Ronald Plasterk, zei hij vandaag.

Het reces begint op vrijdag 16 februari, dus dat betekent dat het Kamerdebat uiterlijk die week zal zijn en dat Plasterks verslag van de gesprekken daarvoor klaar moet zijn. In zijn opdracht staat dat de informateur "uiterlijk begin februari" een verslag moet inleveren.

Over de inhoud van de gesprekken wilde Plasterk niet veel kwijt. Hij sprak wel van een "opbouwende sfeer", benoemde dat er "zo af en toe stevig aan toe" kon gaan en zei dat "de wil" er was om eruit te komen. Morgen praten PVV, VVD, NSC en BBB weer verder.

Formatiegesprekken hebben weerslag in Brussel

De formatiegesprekken in Nederland hebben zijn weerslag in Brussel. Vanwege de gesprekken ziet VVD'er Malik Azmani ervan af om zich te kandideren als fractievoorzitter van de liberalen in het Europees Parlement.

Azmani is sinds een paar weken interim en leek daarom de gedoodverfde nieuwe fractievoorzitter, een prestigieuze baan met veel invloed in het Europees Parlement. Maar vanwege weerstand binnen de fractie tegen de formatiegesprekken tussen de VVD en de PVV stelt hij zich niet kandidaat.

De peilingen voor de Europese verkiezingen in juni laten zien dat conservatieve en radicaal-rechtse partijen in opmars zijn. In onder meer Frankrijk en Duitsland liggen de liberalen ruim op achterstand op respectievelijk Rassemblement National en AfD.

In die landen is iedere vorm van samenwerking met radicaal-rechtse partijen taboe. Dat is een van de redenen dat de formatiegesprekken in Den Haag zo gevoelig liggen.

Lees hier meer:

Omtzigt wil niet zeggen of hoofdstuk 'rechtsstaat' is afgerond

NSC-leider Omtzigt wil niet zeggen of de vier onderhandelende partijen al op één lijn zitten met betrekking tot de democratische rechtsstaat. "We hebben afgesproken om niet te zeggen wanneer deel 1 is afgerond en wanneer niet, omdat we gewoon geen tussentijdse mededelingen doen. Maar we zitten gewoon nog aan tafel en we werken door", zei hij voor aanvang van de middagsessie.

Het was de bedoeling het eerst eens te worden over "een gezamenlijke basislijn" voordat er verder gesproken zou worden. Omtzigt heeft moeite met bepaalde standpunten van de PVV. Hij zei voor aanvang van deze fase in de formatie dat hij eerst afspraken wil maken over bijvoorbeeld het naleven van de grondrechten. Op basis daarvan zou hij besluiten of hij verder wil onderhandelen.

Inmiddels schuiven er regelmatig experts van buitenaf en specifieke woordvoerders van de vier partijen aan, en wordt hier en daar geconcludeerd dat de vier partijen al verder zijn dan het praten over de basislijn. Of dat klopt wil Omtzigt dus niet vertellen. Hij wijst erop dat er "begin februari" een verslag zal komen van de informateur.

PVV hoopt afschaffen eigen risico in formatie te regelen

De PVV ligt in de Tweede Kamer stevig onder vuur, omdat de partij vooralsnog geen steun wil geven aan plannen om het eigen risico in de zorg af te schaffen. "Ik kan nu niet op de zaken vooruitlopen", zei PVV-Kamerlid Agema, die zelf regelmatig als secondant van Wilders bij informateur Plasterk zit.

De PVV voert formatiegesprekken met VVD, NSC en BBB. De eerste twee zijn tegen het afschaffen van het jaarlijkse bedrag van 385 euro. De BBB is, net als de PVV, wel voor. "Ik hoop dat het tot een formatie komt met deze drie partijen. Afschaffen van het eigen risico is nog steeds onze inzet. We proberen dat in de formatie te regelen," zei Agema.

Yesilgöz: goede sfeer en Wilders mag twitteren wat hij wil

VVD-leider Yesilgöz nam in de lunchpauze even de tijd voor journalisten. Vaak loopt ze door zonder iets te zeggen, nu benadrukte ze dat de gesprekken bij de informateur "nog steeds in goede sfeer" verlopen. "Dus dat is mooi."

Op de vraag of ze nog altijd op het standpunt staat dat haar partij geen bewindspersonen zal leveren, maar wel gedoogsteun wil geven aan een 'centrumrechts' kabinet, zegt ze: "Wij hebben nu gesprekken over de inhoud en onze positie is in die zin nog niet veranderd."

"Ik zie onze positie niet veranderen", voegt ze daaraan toe. "Maar je moet het in fases aanpakken en het is niet zo dat we het nu over de vorm van een nieuw kabinet hebben."

Over het bericht over de VVD dat Geert Wilders vanmorgen op X postte, haalt Yesilgöz haar schouders op: "Wij zijn niet van suiker en meneer Wilders mag twitteren wat hij wil."

Van der Plas geeft uitleg over haar verschillende petten

BBB-leider Van der Plas legt in een video op X uit dat ze vandaag de hele dag bij het debat over de begroting van VWS is en niet bij informateur Plasterk. "Lijkt raar, maar is het niet", zegt ze. Zij wordt aan de formatietafel vervangen door BBB-secondanten Henk Vermeer en Mona Keijzer, zodat Van der Plas vandaag "het gewone Kamerwerk kan doen, waarvoor wij gekozen zijn".

Bijna alle deelnemers aan de formatiegesprekken hebben na de verkiezingen verschillende rollen. Bij Dilan Yesilgöz zijn het er zelfs drie: zij doet als VVD-leider mee aan de formatieonderhandelingen, is Kamerlid en demissionair minister van Veiligheid en Justitie. Dat betekent dat ook zij de besprekingen bij Plasterk weleens laat schieten.

De onderhandelaars en hun secondanten vanochtend

Van links naar rechts: NSC-leider Pieter Omtzigt, NSC-secondant Eddy van Hijum, PVV-secondant Gidi Markuszower, PVV-leider Geert Wilders, informateur Ronald Plasterk, VVD-leider Dilan Yesilgöz, VVD-secondant Sophie Hermans, BBB-leider Caroline van der Plas en BBB-secondant Mona Keijzer.

Partijen weer bij elkaar, reageren niet op X-post Wilders over VVD

PVV, VVD, NSC en BBB zijn weer bij informateur Plasterk. Voorafgaand aan de gesprekken van vandaag wilde geen van de deelnemers iets kwijt, ook niet over het bericht dat Geert Wilders vanmorgen op X plaatste.

Daarin is een foto te zien waarop VVD-fractievoorzitter Schippers in de Eerste Kamer de hand schudt van staatssecretaris Van der Burg, haar partijgenoot, nadat zijn spreidingswet is aangenomen. "Ze feliciteren elkaar zelfs die VVD'ers met die vreselijke wet", schrijft Wilders.

De PVV-leider wilde op weg naar de informateur niet zeggen waarom hij dit deed en wat dit betekent voor de sfeer aan tafel. "Ja, mooie tweet he?", zei hij al lopende over zijn schouder.

Het is overigens gebruikelijk dat senatoren bewindspersonen na afloop van een debat de hand schudden.

GL-PvdA wil dat PVV en BBB kleur bekennen over eigen risico

De Tweede Kamer spreekt vandaag en morgen over de begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). GroenLinks-PvdA zal in dat debat het voorstel doen om het eigen risico, nu 385 euro per jaar, met 100 euro te verlagen. De partij verwacht hiervoor onder meer de steun te krijgen van PVV en BBB. Die twee partijen hebben in hun verkiezingsprogramma staan dat het eigen risico moet worden afgeschaft.

Vorige maand sneuvelde een plan van SP en Partij voor de Dieren om het eigen risico onmiddellijk af te schaffen. Een andere motie, waarin wordt gevraagd om het zo snel mogelijk af te schaffen, kreeg wel een meerderheid. "GroenLinks-PvdA denkt dat nu het moment is aangebroken om alsnog een begin te maken met die zo snel mogelijke afschaffing", zegt politiek verslaggever Wilco Boom in het NOS Radio 1 Journaal. "Die 100 euro is dan een eerste stap."

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Bushoff wil de twee partijen aan de formatietafel kleur laten bekennen. "En dat wordt dus interessant", zegt Boom. "Gaan ze hierin mee, dan zetten ze hun potentiële coalitiepartners VVD en NSC voor het blok, want die willen dit niet. Doen ze dat niet, dan hebben ze wat uit te leggen aan hun kiezers. Met alle slagen om de arm denk ik dat ze dit niet gaan steunen, ook al is het in lijn met hun verkiezingsprogramma's. Ik verwacht dat ze zich in deze fase van de formatie op niks concreets willen vastleggen, want dat maakt de onderhandelingen over een nieuw kabinet nog moeilijker dan ze toch al zijn."

Wilders: aannemen spreidingswet heel slecht nieuws

PVV-leider Wilders vindt het aannemen van de spreidingswet door de Eerste Kamer "heel slecht nieuws". Na een nieuwe ronde van formatiebesprekingen met VVD, NSC en BBB sprak hij van een zeer slecht signaal. Hij wilde niet inhoudelijk ingaan op de gesprekken met de andere partijen onder leiding van informateur Plasterk.

Vorige week noemde hij de naderende aanvaarding van de wet een paar keer "een probleem". Na vragen daarover zei hij vandaag: "Ik ga hier nog naar binnen en naar buiten." Is dat een goed teken? "Dat moet u zelf interpreteren."

VVD-Tweede Kamerlid Hermans zei dat haar partij nu snel afspraken wil maken over het beperken van het aantal mensen dat naar Nederland komt. De VVD-fractie in de Tweede Kamer was tegen de wet, die in de Eerste Kamer voor. "Het democratisch proces is geweest en het proces is netjes verlopen", zei Hermans daarover. "Er zijn geen geheimen meer over hoe wij over de wet denken, maar ik kijk nu graag vooruit." Ook zij wilde niet verder ingaan op wat over dit onderwerp aan de formatietafel is besproken.

BBB-leider Van der Plas herhaalde dat ze tegen de spreidingswet is; haar partij stemde zowel in de Tweede als in de Eerste Kamer tegen. "Je gaat nu mogelijk veel gemeenten opzadelen met veel asielzoekers en dat is niet goed voor het draagvlak van de opvang." Ook Van der Plas benadrukte dat er wat aan de instroom moet worden gedaan.

Vooruitgang

Plasterk zei dat in de gesprekken vooruitgang wordt geboekt. "Maar het is pas gedaan als het gedaan is." Hij ging niet in op vragen over de spreidingswet. De informateur herhaalde dat hij begin februari verslag uitbrengt aan de Kamer en dat hij niet met tussenrapportages zal komen.

Morgen zitten de deelnemende partijen weer om de tafel.

Ook Eerste Kamer achter spreidingswet Van der Burg

De Eerste Kamer heeft de spreidingswet over het verdelen van de opvang van asielzoekers aangenomen. Lange tijd leek het spannend te worden, maar nadat de VVD in de senaat vorige week had aangekondigd voor het wetsvoorstel van demissionair staatssecretaris Van der Burg te stemmen, was duidelijk dat de wet het zou halen. Uiteindelijk stemden 43 Eerste Kamerleden voor en 27 tegen. Onder de tegenstanders waren PVV en BBB, partijen die nu praten in de formatie.

Vorige week noemde PVV-leider Wilders het aannemen van de wet een paar keer een probleem. Later wilde hij er niets meer over zeggen.

De vier partijen zitten weer bij elkaar

PVV, VVD, NSC en BBB zitten weer bij elkaar. Vooraf wilde niemand iets zeggen. Alleen PVV-leider Wilders stond even stil bij de pers. "Uit beleefdheid", zei hij. "Maar het feit dat ik hier naar binnen ga, betekent dat ik er zin in heb. Meer kan ik niet zeggen, het spijt me."

Wilders weet nog niet of hij naar de stemming in de Eerste Kamer over de spreidingswet gaat kijken. "Ik denk dat ik hier zit vanmiddag." De PVV-leider sprak vorige week van een serieus probleem voor de formatie als die wet met hulp van de VVD-fractie wordt aangenomen. Het is niet duidelijk of dat probleem er nog ligt.

Toevallig liep staatssecretaris Van der Burg voor Asiel en Migratie langs de wachtende pers. Hij was in zijn rol als Tweede Kamerlid (VVD) in het Tweede Kamergebouw, waar de formatiegesprekken zijn. Over de stemming zei hij: "Ik verwacht dat de wet aangenomen wordt, maar het blijft spannend."

Vandaag stemming over spreidingswet in Eerste Kamer

In de Eerste Kamer wordt vandaag rond 13.30 uur over de spreidingswet gestemd. Het is al duidelijk dat die wordt aangenomen, sinds de VVD-fractie vorige week besloot voor te stemmen. Daarmee is er een meerderheid voor de wet, die bedoeld is om de opvang van asielzoekers beter over het land te verdelen.

De stemming is hoofdelijk. Dus er zou nog een individuele VVD-senator tegen kunnen stemmen, maar dat zal de uitslag niet meer beïnvloeden. PVV en BBB zullen wel tegen de wet stemmen, zoals de VVD in de Tweede Kamer ook deed. NSC heeft als nieuwe partij geen Eerste Kamerleden.

PVV-leider Wilders noemde de 'draai' van de VVD vorige week een probleem voor de formatiegesprekken. Het is onduidelijk of dit inmiddels is opgelost. Maar de gesprekken onder leiding van informateur Plasterk gaan gewoon door. Vandaag komen PVV, VVD, NSC en BBB opnieuw bij elkaar.

Formerende partijen spreken morgen verder

De vier partijen die over de vorming van een nieuw kabinet spreken zijn vanmiddag weer enige uren bijeen geweest, en de gesprekken tussen PVV, NSC, BBB en VVD gaan morgenochtend verder. Na afloop wilden partijen niet zeggen of er vorderingen gemaakt zijn. Ze verwezen naar de afspraken over de zogeheten radiostilte.

Nadat de voltallige VVD-fractie in de Eerste Kamer vorige week voor de spreidingswet stemde, zei PVV leider Wilders dat er "een probleem" was. Onduidelijk is of dat probleem nu niet meer boven de formatie hangt. Wilders wilde er niet op ingaan en zei "heel erg zijn best te doen om niets te zeggen".

NSC-leider Omtzigt bleef wat langer bij informateur Plasterk binnen dan de andere drie. Daarnaar gevraagd zei hij niet in te gaan op de reden ervan. Op de vraag of het probleem dat Wilders vorige week signaleerde verholpen is, verwees hij naar de PVV. "Ik heb niet voor niets niet gezegd dat er een probleem was", aldus Omtzigt.

Plasterk: in het weekend is er doorgepraat

Informateur Plasterk zei voorafgaand aan het gesprek van vandaag dat de partijen afgelopen weekend hebben doorgepraat. "We werken heel hard door." Het gaat dan onder meer om gesprekken tussen twee partijleiders, met of zonder Plasterk erbij. "Bijvoorbeeld om bepaalde onderwerpen voor te bereiden."

Over de inhoud van gesprekken en eventuele vorderingen die zijn gemaakt, wilde hij niets kwijt.

De informateur sluit niet uit dat er de komende tijd ook andere politieke partijen worden uitgenodigd aan tafel om input te leveren aan de vier betrokken partijen. Maar er zijn nog geen uitnodigingen de deur uit, benadrukt hij.

De vier partijleiders zeiden niets noemenswaardigs bij binnenkomst.

Informateur Plasterk bij de koning

Informateur Plasterk is op paleis Noordeinde in Den Haag om koning Willem-Alexander bij te praten over de formatie. De koning heeft sinds 2012 geen formele rol meer in de kabinetsformatie, maar wordt vandaag dus wel op de hoogte gebracht door Plasterk.

Later vanmiddag spreekt de informateur in het Tweede Kamergebouw weer met de vier betrokken partijen PVV, NSC, VVD en BBB.

Roep om 'kleur' bekennen

VVD-prominent Henk Kamp en D66-leider Rob Jetten waren zondag in het tv-programma WNL op Zondag en hadden allebei een boodschap aan de onderhandelende partijen: treuzel niet. "Het is tijd om kleur te bekennen", aldus Jetten.

Het is de vraag of dat gaat lukken. PVV-leider Wilders sprak vorige week van een "probleem", omdat de VVD in de Eerste Kamer voor de spreidingswet stemde, tegen de wens van VVD-leider Yesilgöz in. De PVV is een felle tegenstander van de wet.

Vanwege de radiostilte die de vier partijen hanteren, is het gissen hoe de onderlinge verhoudingen nu zijn en of ze eruit kunnen komen.

Welkom, lees hier het liveblog van vorige week

Deze week weer een nieuw liveblog om u op de hoogte te houden van alle ontwikkelingen rondom de formatie van een nieuw kabinet met de vier partijen PVV, VVD, NSC en BBB. Lees hier het blog van vorige week terug.